مرکز پژوهش‌های سیاسی و استراتژیک الاهرام؛ نیم قرن تعالی در پژوهش‌های راهبردی
زهرا فلاح نژاد، دانش آموخته زبان و ادبیات عرب و دبیر گروه مطالعات متن های اساسی در خاورمیانه پژوهی
مرکز پژوهش‌های سیاسی و استراتژیک الاهرام (ACPSS ) ، به عنوان یکی از برجسته‌ترین مراکز پژوهشی خاورمیانه، در سال ۱۹۶۸ در قالب موسسه معتبر الاهرام تأسیس شد. این مرکز با رویکردی نوآورانه و علمی، در ابتدا با هدف واکاوی عمیق جامعه اسرائیل، پدیده صهیونیسم و مسئله پیچیده فلسطین آغاز به کار کرد. در طول بیش از نیم قرن فعالیت، مرکز با توسعه چشمگیر در ساختار سازمانی، حوزه‌های تخصصی و فعالیت‌های پژوهشی خود، به نهادی پیشرو در تحلیل جامع مسائل سیاسی و استراتژیک تبدیل شده است. محور اصلی مطالعات کنونی مرکز، بررسی دقیق تحولات نظام بین‌الملل و تحلیل پویایی‌های پیچیده روابط میان کشورهای عربی با نظام جهانی، تعاملات منطقه‌ای و روابط درون‌عربی است.
یکی از وجوه تمایز این مرکز، اختصاص بخش قابل توجهی از ظرفیت پژوهشی به مطالعات عمیق و چندبعدی جامعه مصر است که ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در بر می‌گیرد. استقلال علمی کامل مرکز، همراه با رویکرد نقادانه و تحلیلی عمیق در پژوهش‌ها، امکان ارائه تحلیل‌های بی‌طرفانه و در عین حال نوآورانه را فراهم کرده است. این مرکز با بهره‌گیری از دانش و تخصص پژوهشگران برجسته، فضای آزاد علمی را برای طرح دیدگاه‌ها و نظریات نو در چارچوب اصول علمی و معیارهای پژوهشی فراهم آورده است. برنامه‌های علمی مرکز، حاصل همکاری و هم‌اندیشی گروهی از متخصصان است که بر اساس الگوی نوین برنامه‌ریزی علمی-دموکراتیک به پیشبرد اهداف مرکز می‌پردازند.
با تکیه بر این رویکرد جامع و چندوجهی، مرکز پژوهش‌های سیاسی و استراتژیک الاهرام به عنوان یک مرجع معتبر علمی در سطح منطقه و جهان عرب شناخته می‌شود و نقشی کلیدی در شکل‌دهی به گفتمان‌های سیاسی و استراتژیک منطقه ایفا می‌کند.
هدف و ساختار راهبردی مرکز پژوهش‌های سیاسی و استراتژیک الاهرام
مرکز پژوهش‌های سیاسی و استراتژیک الاهرام با ساختاری منسجم و پویا، فعالیت‌های پژوهشی خود را در دو بخش اصلی سازماندهی کرده است. بخش نخست شامل شش واحد تخصصی است که هر یک با تمرکز بر حوزه‌ای خاص، از مطالعات داخلی مصر تا تحولات بین‌المللی را پوشش می‌دهند. واحدهای مطالعات مصر، بین‌الملل، مطالعات عربی و منطقه‌ای، اقتصادی، افکار عمومی و رسانه، و مطالعات نظامی-امنیتی، با رویکردی علمی و تحلیلی به بررسی عمیق مسائل می‌پردازند. در بخش دوم، سه برنامه پژوهشی نوین با محوریت مطالعات جامعه دیجیتال، تروریسم و افراط‌گرایی، و انرژی، به پاسخگویی به چالش‌های نوظهور در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی اختصاص یافته است. این ساختار هدفمند، با بهره‌گیری از تخصص پژوهشگران برجسته و رویکردی میان‌رشته‌ای، توانایی مرکز را در ارائه تحلیل‌های جامع و کاربردی از تحولات سیاسی و استراتژیک تقویت می‌کند.
کادر رهبری
مرکز پژوهش‌های سیاسی و استراتژیک الاهرام با تکیه بر مدیریت دانش‌محور و تخصصی، در راستای تحقق اهداف علمی و پژوهشی خود، از هدایت مدیران برجسته و متخصص بهره می‌برد. دکتر محمد فایز فرحات، به عنوان رئیس هیئت مدیره موسسه الاهرام، با سابقه‌ای درخشان در عرصه مطالعات راهبردی، هدایت کلان موسسه را بر عهده دارد. هدایت تخصصی محتوایی پایگاه در دستان دکتر محمد عباس ناجی به عنوان سردبیر قرار دارد و دکتر امیره محمد عبدالحلیم در سمت مدیر تحریریه، مسئولیت راهبری تیم تحریریه را بر عهده دارد. بخش فنی مرکز نیز تحت مدیریت مهندس مصطفی علوان، زیرساخت‌های فنی و تکنولوژیک مورد نیاز را برای انتشار و دسترسی به محتوای علمی فراهم می‌آورد. این تیم مدیریتی با رویکردی یکپارچه و تخصص‌محور، در راستای ارتقای کیفی خروجی‌های پژوهشی مرکز فعالیت می‌کند.
آرشیو نشریات راهبردی مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک الاهرام | پنجره‌ای به جهان تحلیل و پژوهش خاورمیانه
مرکز پژوهش‌های سیاسی و استراتژیک الاهرام ، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین اندیشکده‌های خاورمیانه، در طول بیش از پنج دهه فعالیت خود، با انتشار نشریات تخصصی متعدد، نقشی کلیدی در شکل‌دهی به گفتمان راهبردی منطقه ایفا کرده است. عمق تحلیل‌ها و گستره موضوعی انتشارات این مرکز، آن را به مرجعی مهم برای درک تحولات منطقه‌ای تبدیل کرده است. در این بخش از سایت مرکز، مجموعه‌ای غنی از جدیدترین شماره‌های نشریات تخصصی مرکز در دسترس پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به مطالعات راهبردی قرار می‌گیرد
در این بخش از سایت این مرکز می‌توانید به فهرست کاملی از آخرین شماره‌های منتشر شده، خلاصه مقالات و محورهای اصلی هر شماره دسترسی داشته باشید. این مجموعه به صورت مستمر به‌روزرسانی می‌شود تا جدیدترین یافته‌ها و تحلیل‌های راهبردی مرکز را در اختیار مخاطبان قرار دهد.
