شاخص امنیت ملی؛ سنجش افکار عمومی 2022-2023

نویسنده: روث پینز فلدمن

مترجمان: دکتر مجتبی جامعی و سمیرا علی آبادی

شاخص امنیت ملی که توسط مؤسسه مطالعات امنیت ملی (INSS) تدوین شده است، بطور منظم و سیستماتیک گرایشات و نظرات مردم اسرائیل را درباره مسائل امنیت ملی دنبال می‌کند.[1] اواخر سال 2022 اسرائیل با مسائل متعددی همچون روی کار آمدن دولت جدید، افزایش بحران امنیتی و حمله‌های تروریستی و گزارشاتی از افزایش فعالیت هسته‌ای ایران مواجه بود. آخرین نظرسنجی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که عموم مردم از تهدیدات اجتماعی داخلی در اسرائیل بیشتر از تهدیدات امنیتی خارجی نگران هستند (64درصد در مقابل 26درصد).

یکی از مباحث اصلی در سال گذشته، حاکمیت و امنیت فردی شهروندان اسرائیل در پی وقایع خشونت‌آمیز در جاده‌ها، افزایش جرم و احساس ضعف حاکمیت در کشور بوده است. علاوه بر این برای اولین‌بار، مردم نگرانی بیشتری نسبت به جنایت و خشونت در جامعه نسبت به خشونت‌های ناشی از مسائل ملی‌گرایی دارند. تقریبا 60درصد مردم اخیرا کاهش احساس امنیت شخصی را تجربه کرده‌اند و درباره صدمات فیزیکی خود یا اعضا خانوادشان به دلیل رانندگی‌های بی پروا در جاده نگرانند (31درصد)؛ 14 درصد دیگر برای دستگیر شدن حین تماشای درگیری بین باندهای تبهکاری و دسته‌های خلافکاران ابراز نگرانی کرده‌اند. به همین ترتیب، 30 درصد درباره صدمات ناشی از حملات تروریستی و 14 درصد دیگر درباره صدمات ناشی از درگیری‌های بین اعراب و یهودیان ابراز نگرانی کرده‌اند. هزینه زندگی، امنیت شخصی و مسئله حاکمیت، اولویت 73 درصد مردم از دولت آینده است (به ترتیب 37 و 36 درصد).

شاخص‌ها نشان می‌دهد که امسال هم اکثریت مردم باور دارند که وضعیت امنیت ملی قابل قبول بوده اما کاهش مشخصی در طول دو سال گذشته داشته است: مردم به وضعیت امنیت اسرائیل نمره 5.6 از 10 را داده‌اند (در مقایسه

شکل1: کدام مسئله داخلی اولویت شما در دولت جدید است؟

با میانگین 6.2 در سال گذشته)، تعداد افرادی که باور دارند وضعیت امنیت اسرائیل "بد" است 10درصد نسبت به 2021 افزایش یافته و به 28درصد رسیده است. به علاوه کمتر از یک سوم مردم مدعی شدند که وضع استراتژیک اسرائیل به هیچ وجه بهتر نشده است (31درصد در مقایسه با 36درصد سال 2021 و 50درصد سال2020). با این حال مردم نظر کاملا مثبتی به آینده دارند و انتظار دارند که وضعیت امنیت ملی اسرائیل در پنج سال آینده بهبود پیدا کند (5.8 بطور میانگین). در حالی که اعتماد مردم به وضعیت امنیت ملی اسرائیل طی سال‌های 2017-2020 روند افزایشی داشته و در 2020 احتمالا به دلیل قرارداد آبراهام و وضعیت نسبتا آرام امنیتی به بالاترین حد خود رسیده بود، در دو سال گذشته روند کاهشی را نشان می‌دهد (نمودار2). این روند می‌تواند مورد مطالعه بیشتر قرار گیرد.

