سازمان اطلاعات وامنیت ملی تر کیه (میت) و بکارگیری سامانه های بومی صنایع دفاع ملی
نویسنده: محمدرضا صفری پورزاده رشتی (پژوهشگر مطالعات منطقه ای- مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا)
ترکیه در جغرافیای پیچیده ای به موجودیت خود ادامه داده و خواه ناخواه با مشکلات و مسایل عدیده‌ای مواجه میشود. از این رو، برای حفاظت از منافع ملی خود در داخل و خارج از کشور، می بایست از تمامی امکانات و ابزارهای لازم استفاده نماید. در این چهارچوب، علاوه بر نیروی اعتدال‌گرا، دیپلماسی و بازدارندگی نظامی، سرویس‌های اطلاعاتی از اهمیت فراوانی برخوردار می باشند. به‌صراحت می‌توان گفت که سازمان اطلاعات و امنیت ملی (میت) نیز در راستای مقابله بادشمنان داخلی و خارجی و هر گونه تهدیدی که منافع ملی این کشور را به خطر بیندازد، توسعه یافته است.
اطلاعات و امنیت در دوران امپراطوری عثمانی نیز همچنان کانون توجه بوده و بسیار حیاتی بوده است و به غیر از جاسوس‌های ویژه‌ای که این امپراطوری به کشورهای مختلف اعزام می کرد، تشکیلات محرمانه‌ای نیز وجود داشته است که در همه شهرهای قلمرو عثمانی ریشه دوانده بودند و از آنان به نام خفیه چی‌ها یاد می‌شد. نخستین تشکیلات رسمی و قانونی اطلاعات و امنیت در دوران عثمانی، در سالیانی به وجود آمد که در تاریخ ترکیه از آن به نام دوران زوال و انحطاط این امپراتوری یاد میشود. در سال ۱۹۱۳ انور پاشای عثمانی یک سرویس اطلاعاتی امنیتی به نام «تشکیلات مخصوص» بنیاد نهاد، اعضای این تشکیلات در دوران جنگ جهانی اول اقدامات مخفیانه و مأموریت‌های حساسی انجام دادند اما نهایتاً در سال ۱۹۱۸ این سازمان منحل گردید. در همان سال و در دوران اشغال استانبول، طلعت پاشای عثمانی تشکیلات دیگری را به نام (جمعیت پاسگاه) تأسیس کرد. این سازمان از ده‌ها کارآگاه تشکیلات خفیّه به وجود آمده و در حوزه نقل و انتقال محرمانه سلاح و مهمات، مأموریت‌های تأثیرگذاری را انجام می داد. با این حال روابط پنهانی آنان با بلشویک‌های روس موجب گردید تا این تشکیلات نیز در سال ۱۹۲۰ منحل شود. از این تاریخ به بعد و با نزدیک شدن دوران انحطاط امپراتوری عثمانی و تأسیس حکومت جمهوری ترکیه از سوی مصطفی کمال آتاترک، چندین بار برای ایجاد یک سازمان امنیتی تلاش هایی صورت گرفت و هر بار نظامیان در راس آن قرار گرفتند. آتاترک در سال ۱۹۲۵ اعلام کرد: «ما نیز باید مانند همه دولت‌های معاصر و مدرن جهان صاحب یک سازمان امنیتی نیرومند باشیم.» در سال ۱۹۲۷ میلادی سازمان موردنظر آتاترک با نام «تشکیلات خدمات ملی» تأسیس شد و بالاخره در سال ۱۹۶۵ میلادی سرویس اطلاعاتی ترکیه میت بر اساس قوانین تصویب شده در مجلس ملی ترکیه اعلام موجودیت کرد رئیس این سرویس اطلاعاتی را مستشار می‌نامند و مقام مستشاری در این کشور معادل معاون نخست‌وزیر و بالاتر از رایزن نخست است. رئیس میت در عین حال معاون نخست‌وزیر نیز می باشد و این تشکیلات اطلاعاتی امنیتی مستقیماً زیر نظر نخست‌وزیر اداره میشود.
