خواسته ‏های ناممکن پوتین از اوکراین و مخمصه ترامپ

نویسنده؛ دکتر امین پرتو، پژوهشگر ارشد پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه

دونالد ترامپ مجدانه بر این باور است که ولادیمیر پوتین صلح می‏خواهد و به دنبال ادامه جنگ نیست. در مقابل زلیسنکی تاکید دارد که روسیه تا زمانی که به اهدافش دست پیدا نکند به جنگ ادامه خواهد داد. ترامپ اما بر این باور است که زیاده خواهی اوکراین است که موجب ادامه جنگ شده؛ البته اگر باور به تمامیت ارضی یک کشور و استقلالش را زیاده خواهی بدانیم احتمالاً حق با ترامپ خواهد بود. باور ترامپ این است که اگر اوکراین هرگز و تا ابد عضو ناتو نشود و اگر روسیه مناطقی را که در کنترل دارد برای خودش نگه دارد امکان توقف جنگ وجود دارد. صد البته که در این میان باید تحریمهای روسیه هم لغو شود.

اما حقیقت این است که روسیه هشت خواسته مهم در مورد اوکراین دارد که عملاً معنایی جز تسلیم بدون قید و شرط اوکراین ندارد. به این ترتیب روسیه نمی‏تواند با آتش‏بس فوری در مرحله کنونی موافق باشد و عدم تحقق اهدافش، مجوزی برای شروع دوباره یک جنگ با اوکراین خواهد بود. این خواسته‏ها چیست؟

اول؛ زلنسکی و تیم همراهش نباید دیگر در اوکراین بر سر قدرت باشند. آنچه روسیه «نازی زدایی» از اوکراین می‏خواند باید محقق شود. البته اینکه یک یهودی مثل زلنسکی چه طور نازی از آب درآمده خود محل تامل است. به جز زلنسکی، همه جناح‏های سیاسی ضد روسیه هم باید قدرت را ترک کنند تا نازی‏زدایی محقق شود. به این ترتیب این فکر که کسی مثل ژنرال سابق زالوژنی یا رئیس جمهور سابق پروشنکو جای زلنسکی را بگیرد از نظر روسیه غیرقابل قبول است. زیرا دشمنان روسیه دیگر نباید در اوکراین بر سر کار باشند. جای آنان را باید یک حکومت دوست روسیه مثل یانوکوویچ بگیرد.

دوم؛ اوکراین باید مناطقی که پوتین به عنوان خاک روسیه اعلام کرد را تحویل بدهد. از این مناطق، دونتسک و لوهانسک تقریباً به طور کامل در کنترل روسیه است. اما هنوز بخشهای کوچکی از آنها را اوکراین کنترل می‏کند. اوکراین همین طور بخش بزرگی از زاپاروژیا و خرسون را هم در کنترل دارد و آن را از روسیه پس گرفته است. اوکراین باید این مناطق را به روسیه بدهد. مناطقی که روسیه ادعا می‏کند روس نشین هستند. پوتین این مناطق را بخشی از خاک روسیه اعلام کرده و ظاهراً تا زمان تحقق تمامیت ارضی روسیه (البته از خاک اوکراین) جنگ باید ادامه پیدا کند. این یعنی سرزمینهایی بسیار فراتر از آنچه روسیه اکنون در اختیار دارد.

سوم؛ اوکراین باید بخشی از خاک روسیه را که در کورسک تصرف کرده بدون قید و شرط تخلیه کند. زلنسکی یک بار گفته بود این مناطق را در ازای خاک اوکراین به روسیه پس خواهد داد. اما از نظر روسیه این دو مساله جدا است و اوکراین اگر صلح می‏خواهد باید این مناطق را تحویل دهد. البته بدون هیچ قید و شرطی.

چهارم؛ تمام تحریمهای روسیه باید لغو شود. این لغو تحریم باید نه فقط تحریم بعد از حمله روسیه به اوکراین که قبل از آن را هم در بر بگیرد. نورد استریم-1 و 2 در راس آنها است و البته تحریم افراد وابسته به پوتین، تحریمهای مربوط به حمله شیمیایی لندن و ترور اسکریپال و البته حملات سایبری روسیه به کشورهای اروپایی و غیره هم در میان است. روسیه حتی می‏خواهد ترانزیت گاز از طریق خاک اوکراین به کشورهای اروپایی هم از سر گرفته شود. امری که اجبار به پذیرش آن نقض حاکمیت اوکراین است.

پنجم؛ تسلیحات بسیار پیشرفته که به اوکراین تحویل داده شده است باید پس گرفته شود. فهرست بلندبالایی از این تسلیحات وجود دارد. هواپیماهای جنگنده اف-16 و میراژ-2000؛ موشکهای ضدهوایی ناسامس، پاتریوت، آیریس و آستر؛ راکت‏های زمین به زمین هیمارس و مارس و آتکامز؛ موشک‏های هوا به زمین دور برد استورم شادو و اسکالپ و همین طور بمب‏های پرنده مثل هَمرهِد و جی دی ای ام و موشکهای ضد رادار هارم؛ موشکهای ضدکشتی هارپون؛ و البته به این فهرست سیستمهای توپخانه‏ای پیشرفته غربی و شاید حتی تانکها و نفربرهای زرهی غربی (از لئوپارد و چلنجر-2 و آبرامز تا ماردر و بردلی) را در این فهرست قرار داشته باشند. ارتش اوکراین باید به وضع قبل از 2022 باز گردد. در غیر این صورت همچنان تهدید بزرگی برای روسیه است.

ششم؛ صنایع تسلیحاتی اوکراین باید تضعیف شوند و توان و حق ساختن سلاح دوربرد نداشته باشند. اوکراین در سه سال گذشته، صنایع نظامی خود را با کمک کشورهای اروپایی و آمریکا گسترش زیادی داده است. اوکراین اکنون پهپادهایی تولید می‏کند که تا عمق هزار و چند صد کیلومتری خاک روسیه را هدف قرار می‏دهد. اوکراین در حال تولید موشکهای کروز تهاجم زمینی و نیز موشک بالستیک است که برای روسیه تهدید است. از نگاه روسیه اوکراین نباید توان تولید چنین تسلیحاتی را داشته باشد زیرا برای روسیه تهدید بزرگی خواهد بود.

هفتم؛ روسیه باید از هرگونه اتهامی در خصوص انجام جنایات در جریان جنگ اوکراین یا پیش از آن تبرئه شود. حکم بازداشت پوتین که دیوان کیفری بین المللی صادر کرده باید لغو شود. همین طور شکایت اوکراین از روسیه در دیوان بین المللی دادگستری باید مختومه شود. اوکراین همین طور نباید هیچ ادعایی در خصوص اراضی از دست رفته خود داشته باشد. گرچه شناسایی یک مساله سیاسی است اما روسیه به دنبال آن است که اوکراین از دست دادن این اراضی را با یک عهدنامه حقوقی کاملاً به رسمیت قطعی بشناسد.

نتیجه؛ حتی اگر آتش‏بس فوری میان اوکراین و روسیه برقرار شود و اوکراین از دست رفتن بخش بزرگی از خاکش را قبول کند و حتی اگر تحریم‏های روسیه لغو شوند و حتی اوکراین ضمانت دهد که تا ابد عضو ناتو نخواهد شد، با آنکه پوتین می‏تواند به طرزی آبرومندانه از جنگ اوکراین خارج شود اما او خواسته‏های بسیار بزرگتری دارد که تحققش جز از طریق محو کامل استقلال اوکراین مقدور نخواهد بود.