نشریه «کراسات الاستراتجیک» به عنوان پرچم‌دار انتشارات تحلیلی مرکز، با رویکردی عمیق به واکاوی مسائل راهبردی منطقه می‌پردازد. تحلیل چهل سال انقلاب ایران با تمرکز بر تقابل ایدئولوژی و منافع ملی، بررسی نیم قرن منازعه عربی-اسرائیلی، مطالعه الگوی آسیایی یکپارچگی اقتصادی، و تحلیل اکتشافات گاز در مدیترانه، نمونه‌هایی از عمق و تنوع موضوعی این نشریه هستند.
نشریه "بدائل" (شماره‌های ۲۶ تا ۶۵) به عنوان یکی از شاخص‌ترین نشریات مرکز، با رویکردی تحلیلی-راهبردی به بررسی مسائل حیاتی مصر و منطقه می‌پردازد و با رویکردی جامع، طیف گسترده‌ای از موضوعات راهبردی را پوشش می‌دهد: از تحلیل امنیت دریای سرخ و نقش ترکیه در خاورمیانه تا بررسی نقش نهادهای نظامی در توسعه. این نشریه همچنین به موضوعات نوظهور مانند هوش مصنوعی، تجارت الکترونیک و تحول دیجیتال نیز پرداخته است.
نشریه «الملف المصری» (شماره‌های ۴۴ تا ۸۷) با تمرکز بر مسائل مصر و پیوندهای منطقه‌ای آن، موضوعاتی متنوع را بررسی می‌کند: از چالش‌های روابط با سودان و اتیوپی تا مسائل داخلی همچون اصلاح نظام آموزشی و مدیریت مناطق مرزی. نشریه تخصصی «مختارات ایرانیه» نیز با تمرکز ویژه بر ایران، تحولاتی چون پیامدهای خروج آمریکا از برجام را تحلیل می‌کند.
نشریه «احوال مصریه» با رویکردی اجتماعی-فرهنگی، به واکاوی مسائلی چون هویت آفریقایی مصر، جایگاه زنان و تحولات اجتماعی می‌پردازد. «قضایا برلمانیه» نیز با پوشش تخصصی مسائل پارلمانی (شماره‌های ۷۰ تا ۸۲)، نقش مهمی در تحلیل سیاست‌گذاری داخلی ایفا می‌کند.
کتاب‌ها و گزارش‌های تخصصی مرکز، همچون "امنیت ملی عربی: تحول نقشه تهدیدات"، "دموکراسی قرن بیست و یکم" و گزارش‌های سالانه اقتصادی و راهبردی، مکمل این مجموعه غنی هستند. این انتشارات با تحلیل‌های عمیق خود، چشم‌اندازی جامع از روندهای منطقه‌ای ارائه می‌دهند.
رویکرد علمی-تحلیلی مرکز، همراه با تنوع موضوعی گسترده - از امنیت منطقه‌ای تا توسعه اقتصادی و تحولات اجتماعی - این مجموعه را به مرجعی معتبر برای درک پویایی‌های خاورمیانه تبدیل کرده است. تمرکز ویژه بر مسائل نوظهور همچون تحول دیجیتال، بحران‌های زیست‌محیطی و چالش‌های امنیت سایبری، نشان‌دهنده پویایی و به‌روز بودن مطالعات مرکز است. مجموعه این تلاش‌ها، مرکز پژوهش‌های سیاسی و استراتژیک الاهرام را به یکی از تأثیرگذارترین مراکز پژوهشی در شکل‌دهی به گفتمان راهبردی منطقه تبدیل کرده است.
قضایا و تحلیلات الاهرام: از مسائل داخلی مصر تا چالش‌های جهانی
بخش "قضایا و تحلیلات" سایت مرکز، با رویکردی جامع و چندبعدی، طیف گسترده‌ای از موضوعات راهبردی را پوشش می‌دهد. این ساختار به گونه‌ای طراحی شده که امکان تحلیل عمیق مسائل از سطح ملی تا منطقه‌ای و بین‌المللی را فراهم می‌کند. در سطح ملی، بخش "مصر" به پوشش تحولات داخلی کشور می‌پردازد که می‌تواند شامل تحلیل سیاست‌های اقتصادی، تحولات اجتماعی، و چالش‌های توسعه‌ای باشد.
در سطح منطقه‌ای، بخش "قضایا و تفاعلات عربیة و إقلیمیة" به بررسی پویایی‌های پیچیده جهان عرب و خاورمیانه می‌پردازد، از روابط بین کشورهای عربی تا چالش‌های مشترک منطقه‌ای.
موضوع "الصراع الفلسطینی-الإسرائیلی" به عنوان یک بخش مجزا نشان‌دهنده اهمیت ویژه این مناقشه در معادلات منطقه‌ای است. همچنین، توجه ویژه به "قضایا الإرهاب والتطرف" و "قضایا عسکریة وأمنیة" نشان‌دهنده اولویت مسائل امنیتی در تحلیل‌های این پورتال است.
پوشش جغرافیایی گسترده با بخش‌های مجزا برای آفریقا، آسیا و اروپا، امکان تحلیل مقایسه‌ای و درک بهتر تأثیر تحولات مناطق مختلف بر یکدیگر را فراهم می‌کند. در کنار آن، بخش "قضایا و تفاعلات دولیة" به تحلیل روندهای جهانی و تأثیر آن بر منطقه می‌پردازد.