درحقیقت سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت) همان سازمان امنیت داخلی و برون مرزی ترکیه است که در سال ۱۹۶۵ تاسیس و جایگزین سازمان خدمات امنیت ملی شد. این نهاد امنیتی به دلیل ماهیت محرمانه بودن و انجام عملیات های پیچیده داخل و خارج از این کشور به عنوان مشهورترین وقتمندترین تشکیلات اطلاعاتی و امنیتی ترکیه در نظر گرفته می شود.
به استناد قانون شماره 2937 مورخه 1 ژانویه 1984، میت مستقیما زیر نظر نخست وزیری کشور ترکیه قرار گرفت و با اصلاح همین قانون در سال 2017، این تشکیلات به یکی از زیرمجموعه ها ی ریاست جمهوری تبدیل گردید.و در حال حاضر با عنوان رسمی«سازمان اطلاعات ملی ریاست جمهوری ترکیه» فعالیت می کند. میت در منطقه خاورمیانه با سازمان‌های اطلاعاتی ایران در حال رقابت است به‌طوری‌که وزارت اطلاعات و سپاه قدس ایران هر دو در لیست رقیبان این سازمان قرار دارند. این نهاد امنیتی با سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی رابطه کاری دارد و در موارد متعددی با آنها همکاری‌هایی داشته‌است. در سال ۲۰۱۱ ، امره تانر از ریاست میت کنار رفت و هاکان فیدان، ریاست سازمان میت را بر عهده گرفت. با آمدن هاکان فیدان تحول عظیمی در ساختار جامعه اطلاعاتی ترکیه صورت گرفت و نهاد های اطلاعاتی این کشور حالت متمرکز خود گرفتند.در حقیقت این سازمان توانسته است در انجام عملیاتهای خود با سایر دستگاههای اطلاعاتی ترکیه و نیروهای مسلح این کشور به خوبی هماهنگ گردد و طرح جامعه اطلاعاتی موفق را بدرستی در ترکیه به اجرا گذاشته اند.
بدنبال اقدام برای کودتای نافرجام در 15 ژوئن سال 2016، در چهارچوب دکترین امنیتی جدید، در ساختار سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه تدابیر ویژه و سرمایه‌گذاریهای کلانی صورت گرفت که از جمله آن، همکاری های این سازمان با صنایع دفاعی ترکیه را می توان نام برد. سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه در عملیاتهای برون‌مرزی بزرگی همچون عملیاتهای سپر فرات و شاخه زیتون در سوریه و عراق نقش مهمی داشته و بویژه در شناسایی، خنثی‌سازی و نابودی سرکردگان سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب پ.ک.ک و داعش اقدامات مهمی انجام داده است که بی شک بدون بکارگیری تجهیزات و سامانه های نظامی و اطلاعاتی پیشرفته بومی، این دستاوردها غیر ممکن به نظر می رسد.
