پیامد ژئوپلیتیک و اقتصادی ترور اسماعیل هنيه در ایران
The Future Geopolitical and Economic Impact of the Assassination of Ismail Haniyeh in Iran
Sekarsari Sugihartono / August 4, 2024
مترجم: نجمه نوروزیان، ارشد علوم سیاسی
ترور رهبر حماس، اسماعیل هنیه، توسط اسرائیل در ایران، نمایانگر لحظه ای مهم در درگیری‌های جاری میان اسرائیل و فلسطین و ژئوپلیتیک گسترده خاورمیانه است. فوت هنیه به عنوان چهره جبهه حماس و مقاومت فلسطین، پیامدهای گوناگونی بر تحرکات منطقه‌ای، روابط بین‌الملل، و شرایط اقتصاد جهانی خواهد داشت. این نوشتار با توجه به پیچیدگی اتحادها، درگیری‌ها و اقدامات تلافی جویانه احتمالی، تاثیرات این رویداد بر ژئوپلیتیک و ثبات اقتصادی را بررسی خواهد کرد.
تغییر چشم انداز ژئوپلیتیکی
ترور هنیه، نشان دهنده مبارزات طولانی مدت اسرائیل علیه حماس و رهبر آن است؛ این اقدام جسورانه احتمالاً واکنش‌های چند وجهی ذینفعان مختلف منطقه و فراتر از آن را در پی خواهد داشت. به لحاظ تاریخی، تعهد ایران به حمایت از حماس و جناح‌های دیگر فلسطینی به قرار دادن فلسطین به عنوان مخالف اصلی اسرائیل باز می‌گردد. با توجه به محکوم کردن ترور، توسط مقامات ایرانی و حمایت از حماس و جناح‌های دیگر، انتظار می‌رفت واکنش فوری ایران خشونت آمیز باشد؛ همچنین تهران به دنبال گسترش نفوذ خود در میان گروه‌های شبه نظامی منطقه است.
احتمالاً، چشم انداز ژئوپلیتیک در سال‌های آتی دچار تزلزل خواهد شد و ممکن است جناح‌های مختلف حماس برای اقدامات تهاجمی‌تر علیه اسرائیل متحده شوند، که این به طور بالقوه منجر به افزایش خشونت و تنش در مرزهای غزه و اسرائیل خواهد شد. همچنین، واکنش کشورهای عربی همجوار که سابقاً براساس توافقنامه ابراهیم به عادی سازی روابط با اسرائیل پرداختند، بسیار مهم خواهد بود. کشورهایی مانند، امارات متحده عربی و بحرین، در عین حال که به دنبال برقراری توازن در روابط استراتژیک خود با اسرائیل هستند، با فشار مردمشان برای همبستگی با آرمان‌های فلسطین مواجه خواهند شد که ممکن است در این شرایط خود را در باتلاق دیپلماتیک ببینند. واکنش دولت‌ها به ترور، اقدامات تلافی جویانه حماس و فعالیت متحدان، بقای توافق‌نامه‌های دیپلماتیک موجود را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اتحادهای منطقه ای و نقش بازیگران غیردولتی
فوت هنیه، منجر به ارزیابی مجدد اتحادها در منطقه خواهد شد و بازیگران غیردولتی از جمله، حزب الله لبنان ممکن است تلاش‌هایی در جهت شکل دهی به جبهه ای واحد در برابر تجاوزات اسرائیل انجام دهد و حمایت خود را از حماس افزایش دهد که این اقدام، باعث هماهنگی واکنش گروه‌های مخالف با اقدامات اسرائیل می شود. همچنین، هماهنگی گروه ها، منجر به درگیری‌های چند جبهه ای خواهد شد که باعث بی‌ثباتی لبنان و سایر کشورهای خاورمیانه می شود. علاوه بر این، کشورهایی مانند ترکیه که در طول تاریخ از حماس و جنبش های اسلامی در منطقه حمایت به عمل آوردند، ممکن است در این شرایط تلاش های دیپلماتیمک و کمک های خود را افزایش دهند؛ بنابراین، می تواند باعث تقویت بلوک جدیدی از کشورها شود که اسراییل و متحدان غربی اش را به چالش بکشند. همچنین، شکافی میان قدرت های غربی و کشورهای همسو با ایران ایجاد می کند و حتی ممکن است، مرزهای پس از جنگ جهانی اول را به زیر سوال ببرد .