گنجاندن بخش "التغیرات المناخیة" نشان‌دهنده توجه به چالش‌های نوظهور جهانی است که تأثیرات عمیقی بر آینده منطقه خواهد داشت. این ساختار موضوعی منسجم، امکان تحلیل همه‌جانبه تحولات را با درنظرگرفتن ابعاد مختلف امنیتی، سیاسی، اقتصادی و زیست‌محیطی فراهم می‌کند.
رصد تحولات راهبردی خاورمیانه و جهان: نگاهی به مجموعه مقالات جدید مرکز مطالعات استراتژیک الاهرام در تحلیل بحران‌های معاصر
این مرکز ، به عنوان یکی از تأثیرگذارترین اندیشکده‌های خاورمیانه، در مجموعه مقالات جدید خود به تحلیل عمیق تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی پرداخته است. این مقالات که توسط کارشناسان و تحلیلگران برجسته نگاشته شده‌اند، طیف گسترده‌ای از موضوعات راهبردی را پوشش می‌دهند. از تحولات سوریه و بحران حلب گرفته تا درگیری‌های اسرائیل و حزب‌الله، از مسائل عراق و نقش شبه‌نظامیان تا تحولات آفریقا و شاخ آفریقا، از انتخابات آمریکا تا بحران شبه جزیره کره، همگی با نگاهی تحلیلی و عمیق مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این مقالات، موضوعات مهمی چون سقوط رژیم اسد، نقش روسیه در سوریه، تحولات حزب‌الله، چالش‌های کردستان عراق و مسائل امنیتی منطقه با دقت واکاوی شده‌اند.
در ذیل به برخی از مهم‌ترین مقالات و نویسندگان اشاره می‌شود:
تحولات استراتژیک در رویکرد فرانسه نسبت به شاخ آفریقا (دکتر احمد عسکر)،سقوط رژیم اسد در سوریه و معادلات پیچیده نفوذ بین‌المللی و منطقه‌ای (صفیناز محمد احمد)، روسیه و آزمون دشوار در حلب (صفیناز محمد احمد)، نبردهای حلب و تأثیر آن بر معادلات نظامی منطقه پس از آتش‌بس لبنان (رابحه سیف علام)، موضع ناظر اسرائیل در تحولات سوریه (سعید عکاشه)، گسترش هیئت تحریر شام به سوی حلب (صفیناز محمد احمد)، معنای پیروزی ترامپ برای آفریقا (دکتر حمدی عبدالرحمن حسن)، چالش پیروزی ترامپ برای نخبگان آمریکایی (عمرو عبدالعاطی)، برکناری گالانت و پیامدهای آن (سعید عکاشه)، درخواست مجدد سیستانی برای انحصار سلاح در دست دولت عراق (صفیناز محمد احمد)، تمایل احتمالی اسرائیل به پیروزی هریس (مهاب عادل حسن)، تأثیر انتخابات آمریکا بر سیاست‌های انرژی جهان (دکتر احمد قندیل)، احتمال گسترش جنگ به سوریه توسط اسرائیل (صفیناز محمد احمد)، مسیر آینده حزب‌الله با رهبری نعیم قاسم (رابحه سیف علام)، اختلافات تاکتیکی نتانیاهو و گالانت (سعید عکاشه)، تنش در شبه جزیره کره (سید صدقی عابدین)، انتخابات پارلمانی کردستان عراق (صفیناز محمد احمد)، وضعیت حزب‌الله در بازیابی قدرت نظامی (رابحه سیف علام)، تحلیل پاسخ اسرائیل به حمله ایران (مهاب عادل حسن)، آزادی چاگوس و اهمیت آن برای آفریقا (دکتر حمدی عبدالرحمن حسن)، وضعیت شبه‌نظامیان عراقی پس از ترور نصرالله (صفیناز محمد احمد)، احتمال تغییر استراتژی اسرائیل در قبال حزب‌الله (سعید عکاشه)، احتمالات جنگ هسته‌ای (سید صدقی عابدین)، تنش میان اسرائیل و حزب‌الله (رابحه سیف علام)، اقدام بعدی اسرائیل علیه حزب‌الله (سعید عکاشه)، تشدید رقابت در آسیای مرکزی و قفقاز (شروق صابر)، هدف قرار دادن ارتباطات حزب‌الله توسط اسرائیل (رابحه سیف علام)، نقش پزشکیان در عراق (صفیناز محمد احمد)، و مسئله تروریسم در شمال (دکتر امیره محمد عبدالحلیم). تروریسم در شرق آفریقا و افزایش حملات و استراتژی‌های مقابله (دکتر نرمین توفیق)، تروریسم در جنوب آفریقا با تمرکز بر موزامبیک (دکتر رانیا حسین خفاجه)، تشدید حملات نظامی اسرائیل در سوریه (صفیناز محمد احمد)، گسترش حملات تروریستی در غرب آفریقا (آمنه فاید)، تروریسم در غرب آفریقا و ساحل پس از تغییر نظام‌های سیاسی (دکتر حکیم الادی نجم الدین)، ده روند استراتژیک در خاورمیانه پس از جنگ غزه (دکتر محمد عزالعرب)، محاسبات واشنگتن درباره جنگ اسرائیل در غزه (مهاب عادل حسن)، اهداف اسرائیل از حمله به کرانه باختری (شیماء منیر)، بحث داخلی اسرائیل درباره حمله به حزب‌الله (سعید عکاشه)، سومین سالگرد امارت دوم طالبان در افغانستان (رانیا مکرم)، واکنش حزب‌الله به ترور شکر (رابحه سیف علام)، استفاده نتانیاهو از توازن داخلی در رد معامله با حماس (سعید عکاشه)، تأثیرات جنگ روسیه-اوکراین در ساحل آفریقا (دکتر امانی الطویل)، تحولات سیاست امنیتی و نظامی چین در آفریقا (دکتر احمد عسکر)، جنگ غزه بین هیروشیما و ناگازاکی (سید صدقی عابدین)، پیام‌های حمله اوکراین به خاک روسیه (لواء محمد