ایران و نظم امنیتی خلیج فارس: ریاست جمهوری حسن روحانی
کتاب «ایران و نظم امنیتی خلیج فارس: ریاست جمهوری حسن روحانی» با عنوان اصلی Iran and the Security Order in the Persian Gulf: The Presidency of Hassan Rouhani نوشته دکتر جواد حیران نیا (مدیر گروه خلیج فارس مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه و پژوهشگر پیشین مرکز مطالعات خاورمیانه و شمال افریقا کمبریج) است که توسط انتشارات راتلج در جولای 2024 منتشر شده است. این کتاب به بررسی سیاست امنیتی ایران در خلیج فارس بعد از انقلاب 1357 می پردازد.
سیاست امنیتی ایران بر خلیج فارس بعد از انقلاب اسلامی و در تمام دولتها (قوه مجریه) در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. با وجود این، تمرکز اصلی کتاب بررسی طرحهای دولت حسن روحانی برای امنیت خلیج فارس بوده است.
این کتاب به پرسش‌هایی درباره برنامه‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران در قبال خلیج فارس و اینکه چرا سیاست‌های دولت روحانی در این زمینه شریکی در دیگر کشورهای منطقه پیدا نکرده است، می‌پردازد. همچنین تجزیه و تحلیل جامعی از رویکردهای مختلف سیاستی ارائه می دهد که بالقوه قادر به ایجاد یک ترتیبات امنیتی پایدار در منطقه هستند.
این کتاب علاوه بر مقدمه و نتیجه از 5 فصل تشکیل شده است:
فصل 1. الگوهای امنیت منطقه ای
فصل 2. استراتژی کلان ایالات متحده در خلیج فارس
فصل 3. شورای همکاری خلیج فارس و امنیت خلیج فارس
فصل 4. نگاه ایران به نظم امنیتی خلیج فارس
فصل 5. روحانی و نظم امنیتی در خلیج فارس
فصل اول کتاب به بررسی رویکردهای مختلف به امنیت منطقه‌ای می‌پردازد که هم با نگاهی واقع‌گرایانه از منظر جمهوری اسلامی ایران و هم با نگاهی گسترده‌تر به سیاست منطقه‌گرایانه‌تر نگاه می‌کند.
به عنوان یک عامل مهم در وضعیت موجود امنیتی کل منطقه، برنامه های کلان استراتژی ایالات متحده در فصل دوم بررسی می شود. علیرغم کاهش اعلام شده اهمیت خلیج فارس - و به طور کلی خاورمیانه - برای ایالات متحده در سال های اخیر، این کشور برای مدت طولانی به عنوان یک ضامن امنیت برای متحدان خود در منطقه عمل کرده است. در ادامه این پل موضوعی، فصل سوم به نگرانی‌های امنیتی و رویکردهای سیاستی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در قبال ایران می‌پردازد و تفاوت‌های ظریف بین هر یک از آنها را برجسته می‌کند.
فصل چهارم نگاه ایران به نظم امنیتی خلیج فارس از ابتدای انقلاب اسلامی 1979، در طول سال‌های جنگ با عراق (1980-1988)، ریاست‌جمهوری علی اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد و حسن روحانی را بررسی می‌کند.
به منظور کاهش تنش در سراسر خلیج فارس، سه طرح از سوی دولت روحانی پیشنهاد شد که عبارتند از: مجمع گفتگوی منطقه ای، پیمان عدم تجاوز و ابتکار صلح هرمز. در فصل پنجم، مزایای پیش بینی شده طرح های فوق با توجه به دستیابی به امنیت منطقه از دیدگاه ایران برجسته شده است.
از آنجایی که اعراب خلیج فارس عمدتاً از نظر امنیتی به آمریکا وابسته هستند، طرح ایران را تغییر موازنه قوا می دانند که ضرر و زیان برای آنها دارد. ابتکار ایران ذیل «ابتکار صلح هرمز»، مبتنی بر قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد است که این پیشنهاد با استقبال اعراب خلیج فارس مواجه نشده است.
نویسنده نشان می دهد که چگونه چنین برنامه‌های سیاستی به منطق واقع‌گرایی نزدیک‌تر شده‌اند. این کتاب در نهایت یک مدل امنیتی برای منطقه خلیج فارس مبتنی بر گفت و گوی منطقه ای ارائه کرده است.
این کتاب برای علاقه مندان و پژوهشگران حوزه های علوم سیاسی، روابط بین الملل، جغرافیای سیاسی، مطالعات امنیتی و مطالعات خاورمیانه مناسب خواهد بود.
لینک تهیه کتاب:
نویسنده
جواد حیران نيا (مدیر گروه)
جواد حیران نیا مدیر گروه مطالعات خلیج فارس و کشورهای همجوار در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. وی دانش آموخته دکتری رشته روابط بین الملل در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران می باشد. حوزه مطالعاتی آقای حیران نیا مسائل خاورمیانه و مطالعات خلیج فارس می باشد.