اسرائیل برای فروپاشاندن حزب الله چه نقشه‏ هایی دارد؟

امین پرتو

ضرباتی که اسرائیل به رهبری حزب الله لبنان وارد کرده این بحث را پیش کشیده که اسرائیل در ضربه زدن به حزب الله تا کجا پیش خواهد رفت؟ هدف اعلام شده اسرائیل از عملیات نظامی هوایی و زمینی در لبنان، عقب راندن حزب الله تا رودخانه لیتانی حسب قطعنامه 1701 شورای امنیت ملل متحد است. اما روشن است که اسرائیل به دنبال چیزی بسیار بیشتر از عقب راندن حزب الله تا رود لیتانی است. اسرائیل در حال تضعیف نظام‎‏مند حزب الله است و از طریق حذف رهبران و فرماندهان، اعمال محاصره برای نرسیدن سلاح و مهمات از مسیر سوریه و نابودی ذخایر تسلیحات آن، به دنبال تحقق این هدف است. اسرائیل حتی به جز نیروهای رزمنده و روحانیون عضو حزب الله، شروع به ترور افراد سیاسی حزب الله که نظامی یا روحانی نیستند هم کرده است که در میان آنها نمایندگان مجلس هم وجود دارد. اسرائیل در این مسیر به چه موارد ممکنی نظر دارد؟

یک مورد ممکن این است که در درون حزب الله یک یا چند انشعاب ایجاد شود. انشعاب جریان سیاسی از جریان نظامی، انشعاب جریاناتی که داعیه ملی‏گرایی دارند و به جای حزب الله متحد ایران از حزب الله لبنانی دم می‏زنند و در نهایت انشعاباتی حول یک موضوع یا محور مشخص مثل تندرو-کندرو یا هوادار آتش‏بس در برهه کنونی و مخالف آن. برخی فعالان سیاسی لبنانی و خبرنگارانی که در فضای مجازی فعالیت دارند از هم اکنون مدعی شده‏اند که برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و نیز برخی کشورهای اروپایی از طریق مجاری پنهانی با بعضی هواداران حزب الله در تماس هستند تا با اعطای وعده و وعیدهای سیاسی و مالی یا تامین امنیت جانی و یا حتی رساندن پیام تهدید به مرگ از سوی اسرائیل، آنان را به انشعاب سیاسی از حزب الله تشویق کنند.

مورد دوم آن است که در درون جریانات شیعه لبنانی با حزب الله اختلاف تشدید شود. در دهه 1980 میان حزب الله و جنبش امل کار اختلاف به جایی رسید که درگیری مسلحانه مرگبار هم میانشان رخ داد. امل پس از اکتبر 2023 در کنار حزب الله جنگیده و در مبارزه با اسرائیل شهید هم داده است. بسیار بعید به نظر می‏رسد در موقعیت زمانی کنونی امل یا جریانات شیعه ضعیف دیگر به دنبال چالش در مقابل حزب الله باشند یا آغوش خود را برای برخی نیروهای عضو یا حامی حزب الله بگشایند. ائتلاف شیعی در مجلس لبنان هم که متحد است بعید است شاهد فروپاشی بشود.

مورد سوم، به انفعال کشاندن و وادار به کناره‏گیری یک طرفه کردن اعضا و هواداران حزب الله است. تهدید به مرگ از سوی اسرائیل به صورت عمده با همین هدف صورت می‏گیرد. اما اعضای حزب الله چنان پیوند اعتقادی و نیز پیوند ارگانیک اجتماعی و ساختاری با آن دارند که بعید است چنین هدفی به صورت گسترده و وسیع حاصل شود.

مورد چهارم آن است که مانند مدل حماس در غزه، هدف قرار دادن توان انسانی و تجهیزاتی حزب الله تا آنجا ادامه یابد که این گروه از نظر توان نظامی تا حد زیادی تخلیه شود. پس از این مرحله، اسرائیل ممکن است امیدوار باشد که جریانات سنّی، مسیحی و دروزی که مسلح هم هستند فعالتر شوند و مانند دهه 1980 بتوانند موازنه‏ای در مقابل حزب الله ایجاد کنند و هژمونی نظامی حزب الله بر لبنان از میان برود.

و بالاخره مورد پنجم تشدید فشار بر سوریه است تا ارتباط میان لبنان و سوریه بیش از پیش گسسته شود. سوریه، مسیر اصلی یا شاید تنها مسیر ارسال کمک نظامی از ایران برای حزب الله است. این اهمیت سوریه بود که سبب شد ایران و حزب الله در جریان جنگ داخلی سوریه، به کمک بشار اسد بروند و به او کمک کنند بر قدرت باقی بماند. حالا اسرائیل شروع به هدف قرار دادن گسترده مرز سوریه و لبنان کرده و تونلهای زیرزمینی میان دو کشور را با بمباران هوایی تخریب کرده است. اسرائیل حتی ممکن است در برخی نقاط مثل جولان دست به تهاجم زمینی بزند. چنانکه در روزهای اخیر تانکهای اسرائیلی بسیاری نقاط در جولان سوریه را هدف قرار داده‏اند.

مورد ششم اعمال فشار برای زیرزمینی شدن حزب الله است. حملات پیاپی هوایی یا عملیات پنهان برای ترور افراد حزب الله سبب شده حزب الله به دنبال پنهان شدن برای کاستن از آسیب باشد. همین طور شبکه درمانی حزب الله و اماکن آشکار آن هم از آسیب حملات اسرائیل در امان نیستند. ادعای پیاپی ترور رهبران حزب الله و کاندیداهای بعدی رهبری با همین هدف وادار ساختن حزب الله به پنهان ساختن خود است. چنانکه گروه‏های شبه‏نظامی دیگر وقتی پنهان می‏شوند ارتباط اجتماعی آنها با مردم کم شده و به تدریج از فاز تاثیرگذاری ملّی خارج می‏شوند. اینکه رهبری حزب الله چگونه می‏تواند این فشار اسرائیل برای پنهان شدنش را مدیریت کند موضوعی بغرنج و پیچیده است.