قشقوش)، محاسبات "وحدت میدان‌ها" (صفیناز محمد احمد)، اهداف واکنش حزب‌الله به ترور فؤاد شکر (رابحه سیف علام)، هریس در برابر ترامپ (دکتر کریم القاضی)، شکست واگنر در شمال مالی (دکتر احمد عسکر)، بازگشت اسرائیل به سیاست ترور (مهاب عادل حسن)، حمله مجدل شمس و تغییر معادله تنش بین اسرائیل و حزب‌الله (رابحه سیف علام)، میانجیگری چین در مصالحه فلسطینی (سید صدقی عابدین)، سفر اسد به روسیه و عادی‌سازی روابط ترکیه-سوریه (صفیناز محمد احمد)، سخنرانی نتانیاهو در کنگره (سعید عکاشه)، نزدیکی احتمالی ترکیه-سوریه (صفیناز محمد احمد)، گزارش ارتش اسرائیل درباره شکست 7 اکتبر (سعید عکاشه)، رقابت ریاست جمهوری آمریکا (دکتر کریم القاضی)، مسائل آسیایی در نشست ناتو در واشنگتن (سید صدقی عابدین)، و ایران و احتمال جنگ کامل بین اسرائیل و حزب‌الله (دکتر محمد عباس ناجی). "وحدت صحنه‌ها و جنگ احتمالی بین اسرائیل و حزب‌الله" (صفیناز محمد احمد)، "آیا اتحاد کنفدراسیون کشورهای ساحل ادامه خواهد یافت؟" (دکتر احمد عسکر)، "اردوگاه‌های فلسطینی و ساکنان آنها در لبنان: نقش و تأثیر" (امل مختار)، "انتخابات فرانسه... پارلمان تقسیم شده و مسیرهای دشوار" (مرام ضیاء)، "دلالت‌های انتخابات پارلمانی در بریتانیا و چالش‌های دولت جدید" (باسم راشد)، "محاسبات حزب‌الله در مورد احتمال وقوع جنگ فراگیر با اسرائیل" (رابحه سیف علام)، "محاسبات اسرائیل در قبال جنگ احتمالی با حزب‌الله" (شیماء منیر)، "دلالت‌های نتایج دور اول انتخابات ریاست جمهوری ایران" (رانیا مکرم)، "شکل‌گیری افکار عمومی آمریکایی نسبت به اسرائیل و مسئله فلسطین" (دکتر دینا شحاته)، "بررسی پیامدهای عملیات نصیرات" (سعید عکاشه)، "درجا زدن: چگونه واشنگتن و تهران اختلاف هسته‌ای را مدیریت می‌کنند؟" (دکتر محمد عباس ناجی)، "کمربند برنج: بررسی دلالت‌های نشست کره‌ای-آفریقایی" (دکتر حمدی عبدالرحمن حسن)، "چگونه ائتلاف دولتی اسرائیل با اعلام آمریکا برای آرام‌سازی برخورد می‌کند؟" (مهاب عادل حسن)، "اسد در تهران: چه چیزی پشت غیبت از 'محور مقاومت' و تشییع رئیسی است؟" (صفیناز محمد احمد)، "روابط ایران با محور مقاومت در پرتو چالش‌های طوفان الاقصی" (دکتر محمد سعید ادریس)، "چگونه ایران از چالش‌های خارجی در داخل بهره می‌برد؟" (دکتر محمد عباس ناجی)، "پس از درگذشت رئیس جمهور ایران ابراهیم رئیسی چه خواهد شد؟" (شروق صابر)، "آینده دولت اسرائیل... گرایش‌های تفرقه و شکست" (مهاب عادل حسن)، "قوی سیاه: آیا حادثه هواپیمای رئیسی توافق هسته‌ای جدید را تسریع می‌کند؟" (دکتر محمد عباس ناجی)، "سازمان ایگاد بین اهداف و نقش‌ها" (دکتر امانی الطویل)، "هزارتوی کارآمدی: معضل اصلاح اتحادیه آفریقا" (دکتر حمدی عبدالرحمن حسن)، "سفر شی جین‌پینگ به اروپا... زمان‌بندی و دلالت‌ها" (سید صدقی عابدین)، "چرا کشورهای آمریکای لاتین از مسئله فلسطین حمایت می‌کنند؟" (دکتر صدفه محمد محمود)، "درس اوکراین: به سوی دیدگاه آفریقایی نظام بین‌الملل" (دکتر حمدی عبدالرحمن حسن)، "محاسبات اسرائیل و حماس در قبال مذاکرات آتش‌بس" (مهاب عادل حسن)، "ابعاد سیاسی کمپین‌های تحریم در کشورهای عربی" (دکتر محمد عزالعرب)، "چرا ایران بین عملیات 'وعد صادق' و 'عصای موسی' ارتباط برقرار می‌کند؟" (دکتر محمد عباس ناجی)، "جنبش دانشگاهی و مسئله فلسطین در ایالات متحده" (دکتر دینا شحاته)، "هدف قرار دادن عرب العرامشه: لبنان ضعیف‌ترین نقطه در دایره پاسخ به ایران نیست" (رابحه سیف علام)، و "اردوغان در عراق: مسیر جدید همکاری استراتژیک" (صفیناز محمد احمد). "دیدار السودانی از ایالات متحده: بررسی اهمیت زمان‌بندی و چالش‌های پرونده‌های پیچیده" (صفیناز محمد احمد)، "سوریه: صحنه جدید تسویه حساب میان اسرائیل و ایران" (صفیناز محمد احمد)، "حاکمیت قبایل محلی بر غزه... فرصت‌ها و تهدیدها" (مهاب عادل حسن)، "تحلیل مناقشه پیرامون قطعنامه ۲۷۲۸ شورای امنیت درباره غزه" (سعید عکاشه)، "سرمایه‌گذاری در قدرت نرم مصر: بررسی موردی سریال حشاشین" (سعید عکاشه)، "چرا عملیات مسکو توسط داعش خراسان انجام شد و نه شاخه قفقاز؟" (احمد کامل البحیری)، "چالش 'خودکودتایی' در چاد" (دکتر امیره محمد عبدالحلیم)، "تعیین‌کننده سرنوشت 'فردای' طولانی جنگ غزه کیست؟" (دکتر کریم القاضی)، "حدود نفوذ چین در خاورمیانه" (سید صدقی عابدین)، "دکسیت: آیا راست افراطی آلمان را به خروج از اتحادیه اروپا سوق می‌دهد؟" (باسم