سناریوهای جنگ علیه لبنان

سید حسن موسوی

رئیس مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه

از زمانی که حزب الله پس از عملیات توفان اقصی با یک روز فاصله در هشتم اکتبر 2023 اقدام به گشودن جبهه جدیدی علیه رژیم اسرائیل کرد. هدف را کاهش فشار علیه غزه و توقف جنگ اعلام کرد. حزب الله با بر هم زدن تمرکز اسرائیل علیه باریکه غزه در چارچوب اقدامات هماهنگ جبهه مقاومت عراق و یمن، تنش را در چارچوب قواعد یک نبرد با شدت کم و محدود و به صورت اقدامات تدریجی به پیش راند. عملیات عموما موشکی و توپخانه ای بود و اسرائیل نیز متناسب با شدت اندکی بیشتر پاسخ می داد. عملیات طرفین که به عنوان یک جنگ محدود مرزی انجام می شد ، منجر به آن شد که دو طرف مرز تقریبا خالی از سکنه شود و فقط نیروهای نظامی اسرائیل در یکسو و رزمندگان مقاومت اسلامی در سوی دیگر حضور داشته باشند. با تغییر روش در تاکتیک های اسرائیل در اقدام بر ترور فرماندهان بلند پایه و میانی حزب الله جنگ از شدت بیشتری برخوردار شد.

شهادت یکی از فرماندهان بلندپایه حزب الله  به نام طالب سامی عبدالله در 11 ژوئن 2024 همراه با سه تن دیگر باعث شد حزب اله در دو روز متوالی صدها موشک و خمپاره به اهداف اسرائیلی شلیک کند، امری که به آتش‌سوزی در بیش از صد کیلومتر مربع در شمال اسرائیل انجامید و بسیاری از مراکز نظامی اسرائیل را نابود کرد. افزایش تنش به گونه ای شد که بلافاصله فرستاده ای از آمریکا به لبنان و اسرائیل برای دعوت به کاهش تنش سفر کرد. عاموس هکشتاین در لبنان آنگونه که نقل شد هشدار مستقیم رئیس جمهور آمریکا را به طرف لبنانی ابلاغ کرد و اعلام کرد که در صورت ادامه آمریکا مواضع خود را در مخالفت با جنگ اسرائیل علیه لبنان پس می‌گیرد و اگر حزب اله به جنوب شهر لیتانی عقب نشینی نکند، اسرائیل آماده جنگ گسترده خواهد شد.

هدف اسرائیل از چنین جنگ احتمالی عقب نشاندن حزب اله به قبل از شهر لیتانی اجرای قطعنامه 1701 شورای امنیت اعلام شد که در سال 2006 در جنگ گسترده پیشین اسرائیل علیه لبنان تصویب شده بود. حزب اله در مقابل پیام داد که فعلا پایان جنگ علیه غزه اولویت دارد و مذاکره در این باره را نمی پذیرد.

با گسترش جنگ مرزی در عمق لبنان، حزب اله نیز عملیات را به عمق بلندی های الجلیل و منطقه صفد گسترش داد و این بار پهپادهای حزب اله راهی مناطق عمیق تری در شمال اسرائیل شدند.

در داخل رژیم صهیونیستی ساکنان منطقه الجلیل که در مناطق دیگر اسکان داده شده بودند، شرط بازگشت خود را به دور راندن حزب الله از مرزها و ایجاد یک راه حل امنیتی پایدار موکول کردند، این مساله فشار را برای گسترش جنگ در داخل اسرائیل افزون تر کرد و تندروان اسرائیلی شروع به کوبیدن طبل برای آغاز یک جنگ گسترده علیه حزب الله کردند.

ارتش اسرائیلی با اعلام تصویب یک طرح جنگی گسترده برای انجام یک عملیات نظامی بزرگ عملا جنگ روانی را برای چنین جنگی آغاز کرد، البته این فضاسازی با واکنش های داخلی و بین المللی فراوانی رو به رو شد و این سوال مطرح شد که اسرائیل چگونه می تواند همزمان دو جنگ زمینی و دو جنگ هوایی را مدیریت کند و آیا گسترش وسعت نبرد می تواند اسرائیل را از ورطه کنونی نجات دهد؟

به نظر می رسد اسرائیل چنین گمان کرده که با انجام یک عملیات بزرگ نظامی علیه حزب الله و طبیعتا کشور لبنان می تواند همانگونه که بسیاری از زیر ساخت ها را در غزه نابود کرد، این بار نیز همین سناریو را در لبنان تکرار کرده و از قدرت آتش حزب الله بکاهد.