شکل2: به نظر شما رتبه وضعیت امنیت ملی اسرائیل چگونه است؟

شکل3: درصد افرادی که اعتماد بالایی به هر یک از مؤسسات ذیل دارند

شکل4: درصد افرادی که اعتماد بالایی به نیروهای دفاعی اسرائیل دارند به تفکیک سال

اعتماد به مؤسسات کشور: یافته‌ها نشان می‌دهد که سطح اعتماد عمومی (اعراب و یهودیان) به برخی مؤسسات کشور و مشخصا دولت اسرائیل، پلیس و سیستم قضایی همچنان روند کاهشی داشته و از سال 2021 افت کرده است. دولت فقط 27درصد اعتماد را در مقایسه با سال گذشته (36درصد) کسب کرده است؛ پلیس درصد اعتماد پایینی را به دست آورده بطوریکه فقط 30درصد اعتماد زیادی به این نهاد دارند و فقط 16درصد باور دارند که پلیس می‌تواند با جرایم در جوامع عرب مقابله کند. به علاوه 28درصد پاسخ دادند که پلیس در امنیت عمومی، اجرای قانون و نظم در کشور توانسته موفق عمل کند. اعتماد عمومی به سیستم قضایی هم دچار خلل شده بطوریکه فقط 41درصد مردم پاسخ دادند که اعتماد بالایی به این سیستم دارند. سطح اعتماد عمومی به سازمان‌های دفاعی- نیروهای دفاعی، موساد و آژانس امنیت اسرائیل به نسبت بالاست اما همچنان در مقایسه با سال گذشته کاهش پیدا کرده است. در چند سال اخیر سطح اعتماد عمومی به نیروهای دفاعی اسرائیل روند کاهشی مستمر را نشان می‌دهد.[2]

تهدیدات و چالش‌های ("امنیتی") خارجی

طی سالیان، اکثریت مردم همواره احساس ‌کردند که دولت اسرائیل می‌تواند با تهدیدات خارجی مانند: حملات تروریستی (58درصد)، چالش‌های امنیتی شدید مرتبط با صنعت هسته‌ای ایران (54درصد)، حملات سایبری به سیستم‌های بحرانی (68درصد)، تشدید همزمان بحران در محور شمال، کرانه باختری و غره (63درصد) مقابله کند. این اعتماد به توانایی کشور از آگاهی عمومی به سطح آمادگی نیروهای دفاعی اسرائیل در مقابله موفق با آنها ناشی شده است: 78درصد معتقدند که نیروهای دفاعی اسرائیل برای جنگ آماده‌اند.

شکل5: کدام مورد بیشترین تهدید خارجی برای دولت اسرائیل محسوب می‌شود؟

درباره رده‌بندی شدت تهدیدات خارجی در پایان سال 2022، اکثریت مردم (52درصد) در حال حاضر، درگیری فلسطین با اسرائیل را بطور قابل ملاحظه‌ای بیشترین تهدید برای دولت نسبت به سایر تهدیدات طبقه‌بندی کرده‌اند. دومین رتبه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران و تهدید منطقه‌ای (24درصد) بوده و تهدید محور شمال که شامل جبهه مثلثی سوریه، لبنان و حزب الله است با 10 درصد در رتبه بعدی قرار گرفته است؛ باقی پاسخ دهندگان گزینه نمیدانم را انتخاب کرده‌اند (نمودار5). این نتیجه را می‌توان ناشی از وضعیت امنیت و شدت حملات تروریستی که اسرائیل در چند ماه گذشته تجربه کرده در مقابل آرامش نسبی که در موارد دیگر وجود داشت، دانست. شاخص امنیت ملی طی سال‌ها نشان می‌دهد که نظر عمومی نسبت به تهدیدات، تحت تأثیر اتفاقات و تحولات است. بررسی نمودار سال 2020 وضعیت مشابهی را با آنچه در سال 2015 بوجود آمد (ایجاد موج وحشت از چاقوکشی‌ها) و تا سال‌ها نیز ادامه پیدا کرد نشان می‌دهد، بطوریکه سه تهدید با اخذ 46 درصد آرا مشترکا در رتبه نخست قرار گرفتند: "تعارض فلسطین و اسرائیل"، "فعالیت‌های تروریستی علیه شهروندان اسرائیلی" و "حماس در غزه".[3]

برای حل تعارض فلسطین و اسرائیل، دردهه گذشته حمایت یهودیان از گزینه ایجاد دو دولت از 70درصد در 12سال گذشته به 50درصد در اواخر2020 کاهش پیدا کرده است. از کل مردم اسرائیل، 52درصد از ایجاد دولت فلسطین، 40درصد از ایجاد دولت فلسطین با محدودیت غیرنظامی، عدم تقسیم اورشلیم و بدون حق بازگشت برای فلسطینیان حمایت کردند و 12درصد دیگر با تأسیس دولت فلسطین در هر شرایطی موافق هستند. اکثریت مردم از جدایی فلسطین از اسرائیل حمایت می‌کنند (62درصد).