راشد)، "طرح نتانیاهو برای غزه پس از جنگ... محدودیت‌های چشم‌انداز و موانع اجرایی" (سعید عکاشه)، "سرنوشت السنوار و دورنمای جنگ غزه" (سعید عکاشه)، "آیا ابهام در تعریف 'پیروزی' و 'شکست' مانع خاتمه جنگ غزه است؟" (دکتر محمد عباس ناجی)، "آیا ایران خود را برای بازگشت احتمالی ترامپ به کاخ سفید آماده می‌کند؟" (دکتر محمد عباس ناجی)، "'چرخش منطقه‌ای': روند صعودی 'تنش‌زدایی' میان قدرت‌های اصلی خاورمیانه" (دکتر محمد عزالعرب)، "مصر و ترکیه... بنیان‌گذاری روابط راهبردی" (دکتر معتز سلامه)، "تشدید مناقشه پیرامون دموکراسی آمریکا در آستانه انتخابات" (عمرو عبدالعاطی)، "راهبرد چین در مواجهه با تشدید تنش در دریای سرخ" (سید صدقی عابدین)، "آیا حملات آمریکا توافقات واشنگتن-تهران را واژگون کرد؟" (دکتر محمد عباس ناجی)، "عراق: میان مذاکرات خروج نیروهای آمریکایی و هدف قرار گرفتن پایگاه 'تی-۲۲' در اردن" (صفیناز محمد احمد)، "گفتمان تصویری جنگ غزه: صحنه‌پردازی سیاسی و انسانی، مستندسازی حقوقی و تاریخی" (نبیل عبدالفتاح)، "سومالی و پیام‌های مصر در چارچوب منطقه‌ای" (دکتر معتز سلامه)، "بحران امنیت آب در جهان عرب و معادله ثبات و توسعه" (دکتر ایمن السید عبدالوهاب)، "سیاست‌های حمایتی و منازعات ژئوپلیتیک... مسیرهای پیشرفت در جهان جنوب" (دکتر محمود محیی‌الدین)، "صد روز تلاش سخت سیاسی و دیپلماتیک" (دکتر محمد فایز فرحات)، "انسانیت مصری در رویارویی با جنایات جنگی اسرائیل" (دکتر حسن ابوطالب)، "کاربرد تصویر به عنوان سلاح در جنگ غزه" (محمد فوزی)، "اهمیت زمان‌بندی: واکاوی سخنرانی سخنگوی رسمی داعش" (احمد کامل البحیری). "میانجیگری یا مشارکت؟: بیانیه آدیس‌آبابا و پیامدهای دیدار حمیدتی و حمدوک" (پروفسور حمدی عبدالرحمن حسن)، "نظام بین‌الملل در سال ۲۰۲۳: درگیری‌های بیشتر و همکاری کمتر" (دکتر جمال عبدالجواد)، "ده مسئله... روندهای تعاملات کشورهای منطقه در سال ۲۰۲۳" (دکتر محمد عزالعرب)، "آیا روابط ایران و حماس از آزمونی دشوار عبور می‌کند؟" (دکتر محمد عباس ناجی)، "جنگ غزه از منظر تحولات نظام بین‌الملل" (سید صدقی عابدین)، "انتخابات محلی در عراق... تسلط نیروهای چارچوب بر شوراهای استانی" (صفیناز محمد احمد)، "سناریوی لیبی: سودان میان شبح تجزیه و هرج و مرج" (پروفسور حمدی عبدالرحمن حسن)، "نزاع میان القاعده و داعش در ساحل آفریقا... گروه‌های تروریستی به کدام سو می‌روند؟" (دکتر امیره محمد عبدالحلیم)، "پیامدهای خروج بورکینافاسو و نیجر از گروه کشورهای ساحل" (دکتر احمد عسکر)، "آیا 'مالی‌جیونگ-۱' اقدامات کاهش تنش میان دو کره را از بین برد؟" (سید صدقی عابدین)، "پس از تبادل اسرای غیرنظامی میان حماس و اسرائیل... پرسش‌های ضروری" (سعید عکاشه)، "بن‌بست مداخله: ایران چگونه از عملیات نظامی علیه غزه بهره‌برداری می‌کند؟" (رانیا مکرم)، "متحد تضمین‌کننده امنیت منطقه" (دکتر محمد فایز فرحات)، "سخنرانی نصرالله: قواعد درگیری میان حزب‌الله و اسرائیل بدون تغییر می‌ماند" (رابحه سیف علام)، "جنگ غزه ابعاد حضور اسرائیل در آفریقا را آشکار می‌کند" (دکتر امیره محمد عبدالحلیم)، "غیبت یا غایب‌سازی؟: دلایل کم‌رنگی نقش قاآنی در جنگ غزه" (دکتر محمد عباس ناجی)، "وحدت میدان‌ها: آیا حوثی‌ها عامل مهمی در معادله طوفان الاقصی هستند؟" (شیماء منیر)، "گُلدا... تراژدی مادری دروغین" (دکتر مریم وحید)، "موضع افکار عمومی اسرائیل نسبت به جنگ غزه ۲۰۲۳" (سعید عکاشه)، "روسیه و جنگ غزه... نقش مورد انتظار و محدودیت‌های آن" (صفیناز محمد احمد)، "کونزپتسیا: جنگ غزه تأثیر تصورات کلیشه‌ای بر روابط منطقه‌ای و بین‌المللی را آشکار می‌کند" (دکتر محمد عباس ناجی)، "پژواک خاورمیانه در شبه‌جزیره کره" (سید صدقی عابدین)، "رسانه‌ها و افکار عمومی غرب چگونه به جنگ غزه ۲۰۲۳ نگاه کردند؟" (دکتر دینا شحاته)، "طوفان الاقصی... حمله به پایگاه‌های آمریکایی در عراق و سوریه" (صفیناز محمد احمد)، "راه رسیدن به طوفان الاقصی" (دکتر عبدالعلیم محمد)، "جبهه حزب‌الله-اسرائیل: افزایش احتمال تبدیل درگیری‌های پراکنده به جنگی گسترده‌تر" (رابحه سیف علام)، "اتیوپی و رؤیای دستیابی به دریا: مانور سیاسی یا ضرورت وجودی؟" (پروفسور حمدی عبدالرحمن حسن)، "پیامدهای ژئوپلیتیک منازعه فلسطینی-اسرائیلی در پرتو عملیات طوفان الاقصی" (مهاب عادل حسن)، "چه کسی پس از طوفان الاقصی بر غزه حکومت خواهد کرد؟" (دکتر کریم القاضی).
