ده تجربه رهنما در نسبت فناوری - حکمرانی

نوشته  سید کامران یگانگی

پژوهشگر مهمان در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه

در دنیای امروز، فناوری به سرعت در حال تغییر است و به یکی از عوامل اصلی تاثیرگذار در نحوه حکمرانی تبدیل شده است. دولت‌ها و حاکمان برای ارتقاء کارایی، شفافیت، و خدمت‌رسانی به مردم به ابزارهای فناوری روی آورده‌اند. در این میان، بررسی تجربه کشورهای مختلف در این حوزه می‌تواند به عنوان راهنمایی برای بهبود سیاست‌ها و استفاده بهتر از فناوری در حکمرانی باشد.

الف . استونی: الگوی حکمرانی دیجیتال

یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های موفقیت در حوزه فناوری و حکمرانی، کشور استونی است. استونی با اجرای سیستم‌هایی همچون E-Estonia توانسته است یکی از پیشرفته‌ترین دولت‌های الکترونیک جهان را ایجاد کند. این سیستم‌ها شامل خدماتی چون رأی‌گیری آنلاین، ثبت‌نام شرکت‌ها، و ارائه خدمات دولتی از طریق پلتفرم‌های دیجیتال است.

اصلی‌ترین کلید موفقیت استونی در این زمینه، تعهد این کشور به زیرساخت‌های دیجیتال قوی و پایداری آن است. استفاده از فناوری بلاک‌چین برای حفظ امنیت داده‌ها و ایجاد یک سیستم هویت دیجیتال قوی، به استونی کمک کرده تا اطمینان مردم به دولت را افزایش دهد. همچنین، توانسته است فرآیندهای بوروکراتیک را تسریع کرده و هزینه‌های دولتی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

ب. چین: حکمرانی فناوری محور با چالش‌های نظارتی

چین یکی دیگر از نمونه‌های موفق در استفاده از فناوری برای بهبود کارایی حکومتی است. با وجود گستردگی جمعیت و چالش‌های پیچیده‌ای که این کشور با آن مواجه است، دولت چین با استفاده از هوش مصنوعی و کلان‌داده توانسته است سطح کارایی و نظارت بر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را به طور قابل توجهی بهبود بخشد.

یکی از برجسته‌ترین نمونه‌ها، استفاده از سیستم‌های تشخیص چهره و شهرهای هوشمند است که به دولت اجازه می‌دهد نظارت دقیقی بر جمعیت داشته باشد و امنیت را افزایش دهد. با این حال، این سیستم‌ها با چالش‌هایی نظیر نقض حریم خصوصی و مسائل مربوط به حقوق بشر مواجه شده‌اند که نگرانی‌هایی را در سطح بین‌المللی به وجود آورده است. این موارد به عنوان هشدارهایی برای سایر کشورها عمل می‌کند که در حین استفاده از فناوری‌های جدید، باید توازن مناسبی میان نظارت و حفظ آزادی‌های مدنی برقرار کنند.

ج. آمریکا: حکمرانی داده‌محور

در ایالات متحده، استفاده از فناوری در حکمرانی بیشتر به سوی تحلیل داده‌ها و بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری پیش رفته است. کلان‌داده در این کشور به طور گسترده برای مدیریت بخش‌های مختلف از جمله امنیت داخلی، مراقبت‌های بهداشتی، و مدیریت بحران استفاده می‌شود. برای مثال، در دوره همه‌گیری COVID-19، داده‌های کلان به کمک تحلیل‌های پیشرفته برای مدیریت منابع و واکنش سریع به وضعیت‌های بحرانی به کار گرفته شد.

همچنین، ابتکارهای دولت آمریکا در حوزه حکمرانی باز / Open Government نیز مورد توجه است. این ابتکارها به منظور افزایش شفافیت و ارتقاء سطح اعتماد عمومی به دولت ایجاد شده‌اند و با انتشار عمومی داده‌های دولتی به شهروندان این امکان را می‌دهند تا با استفاده از ابزارهای فناوری به صورت مؤثر در فرآیندهای تصمیم‌گیری شرکت کنند.

د. هندوستان: چالش‌ها و فرصت‌ها در حکمرانی دیجیتال

هندوستان به عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان، در حال تجربه تحول دیجیتال بزرگی است. با اجرای برنامه‌های مختلف از جمله Digital India، دولت هند تلاش کرده تا فناوری را در همه جنبه‌های حکمرانی به کار گیرد. پلتفرم‌های پرداخت دیجیتال، هویت دیجیتال / Aadhaar و استفاده گسترده از اینترنت برای ارائه خدمات دولتی از جمله این تلاش‌ها است.

اما با وجود موفقیت‌های نسبی، چالش‌های بزرگی نیز پیش روی هندوستان قرار دارد. دسترسی نابرابر به فناوری، ضعف زیرساخت‌ها در مناطق روستایی، و نگرانی‌های مربوط به امنیت داده‌ها و حفظ حریم خصوصی، از جمله مسائلی هستند که دولت هند با آنها مواجه است. این چالش‌ها نشان می‌دهد که تحول دیجیتال باید با سیاست‌های متوازن و توسعه زیرساخت‌های مناسب همراه باشد.

ه. سنگاپور: شهر هوشمند و حکمرانی نوآورانه

سنگاپور یکی از کشورهایی است که به خوبی توانسته از فناوری برای بهبود حکمرانی بهره ببرد. این کشور به دلیل اندازه کوچک و منابع محدود، از فناوری‌های پیشرفته مانند اینترنت اشیا و هوش مصنوعی در مدیریت شهری استفاده گسترده‌ای کرده است. سنگاپور به عنوان یک شهر هوشمند، از حسگرها و شبکه‌های داده برای مدیریت بهینه ترافیک، مصرف انرژی، و آب استفاده می‌کند.

دولت سنگاپور همچنین از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های اقتصادی و اجتماعی به منظور بهبود تصمیم‌گیری‌های سیاستی بهره می‌برد. این کشور موفق شده است با استفاده از فناوری، یکی از کارآمدترین و شفاف‌ترین سیستم‌های حکومتی در جهان را ایجاد کند. سنگاپور نیز با چالش‌هایی مانند حریم خصوصی شهروندان مواجه است، اما توانسته با سیاست‌های جامع در این حوزه، اعتماد عمومی را جلب کند.

و. فنلاند: نوآوری در سیاست‌های اجتماعی

کشور فنلاند به دلیل تمرکز بر استفاده از فناوری برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان شهرت دارد. دولت این کشور با بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال در زمینه‌های آموزشی، بهداشتی و اجتماعی موفقیت‌های قابل‌توجهی به دست آورده است. فنلاند در سال‌های اخیر برنامه‌هایی برای استفاده از هوش مصنوعی در بخش بهداشت عمومی به منظور بهبود تشخیص بیماری‌ها و ارتقای سیستم‌های بهداشتی اجرا کرده است.

همچنین، آزمایش سیاست درآمد پایه / Universal Basic Income در فنلاند، یکی از نوآوری‌های اجتماعی این کشور است که با کمک فناوری‌های دیجیتال امکان‌پذیر شده است. این طرح با هدف بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی شهروندان و ایجاد شرایطی برای توسعه پایدار در جامعه فنلاند اجرا شده و می‌تواند الگویی برای کشورهای دیگر باشد.

ز. استرالیا: تمرکز بر امنیت سایبری

در استرالیا، استفاده از فناوری در حکمرانی بیشتر بر امنیت سایبری و حفاظت از زیرساخت‌های ملی متمرکز است. دولت استرالیا با توجه به تهدیدهای جهانی در حوزه سایبری، استراتژی‌های جامعی برای مقابله با حملات سایبری و حفاظت از اطلاعات دولتی و زیرساخت‌های حیاتی اجرا کرده است. این کشور با سرمایه‌گذاری در توسعه فناوری‌های امنیتی، توانسته است خود را به یکی از رهبران جهانی در این حوزه تبدیل کند.