شکل6: بهترین گزینه برای حل تعارض اسرائیل و فلسین در آینده نزدیک چیست؟

زمانی که امکان انتخاب چند گزینه به ایشان داده شد، گزینه مطلوب جدایی و تلاش برای یک توافق جامع بود بطوریکه دو دولت برای دو ملت ایجاد گردد: 56درصد با این مورد موافقت کردند (توافق برای جدایی از فلسطینی‌ها 31درصد، تلاش برای توافق جامع دو ملت دو دولت 25درصد). همچنین 12درصد به حفظ وضع موجود رای دادند؛ 10درصد از گزینه یک کشور دو ملیتی بدون اعطای حقوق برابر به فلسطینی‌ها حمایت کردند؛ 5درصد نیز گزینه دولت واحد دوملیتی با اعطای حقوق برابر به فلسطینی‌ها انتخاب نمودند؛ و باقی پاسخ دهندگان گزینه نمیدانم را ترجیح دادند (نمودار6).

با توجه به سیاست اسرائیل درقبال بیت المقدس، بیش از نیمی از مردم خواهان بازدید آزادانه یهودیان از مسجدالاقصی هستند (55 درصد: 61 درصد یهودیان و 22درصد اعراب)، از این میان 16درصد از اسرائیلی‌ها باور دارند که یهودیان باید اجازه عبادت در این مکان را داشته باشند. یک پنجم مردم مخالف بازدید یهودیان از مسجدالاقصی بوده و 24 درصد گزینه نمیدانم را انتخاب کردند.

شکل7: اسرائیل چگونه باید به ساخت موشک‌های نقطه زن توسط حزب الله پاسخ دهد؟

شکل8: در صورت مشخص شدن اینکه ایران سلاح هسته‌ای دارد، اسرائیل باید چگونه به آن پاسخ دهد؟

بخش قابل توجهی از مردم از اقدام نظامی در مقابل تهدیدات متعدد امنیتی، حتی به قیمت ورود به جنگ حمایت کردند. حمایت زیادی نیز از اقدام نظامی علیه ایران و نیروهای نیابتی‌اش حتی به بهای تشدید خطر جنگ وجود دارد. به دلیل دستیابی حزب‌الله به موشک‌های نقطه‌زن، یک سوم از مردم به دلیل تهدید جدی بودن این کشور حمایت خود را از اقدام نظامی احتمالی علیه لبنان اعلام نمودند (34درصد)؛ 28 درصد ترجیح می‌دهند که توان دفاعی کشور از طریق دستیابی به سیستم دفاعی هوایی بیشتر تقویت شود و حدود یک پنجم از توافق با دولت لبنان با میانجیگری بین‌المللی به منظور توقف تولید موشک حمایت کردند (18درصد) (نمودار7). به علاوه 46درصد اسرائیلی‌ها با اقدام نظامی علیه ایران درصورت اثبات تصمیم ایران بر عبور از حدود و ساخت سلاح هسته‌ای موافقت کرده‌اند. همانند سال 2021، امسال نیز یک پنجم مردم از اقدام حتی بدون هماهنگی با آمریکا حمایت کردند (25درصد با هماهنگی آمریکا و 21درصد اقدام حتی بدون هماهنگی). امسال نیز مردم از اعمال فشار به آمریکا جهت توافق بهتر با ایران علیرغم اینکه در پشت پرده ادامه مذاکرات به بن‌بست رسیده بود کمتر حمایت کردند(15درصد). همچنین حمایت کمی از تلاش برای تغییر رژیم در ایران وجود داشت (8درصد). تنها اقلیت ناچیزی معتقد بودند که اسرائیل باید کانال دیپلماتیکی با ایران باز کند (نمودار8).

درگیری اسرائیل در مسائل خارجی و دفاعی

برخلاف مسائل پشت پرده جنگ اوکراین که موجب افزایش تنش بین آمریکا و روسیه شده، اکثر اسرائیلی‌ها از اتخاذ یک رویکرد نسبتا محتاطانه و غیر مداخله‌جویانه در جنگ حمایت می‌کنند (65درصد). اکثریت قابل توجهی نیز درگیری اسرائیل به نفع اوکراین که منجر به ازبین رفتن روابط روسیه-اسرائیل  می‌شود را نفی می‌کنند؛ تنها یک پنجم مردم (19%) از موضع‌گیری شفاف سیاسی به نفع اوکراین حمایت کردند. از این گروه آخر، اکثریت قاطع از اعطای کمک‌های بشر دوستانه غیرنظامی حمایت کردند: 74 درصد از کمک‌های غیر نظامی و 63 درصد از ارسال تسلیحات دفاعی به اوکراین حتی به قیمت آسیب احتمالی رابطه با روسیه حمایت کردند. تنها 27 درصد با اعطای بسته‌ی تسلیحات جنگی موافق بودند؛ کمتر از 2درصد با رساندن هرگونه کمک مخالفت کردند (در این سوال، پاسخ دهندگان امکان انتخاب بیش از یک گزینه را داشته‌اند).