ارزیابی‌های استراتژیک؛ خوانش تحولات ژئوپلیتیک در خاورمیانه و جهان عرب
در بخش ارزیابی استراتژیک، محققان به تحلیل تحولات پیچیده ژئوپلیتیک در خاورمیانه، آفریقا و عرصه بین‌المللی می‌پردازند. تمرکز اصلی بر واکاوی روندهای منطقه‌ای با محوریت تعاملات ایران، اسرائیل، آمریکا و کشورهای درگیر در بحران‌های منطقه‌ای است. بررسی‌ها شامل تحلیل تطبیقی بحران حلب، دیپلماسی تقابلی میان ایران و اسرائیل، تحولات سوریه، سودان و لبنان می‌شود. همچنین پژوهشگران به ارزیابی تأثیرات انتخابات آمریکا، راهبردهای نظامی اسرائیل و روندهای ژئوپلیتیکی در شاخ آفریقا می‌پردازند. موضوعات کلیدی مانند استراتژی منطقه‌ای ایران، بحران‌های نظامی و سیاسی، و تغییرات ساختاری در روابط بین‌المللی از دیگر محورهای اصلی این ارزیابی استراتژیک هستند که چشم‌انداز تحولات آتی منطقه را ترسیم می‌کنند.
برخی از عناوین مطرح شده در این بخش شامل موارد ذیل می‌باشند :
تحلیل‌های استراتژیک: ایران: چگونه "حلب ۱" با "حلب ۲" متفاوت است؟, جنگ‌های "پینگ پنگ" بین اسرائیل و ایران... مواجهه‌های باز و خطرات بزرگ, تجربه ریگان: ایران چگونه تنش در منطقه را می‌خواند؟, مانور ژئوپلیتیک: جیبوتی و درگیری سومالی-اتیوپی, جنگ "بدون گزینه" اسرائیل در مقابل حزب‌الله, حملات اصفهان... تثبیت بازدارندگی یا تشدید جنگ؟, یک سال جنگ: آیا سودان به مسئله‌ای عربی تبدیل می‌شود؟, معضل نیجر: آیا امپراتوری غرب در آفریقا پایان یافته است؟, آیا اسرائیل برای جنگ جدیدی آماده می‌شود؟, تأثیرات احتمالی کمپین "غیرمتعهد" بر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ۲۰۲۴, جنگ غزه و تأثیر آن بر روابط آمریکا-اسرائیل, سیاست اسرائیل در مرحله بعدی جنگ... ترورها و گرم کردن جبهه‌ها, خوانش اولیه توافق اتیوپی و "سرزمین سومالی", پیش‌بینی غیرواقعی... ملاحظاتی بر سخنرانی نتانیاهو در سازمان ملل, صد روز جنگ: شبح جنگ داخلی در سودان, خطرات ضعف: آیا غرب از "شکست" روسیه می‌ترسد؟, نامزد جدید: تحرک در آب‌های راکد انتخابات ریاست جمهوری لبنان, سوریه و بازگشت "مشروط"... بعد از آن چه؟, جنبش‌های مسلح و درگیری در سودان, تحرکات شتاب‌زده ایران در منطقه.
مروری جامع بر گنجینه انتشارات مرکز: از تحلیل‌های اقتصادی تا چشم‌انداز تحولات منطقه‌ای (۲۰۱۷-۲۰۲۴)
این مرکز ، به عنوان یکی از معتبرترین مراکز پژوهشی در حوزه مطالعات منطقه‌ای و بین‌المللی، مجموعه‌ای از تحلیل‌های تخصصی را در قالب نشریات متنوع منتشر می‌کند. و با بهره‌گیری از دانش و تجربه نویسندگان و پژوهشگران برجسته، طیف گسترده‌ای از موضوعات راهبردی را از جنگ غزه و تحولات خاورمیانه تا مسائل اجتماعی مصر و روابط بین‌الملل پوشش می‌دهد. مجموعه حاضر، گلچینی از مهم‌ترین مقالات و تحلیل‌های این مرکز از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۴ را در بر می‌گیرد که به بررسی عمیق چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی منطقه و جهان می‌پردازد.
مجموعه مقالات و تحلیل‌های این مرکز در دو قالب دیجیتال (PDF) و نسخه چاپی در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. نسخه‌های دیجیتال از طریق وبسایت مرکز قابل دانلود بوده و نسخه‌های چاپی در کتابخانه‌های تخصصی و مراکز پژوهشی موجود است.
"کراسات الاستراتجیک" 2024 (شماره ۳۶۴) به سردبیری دکتر محمد عزالعرب، به بررسی چشم‌انداز جدید خاورمیانه پس از جنگ پنجم غزه می‌پردازد و تأثیرات این جنگ بر تعاملات منطقه‌ای و نقش‌آفرینان اصلی را تحلیل می‌کند. "احوال مصریه" 2024 (شماره ۹۳) با سردبیری دکتر ایمن السید عبدالوهاب، به موضوع طبقه متوسط مصر و نقش آن در حفظ هویت و انسجام اجتماعی می‌پردازد و آن را به عنوان پلی برای تحرک طبقاتی، فرهنگی و ارزشی جامعه معرفی می‌کند. "یک سال پس از طوفان الاقصی: مسیرها و پیامدها"سردبیر: دکتر دینا شحاته، شماره ۱۲۱، ۱ اکتبر ۲۰۲۴. "تروریست کیست؟" ،مجله المشهد جهانی افراط‌گرایی و تروریسم. سردبیر: امل مختار،شماره ۱۰، ۱ اوت ۲۰۲۴.
"گزارش راهبردی عربی ۲۰۲۳" به سردبیری دکتر عمرو هاشم ربیع به تحلیل مسیرهای جهان در آینده می‌پردازد. "گزارش روندهای اقتصادی راهبردی ۲۰۱۷" با سردبیری مجدی صبحی، "عواقب شیفتگی اردوغان به راه‌حل‌های نظامی" با سردبیری محمد عبدالقادر خلیل ۲۰۲۰، "مسائل پارلمانی" شماره ۸۲ به سردبیری دکتر عمرو هاشم ربیع ۲۰۱۹، "معامله قرن برای چه کسی؟" به سردبیری دکتر صبحی عسیله، و "آیا ایران رؤیای بازگشت اوباما را دارد؟" از نشریه گزیده‌های ایران به سردبیری محمد عباس ناجی ۲۰۱۹ از جمله مقالات آرشیوی مهم این مرکز هستند.
نخستین ظهور مفهوم تروریسم با انقلاب فرانسه در اواخر قرن هجدهم همراه بود. واژه "Terreur" در سال ۱۶۹۴ در فرهنگ آکادمی فرانسه به معنای وحشت و ترس شدید ثبت شد. صد سال بعد، همزمان با خشونت‌های انقلاب فرانسه، قانون تروریسم در ژوئیه ۱۷۹۴ برای محاکمه دولت انقلابی که هزاران شهروند بی‌گناه را کشته بود، تصویب شد. روبسپیر، حاکم فرانسه پس از انقلاب، اولین فردی بود که به عنوان تروریست محاکمه و به گیوتین سپرده شد.
"رویکردهای نوین صنعتی به سوی سیاست صنعتی یکپارچه" سردبیر: دکتر ایمان مرعی، شماره ۱۱۸ ، ۱ نوامبر ۲۰۲۴بخش صنعت یکی از مهم‌ترین بخش‌های تولیدی کشور است که نقش مهمی در ایجاد فرصت‌های شغلی و تأمین منابع ارزی ایفا می‌کند. "بدائل" (شماره ۶۶) با سردبیری صفیناز محمد احمد، به بررسی روابط مصر و روسیه می‌پردازد و ضرورت‌های توسعه مشارکت و حل چالش‌های موجود را با توجه به جایگاه روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی و عضو مهم سازمان‌های بین‌المللی تحلیل می‌کند.
رویکردهای نظری در مطالعات راهبردی: از سیاست‌های سکوت تا تاب‌آوری در عصر بحران - نگاهی جامع به چالش‌های نظری در تحلیل مناسبات بین‌المللی و منطقه‌ای
در بخش رویکردهای نظری مرکز مطالعات استراتژیک الاهرام، پژوهشگران با نگاهی عمیق و تحلیلی به بررسی چارچوب‌های نظری و تئوریک مسائل راهبردی می‌پردازند. این مطالعات که با هدف درک عمیق‌تر پویایی‌های سیاسی و اجتماعی معاصر انجام می‌شود، شامل نه محور اصلی است.
در این مجموعه، موضوعاتی چون نقش عنصر غافلگیری در مدیریت بحران با تمرکز بر تجربیات ترکیه، ایران و اسرائیل مورد بررسی قرار می‌گیرد و به تحلیل سیاست‌های "سکوت" در مناقشات و تأثیرات آن می‌پردازد. همچنین، به بررسی عوامل سیستماتیک مؤثر بر رفتار دولت‌ها، با تمرکز خاص بر احتمال حمله پیشدستانه اسرائیل به ایران پرداخته می‌شود. مفهوم "محور شر" در قرن بیست و یکم با تأکید بر کشورهای شکننده و سیالیت در نظام بین‌الملل از دیگر موضوعات مورد بررسی است. تأثیر تغییرات اقلیمی بر تفکر اقتصادی، مفهوم تاب‌آوری در جهان بحران‌زده، چگونگی تحول در نظام جهانی، بررسی مراحل پیشرفت در اروپا، و تحول در مطالعات منطقه‌ای نیز از دیگر محورهای این پژوهش‌ها هستند. این مجموعه با رویکردی علمی و نظام‌مند، به ارائه چارچوب‌های نظری برای درک بهتر تحولات جاری در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی می‌پردازد.
مجموعه پژوهش‌های تخصصی مرکز الاهرام: از بحران‌های منطقه‌ای تا چالش‌های جهانی - تحلیل‌های راهبردی
آرشیو پژوهش، مجموعه‌ای از مطالعات عمیق و تخصصی را به صورت PDF در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد. این تحقیقات به بررسی تروریسم در آفریقا و چالش‌های حمایت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، سناریوهای جنگ احتمالی بین اسرائیل و حزب‌الله، چالش‌های سازمان‌های منطقه‌ای آفریقا در مواجهه با تهدیدات فزاینده، تحلیل جامع طوفان الاقصی و جنگ غزه، کودتای نیجر و آزمون اتحادهای منطقه‌ای، تحلیل یک‌ساله جنگ روسیه-اوکراین، انتخابات کنست در نوامبر ۲۰۲۲، پیامدهای امنیتی تغییرات اقلیمی، ارزیابی سفر بایدن به خاورمیانه و چشم‌انداز روابط جدید با آمریکا، تأثیر جنگ روسیه-اوکراین بر نظام بین‌الملل، سناریوهای تنش‌زدایی و تشدید تنش در منطقه و جهان در سال ۲۰۲۲، ضرورت نوسازی در روابط بین‌الملل، آینده نامشخص افغانستان پس از تسلط طالبان، تحولات مسئله فلسطین از جنگ تا آتش‌بس در جنگ چهارم غزه، پیچیدگی‌های توافق ادلب، تحلیل ۹۰ سال فعالیت اخوان‌المسلمین، سیاست‌های مبارزه با تروریسم در تجارب عربی و بین‌المللی، تأثیر بحران‌های عربی بر ثبات منطقه‌ای در سال ۲۰۱۸، چشم‌انداز توافق هسته‌ای ایران، و روابط مصر و آمریکا در دوره السیسی-ترامپ می‌پردازد. این مجموعه با رویکردی تحلیلی و مستند، منبعی ارزشمند برای درک عمیق تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم می‌کند.