سامانه های پیشرفته نظامی و اطلاعاتی در ساختار سازمان های اطلاعاتی ترکیه همواره دارای اهمیت فراوانی بوده است. برخورداری از این قابلیت های مهم در انجام عملیاتهای میدانی حیاتی می باشد. همین امر موجب شده تا بسیاری از ماموریت های مهم میت با موفقیت های روزافزون همراه باشد. به عنوان نمونه، اخیراً و بر اساس اطلاعات به دست آمده از منابع امنیتی ترکیه، سازمان اطلاعات ملی این کشور در پی دریافت اطلاعاتی مبنی بر اینکه یک تروریست با نام رمز ابوحسین الحسینی القریشی و به اصطلاح سرکرده خودخوانده گروه تروریستی داعش در منطقه (سیندر)در عفرین در شمال سوریه شناسایی شده و به زودی جابه جا خواهد شد، وارد عمل گردید. تیم ویژه نیروهای سازمان اطلاعات ملی ترکیه در سوریه در ۲۹ آوریل ۲۰۲۳ عملیات مخفیانه‌ای را در محل اختفای این تروریست خطرناک انجام دادند. القریشی، پس از آنکه متوجه شد راه گریزی ندارد، جلیقه انتحاری خود را منفجر کرد و به هلاکت رسید. در این عملیات که حدود چهار ساعت به طول انجامید به تیم عملیات ویژه سازمان اطلاعات ملی ترکیه و غیرنظامیان آسیبی نرسیده است. بسیاری از رسانه‌های معتبر بین المللی از جمله رسانه های یونان، ایتالیا، ژاپن، اتریش، اسپانیا، هلند، سوئیس، صربستان، لیتوانی، لهستان و دیگر کشورهای اروپایی و سایر مناطق جهان نیز به بازتاب گسترده خبر کشته شدن سرکرده داعش طی این عملیات پرداخته‌اند. بی شک میت بدون بکارگیری سیستم های پیشرفته نظامی بومی ساخت صنایع دفاعی ترکیه نمی توانست محل دقیق سرکرده داعش را مشخص نماید. همچنین همان طور که اشاره گردید هدف قراردادن دقیق عناصر گروه تروریستی پ.ک.ک در نقاط مرزی ترکیه توسط میت آن هم بدون هیچ گونه تلفات انسانی، از دیگر نمونه های بارز بکارگیری تکنولوژی های دفاعی بومی توسط این سازمان می باشد.
سازمان اطلاعات ملی ترکیه در حال حاضر از 6 واحد تشکیل شده است و تمامی این واحدها و ادارات از تجهیزات و سامانه های بومی الکترونیکی و نظامی پیشرفته استفاده می نمایند.که در این میان بیشترین کاربرد بهینه سامانه های مذکور توسط « توسط اداره اطلاعات سینگال» و«واحد مدیریت اطلاعات فنی» مورد استفاده قرار می گیرد. میت اخیراً قابلیت های اطلاعات سیگنالی و اطلاعات تصویری با استفاده از هوش مصنوعی را به سامانه های خود اضافه نموده است. این نهاد اطلاعاتی به دنبال آن است تا تمامی سیستم های عملیاتی خود را به سامانه های هوشمند ارتقا بخشد تا از این طریق بتواند امکان شناسایی، نظارت و مکان یابی تحرکات دشمنان داخلی و خارجی ترکیه و نابودکردن آنها را با کمترین تلفات انسانی فراهم آورد.
همکاری های نزدیک میت و سازمان صنایع دفاعی ریاست جمهوری (اس.اس.بی) در سالهای اخیر موجب شده است تا تعداد قابل توجهی از محصولات صنایع دفاعی ترکیه توسط میت خریداری و مورد استفاده قرار گیرد:
پهپاد آنکا اس(سری یک) : یک پهپاد جنگ الکترونیک (جنگال) و اطلاعاتی است که به سفارش سازمان اطلاعات ملی ترکیه توسعه یافته است. این هواپیمای بدون سرنشین به سیستم های هوشمند جنگ الکترونیک مجهز است. پهپادهای مذکور در سایه قابلیت کنترل از طریق ماهواره، قادر به پرواز اتونوم در ورای خط دید در هر گونه شرایط آب و هوایی در شبانه روز می باشند. در خصوص پهپاد آنکای ترکیه باید گفت این پرنده بدون سرنشین دارای دهانه بال ۱۷.۳ متری بوده و از یک موتور با قدرت ۱۷۰ اسب بخار بهره می برد و می تواند به برد ۱۴۴۸ کیلومتر،ارتفاع پروازی ۹۱۴۴ متر، مداومت پروازی ۳۰ ساعت و محموله ۳۵۰ کیلوگرم را حمل کند. پهپاد آنکا در مدل اس( سری یک)، از هدایت ماهواره ای استفاده کرده و در کنار بحث محموله های شناسایی ترکیبی از مهمات ساخت این کشور مخصوصا مهمات مینیاتوری بهره می برد. این پرنده بدون سرنشین توسط صنایع هوافضای ترکیه ساخته شده است و در تامین امنیت مرزی و مبارزه با تروریست نقش موثری ایفا می کنند.