همچنین، دولت استرالیا از سیستم‌های دیجیتال برای بهبود ارائه خدمات دولتی به شهروندان، به ویژه در زمینه‌های بهداشت و آموزش، استفاده کرده است. تلاش‌های این کشور در ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال برای شهروندان و ارتقای امنیت داده‌ها مثال‌زدنی است.

ح. کره جنوبی: دولت هوشمند و نوآوری دیجیتال

کره جنوبی یکی از کشورهای پیشرفته در حوزه دولت هوشمند است. دولت این کشور با استفاده از فناوری‌های پیشرفته همچون 5G، کلان‌داده و اینترنت اشیا توانسته است خدمات عمومی را بهبود بخشد و فرآیندهای دولتی را دیجیتال کند. کره جنوبی به ویژه در بخش‌هایی مانند بهداشت و آموزش دیجیتال به دستاوردهای بزرگی رسیده است و شهروندان این کشور از سیستم‌های سلامت دیجیتال برای دسترسی به خدمات بهداشتی بهره می‌برند.

ط. رواندا: تحول دیجیتال در آفریقا

رواندا به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه، با تمرکز بر تحول دیجیتال توانسته است در عرصه حکمرانی نوآوری‌های مهمی ارائه کند. برنامه Smart Rwanda که شامل دیجیتال‌سازی خدمات دولتی، آموزش و تجارت است، به کشور کمک کرده تا اقتصاد خود را مدرن کند و فرصت‌های جدیدی برای شهروندان فراهم آورد. رواندا از فناوری‌های ابری برای بهبود خدمات عمومی و دسترسی به آموزش‌های دیجیتال در مناطق روستایی استفاده می‌کند.

ی. آلمان: دیجیتال‌سازی خدمات عمومی

آلمان یکی از کشورهای توسعه‌یافته است که به تازگی به سمت دیجیتال‌سازی خدمات دولتی حرکت کرده است. دولت آلمان با پروژه‌هایی مانند Online Access Act  سعی دارد تا تمام خدمات دولتی را تا سال 2025 به صورت آنلاین در دسترس شهروندان قرار دهد. آلمان همچنین در زمینه امنیت سایبری و حفاظت از داده‌های شخصی شهروندان خود سیاست‌های سختگیرانه‌ای دارد که از مهم‌ترین چالش‌های این کشور در فرآیند دیجیتال‌سازی است

تجربه این ده کشور نشان می‌دهد که فناوری می‌تواند نقش مهمی در بهبود حکمرانی ایفا کند، اما هر کشور با چالش‌ها و فرصت‌های خاص خود مواجه است. استونی با تمرکز بر شفافیت و دیجیتال‌سازی کامل خدمات دولتی به الگویی برای سایر کشورها تبدیل شده است، در حالی که چین با استفاده گسترده از هوش مصنوعی در زمینه نظارت و امنیت، نگرانی‌هایی را در خصوص حقوق بشر به وجود آورده است. هندوستان و رواندا به عنوان نمونه‌های کشورهای در حال توسعه در حال تلاش برای ارتقاء زیرساخت‌های دیجیتال خود هستند، در حالی که کشورهایی مانند سنگاپور و کره جنوبی با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته به موفقیت‌های بزرگی در زمینه شهرهای هوشمند دست یافته‌اند.این تجربیات نشان می‌دهند که تعهد به توسعه زیرساخت‌های فناوری، شفافیت در حکمرانی، و توجه به مسائل حقوقی و اجتماعی از عوامل کلیدی موفقیت در مسیر دیجیتال‌سازی دولت‌ها است.