کارگاه‌های تخصصی و فعالیت‌های علمی مرکز الاهرام: از مطالعات راهبردی تا دیپلماسی بین‌المللی
مرکز مطالعات استراتژیک الاهرام، به عنوان یکی از معتبرترین اندیشکده‌های خاورمیانه، در راستای گسترش تعاملات علمی و تبادل دانش راهبردی، مجموعه‌ای از فعالیت‌های متنوع را در سال‌های اخیر برگزار کرده است. این مرکز با برگزاری کارگاه‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف از جمله توسعه اجتماعی، بحران‌های منطقه‌ای، سیاست‌های اروپا، و چالش‌های نسل جدید، به تحلیل و بررسی عمیق مسائل روز می‌پردازد. علاوه بر این، میزبانی از هیئت‌های علمی و دیپلماتیک متعدد از کشورهای مختلف از جمله عمان، پاکستان، چین، امارات، قطر و یمن، نشان‌دهنده نقش مهم این مرکز در دیپلماسی علمی منطقه است. این بازدیدها فرصت‌های ارزشمندی برای تبادل نظر و گسترش همکاری‌های بین‌المللی فراهم می‌کند.
در حوزه آموزش و توسعه منابع انسانی، مرکز الاهرام با برگزاری دوره‌های تخصصی برای دیپلمات‌ها و برنامه‌های کارآموزی برای دانشجویان، به تربیت نسل جدیدی از پژوهشگران و تحلیلگران می‌پردازد. همچنین، برگزاری نشست‌های تخصصی درباره موضوعات مهمی چون روابط نظامی-مدنی، بحران سودان، و تغییرات اقلیمی، نقش مهمی در شکل‌دهی به گفتمان‌های راهبردی منطقه دارد.
انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری با موسسات معتبر و برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی درباره موضوعاتی چون عدالت اجتماعی، فرهنگ چین و تحولات منطقه‌ای، نشان‌دهنده تلاش این مرکز برای ایجاد شبکه‌ای گسترده از همکاری‌های علمی و پژوهشی است. این فعالیت‌ها نه تنها به ارتقای جایگاه علمی مرکز کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در تقویت گفتگوهای منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا می‌کند.
در بخش اخبار و فعالیت‌های مرکز مطالعات استراتژیک الاهرام، فعالیت‌های متنوع علمی، پژوهشی و دیپلماتیک سازماندهی شده‌اند. این فعالیت‌ها نشان‌دهنده نقش محوری مرکز الاهرام در توسعه دانش راهبردی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی است. در حوزه کارگاه‌های تخصصی، مرکز به موضوعات مهمی چون جایگاه طبقه متوسط در توسعه، بحران دولت ملی در آفریقا با تمرکز بر سودان، روابط اروپا و مدیترانه، چالش‌های نسل Z، و سیاست دفاعی چین می‌پردازد. این کارگاه‌ها فرصتی برای تبادل نظر متخصصان و تحلیل عمیق مسائل روز فراهم می‌کند.
در بخش بازدیدهای بین‌المللی، مرکز میزبان هیئت‌های متعددی از موسسات معتبر جهانی بوده است. از جمله آکادمی مطالعات استراتژیک عمان، کالج دفاع ملی پاکستان، کمیسیون اروپا، و نمایندگان حزب کمونیست چین. همچنین هیئت‌هایی از قطر، امارات، یمن و دیگر مراکز مطالعاتی از این مرکز بازدید کرده‌اند که نشان‌دهنده اعتبار جهانی مرکز الاهرام است.
فعالیت‌های علمی و پژوهشی مرکز شامل برگزاری دوره‌های تخصصی برای دیپلمات‌ها، برنامه کارآموزی برای دانشجویان مصری، مشارکت در گردهمایی مراکز اندیشه‌ورزی عرب، و برگزاری نشست‌های تخصصی درباره موضوعات مهم منطقه‌ای است. انعقاد تفاهم‌نامه با موسسه برنامه‌ریزی ملی و برگزاری کنفرانس‌های متعدد درباره عدالت اجتماعی، فرهنگ چین و تحولات منطقه‌ای، نشان از تلاش مرکز برای گسترش شبکه همکاری‌های علمی دارد.
این مجموعه فعالیت‌ها مرکز الاهرام را به عنوان یکی از تأثیرگذارترین اندیشکده‌های خاورمیانه معرفی می‌کند که نقشی کلیدی در شکل‌دهی به گفتمان‌های راهبردی منطقه و تقویت همکاری‌های بین‌المللی ایفا می‌کند.
نویسنده
زهرا فلاح‌نژاد
زهرا فلاح‌نژاد پژوهشگر مهمان مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه می‌باشد. نامبرده دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عرب در دانشگاه تهران است. حوزه مطالعاتی وی شامل پژوهش، تالیف و ترجمه در زمینه عربی می‌باشد. این پژوهشگر، عضو پیوسته گروه مطالعات ادبیات سیاسی و متن‌های اساسی در باب خاورمیانه می‌باشد.