گزارش نشست گروه ترکیه شناسی با موضوع بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات سوریه

روز شنبه 18شهریور ماه 1391، گروه ترکیه شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه نشستی دیگر از مجموعه نشست های این گروه را با عنوان "بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات سوریه" برگزار کرد. در این نشست که پژوهشگران مقیم و مهمان پژوهشکده و جمعی از دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد دانشگاه های مختلف حضور داشتند، آقای حسین میرزایی از اعضای گروه ترکیه شناسی و آقای احمد دستمالچیان سفیر پیشین ایران در لبنان در خصوص موضوع نشست نکاتی را مطرح کردند.

ابتدا آقای میرزایی به عنوان سخنران اول به مؤلفه های اصلی سیاست خارجی سوریه از دوران حافظ اسد تا کنون اشاره کرد و سیاست خارجی ایران در سوریه را مبتنی بر حمایت از حکومت بشار اسد و تقویت خط مقاومت با تکیه بر روش های مسالمت آمیز دانست. در ادامه وی اقدامات ایران در قبال تحولات سوریه را در پنج مورد مطرح نمود: نخست، حمایت از بشار اسد در موضع گیری ها و سخنرانی ها، که این امر در دو بعد تقبیح اقدامات تروریستی و دخالت بیگانگان و همچنین لزوم حمایت از بشار اسد متجلی گردیده است.

دوم، سفرهای هیئت های دیپلماتیک طرفین سوری و ایرانی،که ایران با اعزام نمایندگان خود در سطوح مختلف حمایت خود را از بشار اسد اعلام داشته است. در حالیکه از زمان آغاز بحران سوریه و تشدید آن به غیر از نمایندگان سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای بین المللی و منطقه ای، هیئت های سیاسی سایر کشورها سفرهای خود را به این کشور کاهش داده اند.

سوم، ایران به عنوان قدرت منطقه ای برای حل بحران سوریه از پتانسیل های خود در نهادهایی چون سازمان ملل متحد، اجلاس جنبش عدم تعهد، اجلاس مکه و سازمان کنفرانس اسلامی استفاده کرده است.

چهارم، ایران از آغاز بحران سوریه بر حل و فصل مسالمت آمیز و راه حل های سیاسی- دیپلماتیک تأکید داشته است و در این راستا از طرح صلح هشت ماده ای کوفی عنان استقبال نمود. (پس از استعفای کوفی عنان این طرح را اخضر ابراهیمی دنبال خواهد کرد.)
پنجم، مقامات ایرانی طرح دولت ملی مبنی بر مشارکت تمام احزاب و نهادها در حکومت سوریه را مطرح و حمایت خود را از راه حل سوری-سوری اعلام کردند.

در ادامه نشست، آقای دستمالچیان نکاتی را در خصوص تحولات سوریه مطرح کرد. وی اظهار داشت: در رابطه با تحولات اخیر سوریه چند اصل را باید مورد توجه قرار داد. اول آنکه سوریه از دیر باز به دلیل داشتن موقعیت ژئوپلتیکی و ژئواستراتژیکی، نقش محوری و مهمی را در تحولات خاورمیانه، صلح عربی- اسرائیلی و مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی ایفا نموده است.

دوم، تحولات امروز سوریه سرنوشت آینده در منطقه را رقم خواهد زد. از نگاه وی امروزه اردوگاه غرب و مثلث ترکیه– عربستان- قطر بنا را بر این گذاشته اند که از موقعیت پیش آمده در خاورمیانه و شمال آفریقا استفاده نموده و با تشدید اختلاف و تفرقه قومی در سوریه رژیم بشار اسد را سرنگون نمایند و سپس با روی کار آمدن عناصری که همسو با سیاست های غربی است دو اقدام مهم را به انجام برسانند. از یک سو، با تغییر رژیم بشار اسد محور مقاومت در لبنان و فلسطین را محاصره و تضعیف نموده و نهایتاً به نابودی بکشانند. از سوی دیگر، از طریق رژیم جدید همسو با غرب روند صلح عربی- اسرائیلی را احیا نموده و به نقطه معین و سرنوشت سازی برسانند. اما بر اساس تجربه و فرمولی که کیسینجر تئوریسین آمریکایی در دهه های هفتاد مطرح کرد "هیچ جنگی در خاورمیانه بدون حضور مصر و هیچ صلحی نیز بدون حضور سوریه امکان پذیر نخواهد بود."

آقای دستمالچیان در مورد ترکیه معتقد است که امروزه ترکیه یک جنگ نیابتی را در سوریه به راه انداخته تا بلکه بتواند ضمن تامین خواسته های غرب مجددا با رژیم جدید در سوریه که مسلما همسویی بیشتری از رژیم بشار اسد خواهد داشت گام های مؤثری را برای تحقق آرزوی دیرینه خود که همانا احیای امپراطوری عثمانی است، بردارد. البته به نظر می رسد که ترکیه با سیاست اشتباهی که در قبال سوریه اتخاذ کرده، به مرور زمان به یکی از بازندگان اصلی در بحران سوریه تبدیل شود زیرا علاوه براینکه امنیت ملی خود را تحت تاثیر این جریان قرار داده و باعث نا امنی در داخل مرزهایش شده به حیثیت اسلامی خویش نیز لطمه وارد کرده است که بی تردید آینده حزب حاکم را با چالش های جدی روبه رو خواهد نمود.

تحولات سوریه برای ایران نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. به این دلیل که ایران علاوه بر موضوع مقاومت، آخرین رویارویی های خود با غرب را در سوریه تجربه می کند. غرب و هم پیمانانش در یکسو و جمهوری اسلامی ایران و هم پیمانان منطقه ایش در سوی دیگر معادله هستند. همین امر باعث خواهد شد که طرفین یکی از آخرین قدرت نمایی های یکدیگر را در زمین سوریه تجربه کنند. جمهوری اسلامی ایران با توجه به عناصر مطرح شده، خود را در زمین سوریه رویاروی غرب می بیند و آمادگی دارد تا از طریق نشاندن طرفین برخورد بر سر میز مذاکره و جایگزینی عملکرد سیاسی به جای نظامی، پیروز این صحنه باشد. چون برداشت واقع گرایانه ای از این تحولات دارد و با نگاه ژرف و دوراندیشانه همه لایه های مختلف این تحولات را زیر نظر داشته و برای هر مرحله آن برنامه های خاص خود را طراحی و آماده نموده است.

در نهایت این نشست، با پرسش و پاسخ حاضرین خاتمه یافت.

گزارش: سحر تقی پور، عضو گروه ترکیه شناسی و مسئول امور پژوهشگران مهمان پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه