مخاطرات محیط زیستی و اقلیمی جنگ غزه

شراره عبدالحسین زاده؛ دبیر گروه مطالعاتی خلیج فارس و عربستان و عضو گروه تغییرات اقلیمی خاورمیانه  

اگرچه جنگ در غزه با گذشت بیش از یکسال یک فاجعه انسانی است اما میزان بالای ویرانی ها و کشته ها و مرگ و میر مانع از توجه به سایر پیامدهای ویرانی ها و جنگ شده است. این درحالی است که دو میلیون ساکن نوار غزه بیش از هر زمان دیگری در برابر تأثیرات تغییرات آب و هوایی آسیب‌پذیر هستند.

در ماه ژوئن2024 ، مرکز دیپلماسی زیست محیطی کاربردی در مؤسسه مطالعات زیست محیطی آراوا گزارش جدید مبسوطی در مورد تأثیرات زیست محیطی حمله اسرائیل به غزه منتشر کرد. این گزارش صدمات زیست محیطی بی شمار جنگ را پوشش می دهد - از مقدار زیادی گرد و غبار سمی منتشر شده توسط بمباران ساختمان ها، خرابی مدیریت زباله، و تخریب تاسیسات تصفیه آب و گسترش بیماری های ناشی از آلودگی آب.

این گزارش روشن می‌کند که در این اکوسیستم تعادل سلامت و محیط زیست  آسیب‌پذیر شده است. این امر به ویژه با کشف اخیر ویروس فلج اطفال در فاضلاب غزه آشکار شد. ارتش اسرائیل قبل از اینکه با  کمپین واکسیناسیون برای کودکان فلسطینی در قلمرو زیر 10 سال موافقت کند، اقدام به ارسال واکسن های تقویت کننده فلج اطفال به سربازان اسرائیلی کرد. اسرائیل همچنین به طور ناگهانی به بازسازی زیرساخت های مدیریت فاضلاب که ویران کرده بود تمایل نشان داده است.

بررسی ها ارتباط بین درگیری های مسلحانه و گرم شدن کره زمین را برجسته می کنند. در 21 ژوئیه، این سیاره گرم ترین روز ثبت شده را تجربه کرد. در خاورمیانه، درجه حرارت به طور متوسط ​​دو برابر سریعتر از سایر نقاط جهان در حال افزایش است

وضعیت محیط زیست غزه قبل از 7 اکتبر

وضعیت محیط زیست در غزه  به شدت نگران کننده است.  اگر چه قبل از 7 اکتبر نیز، محیط  زیست غزه  بسیار مخاطره آمیز بوده است. سال‌ها بمباران اسرائیل، محدودیت‌های واردات اسرائیل و مصر، و ناکارآمدی در مدیریت منجر به کمبود مزمن برق و تأخیر در ساخت تأسیسات ضروری شده بود. از طرفی نیز دسترسی به آب پاک بسیار کم بوده است.  عمدتا آب غزه به سه خط لوله از اسرائیل وابسته بود و 97 درصد آب آشامیدنی آلوده و ناامن بود. زیرساخت های مدیریت پسماند و آب از قبل از جنگ هم  شکننده بود که منجر به سوزاندن بی رویه زباله در محل های دفن زباله، هوا و خاک آلوده و آلودگی آب های زیرزمینی ناشی از نشت زباله می شده است..

اما در طول جنگ، تخریب محیط زیست در غزه به طور تصاعدی بوده است. از آنجایی که بمباران اسرائیل زیرساخت ها را نابود می کند، مقدار زیادی گرد و غبار سمی در هوا منتشر شده است و مدیریت فاضلاب به دلیل کمبود سوخت کاملاً از بین رفته است.

تا آپریل  2024،  از تخریب ساختمان‌ها در سراسر نوار غزه حدود 37 میلیون تن آوار به جا مانده است. و از تخریب و ریزش ساختمان ها ابری از از دود مضر، گرد و غبار سمی و دود وارد محیط می شوند.

غزه؛ انباری از زباله های سمی

بر اساس تخمین ها جنگ فعلی حداقل 900000 تن زباله سمی به بار آورده است. این آلاینده‌ها - که شامل مواد رادیواکتیو و سرطان‌زا، فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی که بر اثر استفاده از مهمات نظامی و هم در تخریب ساختمان‌ها منتشر می‌شوند - در محیط زیست باقی می‌مانند و تهدیدی برای همه اشکال حیات از جمله حیوانات هستند. ااین زباله های سمی موچب آلودگی  پوشش .گیاهی خاک، هوا و منابع آب می شوند  و اکوسیستم ها را به خطر می اندازند.

یکی از اکوسیستم هایی که به ویژه توسط رواناب زباله های سمی تهدید می شود، وادی غزه،  منطقه ذخیره گاه طبیعی در نوار است. این گستره زمینی به وسعت نه کیلومتر، غنی از تنوع زیستی، از حصار مرزی تا دریا به سمت غرب امتداد دارد. این امتداد جریان بسور است که از هبرون در کرانه باختری از طریق بیر شوا در اسرائیل به دریای مدیترانه می ریزد. پرندگان آبی محلی و پرندگان مهاجری که در سراسر قاره ها سفر می کنند، هر دو به تالاب های ساحلی در این منطقه به عنوان زیستگاه خود متکی هستند..

بحران آلودگی آب

از پیش از شروع جنگ کنترل منابع آبی نوار  غزه  نیزتوسط  اسرائیل کنترل می‌شده است اما این وضعیت در  زمان جنگ  از قبل بسیار شکننده تر شده است. زیرساخت‌هایی  چاه‌های آب آشامیدنی، شبکه‌های آب مانند پمپ‌ها و برج‌ها، تأسیسات بهداشتی و بهداشتی، شبکه‌های فاضلاب، کارخانه‌های نمک‌زدایی، زیرساخت‌های آب طوفان، خروجی‌های فاضلاب دریایی و تصفیه خانه‌های فاضلاب دچار آسیب یا تخریب شده است. علاوه بر این، طبق گزارش آکسفام، تا اواسط نوامبر، کمبود سوخت باعث شد که هر پنج تصفیه خانه فاضلاب غزه و اکثر 65 ایستگاه پمپاژ فاضلاب آن غیر قابل استقاده شوند.

قبل از جنگ روزانه 13000 مترمکعب فاضلاب خام از غزه به دریا سرازیر می شد. اما اکنون، برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) تخمین می زند که این رقم به 130000 متر مکعب در روز افزایش یافته است. و به دلیل خرابی تاسیسات تصفیه فاضلاب، مردم مجبور به مصرف آب شور و آلوده و استفاده از آن برای پخت و پز، نظافت و بهداشت فردی می شوند.

پیامدهای بهداشتی نوشیدن آب آلوده فاجعه بار است .به ویژه برای کودکان، که 47 درصد از جمعیت غزه را تشکیل می دهند. خطر ابتلا به وبا، تیفوئید، فلج اطفال و سایر بیماری های مرتبط با آب را به طور قابل توجهی بالاست. حتی در ماه نوامبر، سازمان بهداشت جهانی هشدار داد که بیماری‌های عفونی مرتبط با کمبود آب و آلودگی ممکن است در نهایت بیش از خشونت نظامی باعث مرگ مردم غزه شوند.

علاوه بر این، محققان و متخصصان پزشکی اخیراً نگرانی هایی را در مورد ظهور و گسترش باکتری های مقاوم به درمان آنتی بیوتیکی یا مقاومت ضد میکروبی (AMR) مطرح کرده اند. آب آلوده همچنین می‌تواند تماس بین باکتری‌ها و فلزات سنگین آزاد شده از مواد منفجره را که عاملی در ایجاد AMR هستند، تسهیل کند.

جنگ و انتشار گازهای گلخانه ای

یکی از جنبه‌های این جنگ و در واقع هر جنگی که کمتر مورد بحث قرار می‌گیرد، تأثیرات زیست‌محیطی این درگیری، از جمله انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبط با استفاده از مواد و منابع توسط جناح‌های متخاصم است.

استفاده از خود سلاح ها و انفجار مواد منفجره، مقادیر زیادی گازهای گلخانه ای - محرک اصلی تغییرات آب و هوایی - و ذرات معلق را در جو آزاد می کند. تخمین زده می شود که 5.5 درصد از انتشار گازهای گلخانه ای در جهان نتیجه فعالیت های نظامی است.

تنها در روز 7 اکتبر، حمله حماس حدود 646 متریک تن دی اکسید کربن منتشر کرد. سپس، در دو ماه اول جنگ، بمباران هوایی و تهاجم زمینی اسرائیل به غزه تقریباً 281000 متریک تن دی اکسید کربن منتشر کرد.

این حجم از انتشار گازهای گلخانه ای که ارتش اسرائیل تنها در دو ماه اول ایجاد کرده ، معادل سوزاندن حدود 150000 تن زغال سنگ است. میزان سوزاندن این مقدار زغال سنگ برابر حدود 24772 سال مصرف برق برای یک خانوار است و  یا معادل انتشار سالانه گازهای گلخانه ای 26 کشور و منطقه جداگانه بود.

علاوه بر این، بر اساس گزارش سازمان طبیعت و پارک‌های اسرائیل، حملات حزب‌الله از آن سوی مرز لبنان - بیش از 7500 موشک، پهپاد و هواپیمای بدون سرنشین از 7 اکتبر - منجر به سوختن 8700 هکتار در شمال اسرائیل در نتیجه بیش از 700 آتش‌سوزی جنگلی شده است.  مساحت این منطقه 12 برابر بزرگتر از آتش سوزی های جنگلی سال های گذشته است.

این جنگل‌ها و زمین‌های کشاورزی خانه حیوانات و گیاهان کمیاب است که تخمین زده می‌شود هفت تن دی‌اکسید کربن در هر هکتار در سال جذب کنند - تقریباً معادل انتشار گازهای گلخانه‌ای از یک و نیم خودرو در یک سال است

بر اساس برنامه زمین و منابع طبیعی در دانشگاه بالامند، حملات اسرائیل در جنوب لبنان حدود 4000 هکتار را سوزانده است –

. برای مقایسه، هر یک از دو سال قبل، کل مساحت سوخته شده در اثر آتش سوزی در لبنان 500 تا 600 هکتار بود.

چگونه  جنگ منجر به انتشار گازهای گلخانه ای می شود؟

ارتش ها مسئول حدود 5.5 درصد از انتشار کربن در جهان هستند . این میزان معادل اثرات زیست محیطی هوانوردی غیرنظامی 2 درصد ) و کشتیرانی غیرنظامی (3٪) – است. به طور کلی ساخت و انفجار مواد منفجره، توپخانه، راکت و همچنین عملیات هواپیما، مانور تانک و مصرف سوخت خودرو های جنگی منجر به انتشار گازهای گلخانه ای می شود.

 تنها از 7 اکتبر تا 8 ماه بعد از آن - نیروهای اسرائیلی بیش از 89000 تن مواد منفجره را بر روی نوار غزه پرتاب کردند. علاوه بر این، 254650 پرواز نظامی سه ماه اول این جنگ انجام شده است.

پیش‌بینی می‌شود طی 50 سال آینده، دمای گرم‌تر همراه با سطوح بالاتر رطوبت، مناطق وسیعی از کره زمین را برای زندگی غیرممکن کند، به خصوص  در بخش‌هایی از خاورمیانه، که  این سالها دو برابر سریع‌تر از میانگین جهانی گرم تر شده است. این گرمایش با توجه با کثرت آوارگان و بی سرپناهان خود فاجعه ای زیستی دیگر است.

اثرات زیست محیطی این جنگ فقط به نوار غزه محدود نمی شود؛ اسرائیل نیز ،  از اثرات تغییرات آب و هوایی در امان نبوده است. به عنوان مثال، ویروس نیل غربی در تابستان امسال حداقل 440 نفر را در اسرائیل کشته است. این ویروس که توسط پرندگان مهاجر در سراسر جهان منتشر می شود و توسط پشه ها به انسان منتقل می شود و می تواند برای افراد مسن و دارای نقص ایمنی کشنده باشد، نتیجه مستقیم افزایش دما و رطوبت در بهار گذشته است. وزارت محیط زیست اسرائیل  افزایش 4 درجه ای دمای متوسط ​​را تا پایان قرن پیش بینی کرده است.

عواقب زیست محیطی پیش بینی شده برای بازسازی غزه

پیش‌بینی می‌شود که در طول ساخت‌وساز و بازسازی غزه برای تعمیر 100000 ساختمان آسیب‌دیده 30 میلیون تن دیگر گازهای گلخانه‌ای در تولید شود.

صنعت ساخت و ساز در سراسر جهان مسئول حدود 11 درصد از انتشار دی اکسید کربن جهانی است و فعالیت هایی مانند تولید بتن و فولاد، حمل و نقل مواد، عملیات ماشین آلات و تخریب ساختمان را در بر می گیرد.

هزینه های کربن تولید شده از  بازسازی غزه بسیار زیاد است. بازسازی غزه مجموع انتشار گازهای گلخانه ای را بالاتر از انتشار سالانه بیش از 135 کشور به همراه خواهد داشت..

اما مجموع انتشار کربن ناشی از فعالیت های جنگ مستقیم در 120 روز اول بین 420265 تا 652552 تن معادل دی اکسید کربن (tCO2e) تخمین زده شده است. با در نظر گرفتن فعالیت های ساخت و ساز قبل و بعد از جنگ، این رقم به 47669097 و 61443739 tCO2e  افزایش می یابد این میزان  معادل انتشار سالانه بیش از 135 کشور است. این حجم  از میزات آلاینده کربن و اثرات آن بر آلودگی آب و هوا بر اثر درگیری های مسلحانه ، اهمیت و  نیاز مبرم به محاسبه انتشار کربن در طول جنگ را برجسته می کند.