تاثیر بر پویایی قدرت جهانی
پیامدهای ژئوپلیتیکی ترور هنیه، فراتر از خاورمیانه است و بر نحوه تعامل قدرت‌های جهانی با منطقه تاثیر خواهد گذاشت. ایالات متحده به عنوان متحد اصلی اسرائیل برای برقراری تعادل در حمایت از اقدامات نظامی اسرائیل، ایجاد ثبات در منطقه، و رسیدگی به نارضایتی فلسطینیان، با فشار فزاینده روبرو خواهد شد. همچنین، واکنش احتمالی کشورهای عربی و حمایت افکار عمومی از حقوق فلسطینیان، ایالات متحده را برای انجام اقدامات احتمالی در محدودیت قرار می دهد. علاوه بر این، احتمال دارد چین و روسیه این وضعیت را فرصتی برای گسترش نفوذ خود در خاورمیانه در نظر بگیرند؛ زیرا، اغلب دو کشور مذکور (چین و روسیه)، از ایران حمایت به عمل آوردند و مخالف سیاست‌های آمریکا در منطقه بودند. با این حال، پیشنهادات دیپلماتیک آنها به کشورها خاورمیانه در شرایطی که به دنبال جستجوی شرکای جایگزین هستند و شکست غرب در ترویج صلح، ممکن است مورد توجه قرار بگیرد.
پیامدهای اقتصادی: بی‌ثباتی و واکنش بازار
پیامد ترور هنیه به ساختار اقتصاد جهانی نیز گسترش یافت و بر نفت و بازار کالا تاثیر گذاشت. هرگونه تشدید تنش‌های نظامی در منطقه، باعث نگرانی نسبت به اخلال در عرضه و نوسانات قیمت نفت می شود و بر ثبات اقتصاد جهانی اثرگذار خواهد بود. خاورمیانه، همچنان به عنوان کانون حیاتی تولید نفت می‌باشد و در حال حاضر، به دلیل تنش‌ها، قیمت به طور مداوم در معرض نوسان قرار دارد. علاوه بر این، کشورهایی که روابط اقتصادی نزدیکی با منطقه دارند و یا متکی به منابع انرژی پایدار هستند، مانند اروپا و آسیا، مستلزم ارزیابی مجدد سیاست‌ها و استراتژی بلند مدت خرید انرژی می‌باشند.
شرکت‌ها، ممکن است برای کاهش ریسک زنجیره تامین انرژی به دنبال تنوع بخشی به زنجیره تامین و سرمایه‌گذاری بر منابع جایگزین باشند؛ همچنین، اقدامات تلافی جویانه پس از ترور، زمینه تحریم اقتصادی کشورهای مختلف علیه اسرائیل یا حامیان حماس را فراهم می کند و حتی امکان دارد تحریم‌ها فراتر از تقابل تجاری رفته و باعث رکود اقتصادی کشورهای درگیر شود.
ملاحظات بشردوستانه و چشم انداز آینده
با افزایش تنش‌ها، شرایط انسانی در مناطق درگیر به ویژه غزه وخیم‌تر خواهد شد. با تشدید درگیری‌های نظامی و تلفات غیرنظامیان، بحران بشردوستان به وجود خواهد آمد و در بحبوحه جنگ، راه حل‌های بین المللی شامل، درخواست آتش بس، کمک‌های بشردوستانه، ممکن است چالش برانگیز باشند. با نگاهی به آینده، ورود جامعه بین‌المللی، گفتگو و مذاکره برای کاهش تنش‌ها تا قبل از اینکه درگیری‌ها از کنترل خارج شوند، ضروری به نظر می‌رسد.
نتیجه گیری
ترور اسماعیل هنیه، رهبر حماس توسط اسرائیل، نشان دهنده یک مقطع حساس با پیامدهای بالقوه طولانی مدت برای چشم انداز ژئوپلیتیک و اقتصاد جهانی است. واکنش قدرت‌های منطقه‌ای، پیکربندی مجدد اتحادها، تأثیر بر نیروهای جهانی و پیامدهای اقتصادی، سؤالات مهمی را برای آینده ایجاد می‌کند. ذینفعان باید با احتیاط پیش بروند و به پیوستگی پویایی جهانی و نیاز مبرم به مسیری به سوی صلح و ثبات پایدار پی ببرند.