مولفه ها و موانع نقش آفرینی ترکیه در سوریه

علی درزلو. عضو گروه مطالعات جامعه و سیاست خارجی ترکیه

مقدمه

برآیند اعتراضات مردم سوریه و عدم مشروعیت حکومت بشار اسد در داخل و خارج سوریه و جزیره ای اداره شدن سوریه توسط گروه ها و اقوام و کشور های مختلف این بود که حکومت بشار اسد در 8 دسامبر 2024 تقریبا بصورت برق آسا و بدون مقاومت ارتش و نیرو های نظامی سقوط کرد و گروه تحریر الشام به فرماندهی ابومحمد جولانی (احمد الشرع) رسما حکمران سوریه جدید شد و  جولانی نیز رییس جمهور دوره انتقالی سوریه شد. 

جولانی در این راه تنها نبود و گروه ها و بازیگران مختلف داخلی و خارجی او را کمک می کردند. یکی از بازیگران مهم ترکیه بود که در این بین نقش ترکیه در سقوط بشار اسد غیر قابل انکار است و گروه تحریر الشام یا همان جبهه النصره پیشین همواره تحت حمایت ترکیه بوده است؛ بنابراین ترکیه با پس زدن رقیبان مهمی چون ایران و روسیه بازیگر بلامنازع سوریه شد. با وجود همه مزیت هایی که ترکیه از تغییر رژیم در سوریه به دست آورده است باید گفت که قطعا این راه، مسیر آسان و از پیش آماده شده ای برای ترکیه نخواهد بود و چالش های بسیاری برای آن وجود خواهد داشت که به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.

۱- احتمال تشدید برخورد سوریه با شبه نظامیان کرد

حضور در یک نبرد جدید و فرسایشی شدن آن توان دولت جدید سوریه را محدود خواهد کرد و این محدودیت دست ترکیه را در انجام و در رسیدن به اهداف خود محدود خواهد کرد. از طرف دیگر عدم اتحاد و یکپارچگی و عدم گسترش حاکمیت حکومت جدید سوریه در همه جغرافیای سوریه ممکن است مشروعیت حکومت جدید را زیر سئوال ببرد. اختلافات حکومت جدید سوریه با شبه نظامیان کرد ممکن است این شبه نظامیان کرد را تبدیل به ابزاری در دست دیگر بازیگران کند که بخواهند به وسیله آن از ترکیه نیز امتیاز گیری کنند یا با انجام اقداماتی بخواهند توان ترکیه را محدود سازند.

2- نفوذ و حضور بازیگران موثری چون روسیه و ایران

یکی از مهم ترین چالش های ترکیه، حضور در محدوده دو بازیگر مهم منطقه ای است. روسیه و ایران ممکن است همواره تلاش کنند تا مانع از انجام اقدامات ترکیه که به ضرر آن ها است شوند و در ادامه نیز ممکن است با حمایت از گروه های ناراضی یا گروه های وابسته به حکومت پیشین بخواهند در مقابل اقدامات آنکارا کارشکنی کنند.

3- درگیری با ایران و روسیه در دیگر جبهه ها

جبهه سوریه تنها تاثیراتش محدود به جغرافیای سوریه نخواهد بود و سایر بازیگران ممکن است با اتحاد بخواهند علیه ترکیه فعالیت هایی را در دیگر جبهه ها انجام بدهند که هدف آن امتیاز گیری در جبهه سوریه باشد.

4- گسترش بی ثباتی و افراط گرایی و افزایش پناهجویان

سوریه حتی در دوران ثبات حکومت بشار اسد نیز از بی ثباتی رنج می برد؛ بازیگران و قدرت های مختلف فروملی، منطقه ای و فرا منطقه ای با نقش آفرینی در قسمت های مختلف سوریه موجب جنگ افروزی و گسترش نا امنی می شدند. طبیعتا وجود بازیگران مختلف و نبود یک اقتدار حاکمیتی مجالی برای گروه های افراط گرا است تا از فرصت به وجود آمده بیشترین استفاده را ببرند. سوریه جدید اگر نتواند ان مشکل را برطرف کند طبیعتا یکی از کشور هایی که بیشترین تاثیر را از بی ثباتی و افراط گرایی خواهد گرفت ترکیه است. موضوع مهاجران سوری همواره یکی مواردی است که اپوزیسیون ترکیه با آن به دولت اردوغان می تازند.

5- خطر بازگشت داعش

این گروه تروریستی ممکن است با بهره‌برداری از این دوره جدید هرج و مرج سعی کند دوباره خود را در این کشور احیا و مستقر کند. این درحالی است که ترکیه که معمولا میزبان بخش‌هایی از شبکه‌های فعال داعش بوده در برابر حملات تروریستی آسیب‌پذیر است.

6- نادیده گرفته شدن وعده های داده شده توسط گروه تحریر الشام

اگر ائتلاف تحت رهبری تحریرالشام فشار‌های بین‌المللی برای تحقق وعده‌هایش به تشکیل یک دولت فراگیر و نهاد‌های مدنی را نادیده بگیرد، از سوی جهان طرد خواهد شد و یک سوریه منزوی به راحتی می‌تواند دوباره به هرج و مرج و خشونت بازگردد. در این صورت، ترکیه باید با همسایه‌ای که از نظر اقتصادی ویران شده و توسط گروه‌های مسلح رقیب پاره‌پاره شده، مواجه شود. این شرایط منجر به احیای تروریسم و نیز بروز مجدد بی ثباتی شده و در نهایت پشیمانی اردوغان از این موفقیت فاجعه بار را به دنبال خواهد داشت.