همچنین بدیهی است اسرائیل نمی تواند بدون کمک آمریکا و هم پیمانان غربی در جنگی درگیر شود که پیامدها و نتایج نا مشخصی دارد.

محافلی که در اسرائیل دعوت به تاخیر جنگ گسترده با حزب الله می کنند نیک می دانند که با خستگی و روحیه پایین سربازان اسرائیلی در گیر شد با حزب الله که به مراتب قدرتمندتر از حماس است ، تا چه حد زیان آور خواهد بود. به ویژه آنکه نقاط ضعف و آسیب پذیری های اسرائیل در جنگ غزه نیز آشکار شده است.

از آن مهمتر چنین جنگی علیه لبنان ممکن است به یک جنگ منطقه ای فراگیر و حتی بین المللی کشانده شود و بسیاری کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران نیز دست بسته نخواهد ماند. ضمن آن که چنین جنگ گسترده ای ماهیتا طولانی خواهد بود  و مصالح و منافع بسیاری کشورها از جمله آمریکا را به خطر خواهد انداخت.

با توجه به چنین ارزیابی هایی از ایجاد یک جنگ تمام عیار، دستگاه اطلاعاتی آمریکا راسا درگیر مذاکرات برای حصول یک توافق در غزه شد تا از این طریق و با ایجاد یک آتش بس بتواند از گسترش جنگ جلوگیری کند. با توجه به آنکه در صورت وقوع جنگ بیروت پایتخت لبنان نیز هدف تهاجم خواهد بود، لبنانب ها خود را برای هرگونه احتمالی آماده کرده اند. اما سوال بزرگ آن است که احتمال وقوع چنین جنگ گسترده ای تا چه حد متصور است؟ مسلم آن است که آغاز نبرد مرزی حزب الله و رژیم اسرائیل در گرو اعتبار و صدق حزب الله در دفاع از هم پیمان خود حماس بود و حزب الله در عین حال که تا کنون کوشیده است لبنان را به دام جنگ سوق ندهد، پاسخ های عملیاتی خود را متناسب با صحنه جنگ داده است و همواره اسرائیل بوده است که بر شدت تنش افزوده است، حتی میانجی گران فرانسوی ئ آمریکایی نیز نتوانستند گسترش اقدامات اسرائیل را علیه لبنان کنترل کنند.

حزب الله نیز برای نشان دادن آمادگی خود در بازدارندگی اسرائیل در صورت حمله گسترده اقدام به انتشار نوار ویدیوئی دقیق و شفافی کرد که بندر حیفا و مراکز نظامی و شبه نظامی اسرائیل را که از طریق پهپادها تصویربرداری شده بود، نشان داد و از این طریق اعلام کرد که عمق اسرائیل دسترسی دارد و ساختار دفاعی اسرائیل قادر به مقابله با اقدامات نظامی حزب الله نیست. سید حسن نصر الله رهبر حزب الله هم اعلام کرد توانایی های حزب اله بسیار فراتر از آن چیزی است که اسرائیل گمان می کند و در صورت وقوع جنگ تمام عیار حزب الله هیچ سقف و محدودیتی را نخواهد شناخت.

در عین حال حزب الله بارها اعلام کرده است خواهان گسترش جنگ نیست و در صورت یک آتش بس پادار در غزه عملیات خود را پایان خواهد داد. جدیت حزب الله و پایداری نیروهای مقاومت باعث شد که محافل سیاسی و امنیتی اسرائیل بار دیگر لزوم تعامل با حزب اله را مطرح کنند. به ویژه آسیب های جدی که تاکنون به مراکز نظامی، پایگاه های رادارای و پایش اسرائیل در عملیات های هدفمند و دقیق حزب الله وارد شده است. طبقه سیاسی و حاکم را به ضرورت این تعامل سوق داده است. ضمن آن که آنان امیدوارند اتفاقات غزه و در واقع کشتار بیرحمانه و ویرانی غزه درسی برای حزب الله باشد و از این طریق میانجیگران بتوانند حزب الله را قانع به عقب نشینی به پشت رودخانه لیتانی کنند.

حزب الله علیرغم ترورها و حملات هوایی نرمشی در مواضع خود بروز نداده است به ویژه آنکه حزب الله بر عکس آنچه در غزه اتفاق می افتد در زدن اهداف در شمال اسرائیل دست بالا را دارد و احساس برتری راهبردی می کند.