با توجه به افزایش تنش بین آمریکا و چین، بیش از نیمی از اسرائیلی‌ها (56%) معتقدند که اسرائیل باید درصورت خواست آمریکا، به هر طریقی از صادرات تکنولوژی به چین خودداری کند. این نمودار نشان می‌دهد که 71 درصد از مردم باور دارند که اسرائیل به منظور حفظ روابط ویژه خود، باید در تنظیم سیاست‌هایش، نیازها و منافع آمریکا را در نظر بگیرد، و همچنین یافته نشان می‌دهد که نصف مردم (43 درصد) معتقدند اسرائیل می‌تواند از پس تبعات کاهش حمایت آمریکا از این دولت بر بیاید.

شکل9: اگر آمریکا درخواست کند که اسرائیل از صادرات تکنولوژی به چین خودداری کند، اسرائیل باید چه اقدامی کند؟

چالش‌های اجتماعی داخلی

برخلاف سطح بالای اعتماد مردم به توانایی‌های کشور در کنترل تهدیدات خارجی، در مقایسه با سال گذشته، اعتماد پایین و رو به کاهش به توان اسرائیل در مقابل تهدیدات داخلی وجود دارد. تنها 23 درصد از مردم معتقدند که اسرائیل می‌تواند با فساد دولتی مقابله کند، در حالیکه این رقم سال گذشته 40درصد بوده است. تنها 36 درصد باور دارند که اسرائیل می‌تواند چالش دوقطبی شدن بخش‌های جامعه را رفع کند.

به علاوه 61 درصد مردم احساس می‌کنند که در سال گذشته احساس همبستگی در جامعه اسرائیل کاهش پیدا کرده است. نمودار مهمی از پژوهش حاضر که باید بررسی شود مربوط به احساس تعلق میان شهروندان عرب اسرائیل است: 63درصد پاسخ داده‌اند که مهمترین مؤلفه هویتی آنها اسرائیلی بودن است تا فلسطینی بودن (27درصد مؤلفه فلسطینی بودن را انتخاب کردند)، و اکثریت خواستار ادغام جامعه و دولت اسرائیل به هر طریقی بودند: تنها 23درصد خواستار یکپارچگی شهروندان و برخورداری از حقوق مساوی در کشور بدون هیچ شروطی بودند، 20درصد خودشان را فلسطینی می‌دانند اما یکپارچگی جامعه اسرائیل را ترجیح می‌دهند، 20درصد دیگر خواهان ادغام جامعه اسرائیل هستند اما می‌خواهند که هویت دولت اسرائیل به دولتی برای همه شهروندان تغییر کند. با این حال، 6 درصد به هیچ عنوان راضی به ادغام و یکپارچگی دولت نیستند؛ حدود یک سوم پاسخ دهنده‌ها (31%) گزینه نمی‌دانم را انتخاب کردند (نمودار9). 46درصد یهودیان، شهروندان عرب اسرائیل را به عنوان مردمی قابل احترام اما مظنون می‌شناسند. یک چهارم جامعه یهودیان، معتقد به برابری حقوق شهروندان عرب با خود هستند (25درصد) و بیش از یک پنجم، اعراب را دشمنان احتمالی خود معرفی می‌کنند (22درصد)؛ تنها یک اقلیت ناچیز برابری حقوق عرب و یهود را به رسمیت نمی‌شناسند (7درصد). با یک نگاه خوشبینانه 74 درصد اسرائیلی‌ها (اعراب و یهودیان) معتقدند که دولت اسرائیل به منظور پوشاندن شکاف بین بخش‌های مختلف باید حقوقی را به فلسطینیان اعطا کند.

شکل10: کدام ارزش برای شما با اهمیت تر است؟

خصیصه یهودی و دموکراتیک دولت، همچنان چراغ روشنی برای شهروندان اسرائیل است. در چند سال اخیر، حمایت از "دولت دموکرات" بعنوان مهمترین ارزش اسرائیل افزایش پیدا کرده و امسال به بالاترین میزان (46درصد در مقایسه با 37درصد سال گذشته) رسیده است. این مسئله نشان می‌دهد که درک عموم از میزان اهمیت دولت دموکراتیک در بسترهای مختلف افزایش پیدا کرده است. همانند سال گذشته، 35 درصد افراد ارزش "دولت اکثریت یهودی" را مهمترین مسئله دانسته و در مقابل "صلح با همسایگان" با 10درصد و "اسرائیل بزرگ" با 9 درصد در جایگاه‌های بعدی اهمیت قرار گرفتند (نمودار20). در میان یهودیان، مسئله " دولت اکثریت یهودی" همچنان ارزش مهمی برای آنها قلمداد می شود (42درصد). برخلاف کاهش احساس همبستگی اجتماعی که در شاخص ثبت شده بود، مرم باور دارند که "تمام مردم اسرائیل درقبال یکدیگر مسئولند" (61درصد) و همچنان امسال هم بر این باور استوار ‌ند که در مقابل تهدیدات و چالش‌هایی که اسرائیل با آن روبروست، "ما میتوانیم روی خودمان حساب کنیم" (80درصد).

در مجموع، نمودارهای شاخص امنیت ملی 2022-2023 نشان می‌دهد که مردم اسرائیل بیش از چالش‌های خارجی، با درگیری‌های داخلی دچار مشکل هستند و اعتماد کمتری به موفقیت دولت برای حل این کارزارها دارند. در موضوع تهدیدات امنیتی، منطقه فلسطین پرخطرترین منطقه برای امنیت مردم معرفی شده و اکثریت مردم بر جدایی از فلسطین و تأسیس دولت فلسطین غیر نظامی، بدون تقسیم اورشلیم و بدون اعطای حق بازگشت حمایت کرده‌اند. مردم، خطر موشک‌های نقطه‌زن حزب الله را بعنوان یکی از جدی‌ترین مسائلی که نیازمند اقدام است می‌دانند اما خطر محور شمال را کمتر ارزیابی کرده‌اند. در مبحث سیاست خارجی مردم احتمال تنش تجاری با چین را دور ندانسته و معتقدند باید مرز شفافی بین صادرات تکنولوژی‌های حساس دفاعی و دیگر صادرات رسم کرد. مردم از سیاست فعلی در برابر جنگ اوکراین حمایت کرده و علاقمند به موضع‌گیری سیاسی به نفع یکی از طرفین ماجرا نیستند؛ اگرچه، بعضی از آنها که معتقد به موضع‌گیری شفاف سیاسی در حمایت از اوکراین هستند، خواستار ارسال کمک‌های غیر نظامی و صرفا دفاعی هستند. مردم اعتماد بالایی به سازمان‌های امنیتی اسرائیل دارند اما این اعتماد در طول سالیان اخیر کاهش پیدا کرده و در ارزیابی‌های عمومی در دوسال گذشته، وضعیت امنیت ملی اسرائیل یک روند کاهشی داشته است.

[1] این مطالعه توسط برنامه تحقیقاتی افکار عمومی و مؤسسه مطالعات امنیت ملی اجرا شده است. در پژوهش حاضر که در دسامبر 2022 تدوین شده، از روش پرسشنامه اینترنتی یا مصاحبه تلفنی از افرادی که دسترسی به اینترنت نداشتند انجام گرفته است. 1208 نفر از میان یهودیان و جمعیت اعراب بعنوان نمونه‌ای از جمعیت 18 سال به بالای اسرائیل، مورد مصاحبه قرار گرفتند. حداکثر دامنه خطای تحقیق 2.8 درصد با سطح اطمینان 95% است. تحقیق میدانی این پژوهش توسط مؤسسه میدگام به مدیریت مانو گوا انجام گرفته است.

[2]- تا قبل از سال 2020 پژوهش بر مبنای نظرسنجی میان گروه های نمونه از جمعیت بالغ اسرائیل با روش مصاحبه حضوری در منزل مصاحبه شوندگان انجام می گرفت. از سال 2020 نظرسنجی ها از روش پرسشنامه های اینترنتی و مصاحبه تلفنی  برای افرادی که دسترسی به اینترنت نداشتند استفاده شده است.

[3]- در تحقیقی که در نوامبر 2021 انجام شد، سوالات با ادبیات متفاوتی پرسیده شدند. از پاسخ دهندگان  خواسته شد تا جدی‌ترین تهدید امنیت خارجی را برای دولت اسرائیل آن زمان از میان گزینه‌ها انتخاب کنند: ایران هسته‌ای (23درصد)؛ تعارض فلسطین و اسرائیل (21درصد)؛ اقدامات تروریستی علیه شهروندان اسرائیل در داخل و خارج کشور (15درصد)؛ محور شمال (لبنان،سوریه، عراق، ایران) (13درصد)؛ حماس در غزه (10درصد)؛ انزوای سیاسی و تلاش برای مشروعیت زدایی اسرائیل (7درصد). 11درصد نیز گزینه نمیدانم را انتخاب کرده بودند.