در صورتی که نتانیاهو همچنان بر ایجاد یک جنگ تمام عیار علیه لبنان اصزاز بورزد، سناریوهایی محتمل است که ذیلا ذکر می شود:

1. سناریوی نخست عملیات محدود نظامی اسرائیل علیه لبنان است. با توجه به آنکه حزب الله خواهان گسترش نبرد نیست و همچنان در چارچوب پاسخ متناسب با قواعد جنگ و توازن عمل می کند. احتمالا شکستن این قواعد که تناسب عمل و عکس العمل مشهور است، با اراده یکجانبه اسرائیل خواهد بود. چنین جنگی به صورت محدود علیه مراکز نظامی حزب الله انبارها و زاغه ها، ترور رهبران حزب اله آغاز شده و با انجام عملیات محدود زمینی زمین سوخته ای را در جنوب لبنان ایجاد خواهد کرد.

چنین سناریویی امکان تحقق بالایی ندارد، زیرا حزب الله مدتهاست خود را برای چنین سناریویی در چارچوب عملیات نظامی محدود آماده کرده است.

2. سناریوی دیگر ایجاد جنگ تمام عیار و گسترده است که هدفش نابودی کامل زیرساخت های حزب الله و گسترش ویرانی و کشتار بیرحمانه در همه جای لبنان است.

در چنین حالتی محور مقاومت در کلیه جبهه ها در حمایت از حزب الله فعال خواهد شد و دایره جنگ در محدوده محور مقاومت گسترش می یابد جمهوری اسلامی ایران با توجه به آنکه از توانایی های جبهه مقاومت اطمینان دارد در این سناریو مستقیما وارد جنگ نخواهد شد، البته حمایت های همه جانبه خود را افزایش خواهد داد.

چنین جنگی نیز برای اسرائیل بسیار گران تمام خواهد شد، ضمن آنکه تجربه غزه بسیاری از توانایی های اقتصادی و نظامی اسرائیل را کاهش داده است. در عین حال آینده این جنگ نیز قابل پیش بینی نیست و بسیار محتمل است که خلاف اراده اسرائیل به پیش رود و احتمالا این بار حزب اله و نیرویهای فلسطینی باشند که منطقه الجلیل در اسرائیل وارد شوند و ده ها و بلکه صدها هزار اسرائیلی زندگی پناهگاهی خود را آغاز کنند. افزودن بر آن روزانه هزاران موشک راهی اسرائیل شده و بسیاری از شگفتی ساز ها و سلاح های پیشرفته حزب الله نیز به میدان خواه آمد. خسارات وارده به طرفین چنین جنگی غیر قابل برآورد خواهد بود.

3. سناریوی سومی که وجود دارد شعله ور شدن یک جنگ منطقه ای تمام عیار است که جمهوری اسلامی ایران نقش حمایتی خود را خارج و در مقان یک کشور وارد جنگ شود. چنین امری در صورتی به وقوع خواهد پیوست که حزب الله و محور مقاومت متحمل شکست سنگینی شده و در آستانه نابودی باشند. در این سناریو صحنه جنگ بسیار گشوده تر خواهد شد و چنین جنگی از ویژگی آخرالزمانی برخوردار خواهد بود، زیرا ورود غرب به ملاحظات دیگر ابر قدرت ها خواهد انجامید.

به نظر می رسد برای پرهیز از ورود به چنین سناریوهایی با مخاطات فراوان، پیشگیری به مراتب بهتر از اقدام است. در حالی که را های بسیار کم هزینه ای وجود دارد ، و آن ایجاد بک آتش بس دائم در غزه است. کمترین بهایی که برای پرهیز از جنگ تمام عیار منطقه ای و بین المللی پرداخت می شود. حزب الله بار ها اعلام کرده است خواستار آتش بی دائم در غزه بود و قصد گسترش جنگ را ندارد، میانجیگران غربی نیز بارها بر چنین مواضعی تاکید کرده اند، طبقات سیاسی و امنیتی اسرائیل نیز به ضرورت چنین راه حلی واقفند. تنها تندروان و افراطیون راست اسرائیلی هستند که بر طبل جنگ می کوبند. انزوای این گروه می تواند راه را برای جستجوی راه حل و برقراری آتش بس پایدار در غزه باز کند. آینده منطقه را غلبه یکی از این دو رویکرد رقم خواهد زد.