بایراقدار تی بی2: پهباد بیرقدار تی بی۲ ، به معنی پرچمدار ساخت کارخانه بایکار ماکینا است. این پهپاد می‌تواند از طریق کنترل از راه دور و یا به طور مستقل عملیات پرواز رزمی انجام دهد. اولین پرواز آزمایشی بیرقدار تی‌بی۲ در اوت سال ۲۰۱۴ صورت گرفت و یک سال بعد، آزمایش پرتاب موشک با آن انجام گرفت. این پهپاد با ۱۲ متر طول، ۶.۵ متر عرض و ۶۵۰ کیلوگرم وزن، بسیار سبک‌تر از پهپادهای ساخته شده در دیگر کشورها از جمله فرانسه و ایالات متحده است و همین ویژگی باعث میشود که بتواند مدت بیشتری در هوا باقی بماند. در حال حاضر این پهپاد می‌تواند بیش از ۲۴ ساعت تا ارتفاع ۶۸۰۰ متری در هوا بماند همین ویژگی‌ها پهپاد بیرقدار تی بی 2 را به ابزاری ایده آل برای شناسایی تبدیل کرده است این پهپاد همچنین می‌تواند تا چهار موشک هدایت‌شونده لیزری را در زیر بال‌های خود حمل کند ساخت این پهپاد پیشرفته به سلجوق بیرقدار، داماد رجب طیب اردوغان نسبت داده شده‌است. توسعه پهپادهای بایراقدار تی بی۲ با ممنوعیت صادرات هواپیماهای بدون سرنشین مسلح (پهپاد رزمی) به ترکیه توسط ایالات متحده به دلیل نگرانی در مورد استفاده علیه گروه تروریستی پ.ک.ک در داخل و خارج ترکیه، صورت گرفت. بی شک این پهپاد، یک از پیشرفته ترین هواپیماهای بدون سرنشین در جهان محسوب می گردد که توانسته است بر فراز برخی از کارآمدترین سامانه های پدافندی روسی در سوریه، لیبی و قره باغ پرواز کرده و آنها را مورد هدف قرار دهد و با توجه به ویژگی های پیشرفته الکترونیکی و ماهواره ای می تواند در شناسایی اهداف مورد نظر سازمان اطلاعات ملی ترکیه و نابودی تروریستهای منطقه مورد استفاده قرار بگیرد.
کشتی جاسوسی تی سی جی: با قراردادی که در 30 دسامبر 2016 بین ریاست جمهوری ترکیه، ریاست صنایع دفاعی ترکیه (اس.اس.بی) و شرکت دفاعی اس.تی.ام منعقد گردید،پروژه نخستین کشتی جاسوسی و اطلاعاتی ترکیه آغاز گردید. پس از اتمام مراحل ساخت در کارخانه کشتی سازی نیروی دریایی استانبول، این کشتی آزمایشی و آموزشی در سال 2019 به آب انداخته شد. کشتی جاسوی تی سی جی به منظور استفاده در نیروی دریایی ارتش ترکیه و در ادامه در جهت انجام ماموریت های مهم جنگ الکترونیک (جنگال) سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه برنامه ریزی شده است. کشتی مذکور که با استفاده از آلیاژهای مخصوص و تکنولوژی های پیشرفته طراحی شده است، می تواند به مدت 45 روز بدون وقفه در شرایط سخت آب و هوایی و دریایی در آب های بین المللی حرکت کند. این کشتی که اولین کشتی اطلاعاتی در ترکیه می باشد، با طول کلی 99.5 متر، حداکثر عرض 14.4 متر،ظرفیت 2400 تن جابجایی و برخورداری از سکوی لازم برای یک هلیکوپتر 10 تنی و همچنین با بهره گیری از تکنولوژی پیشرفته هوش مصنوعی و قابلیت های پنهانی پیشرفته در جنگ الکترونیکی،اکتشاف و شناسایی در پیشبرد اهداف میت نقش به سزایی داشته است.
رجب طیب اردوغان در سخنرانی اخیر خود در جمع مدیران و مقامات سازمان اطلاعات ملی ترکیه و سازمان صنایع دفاعی ریاست جمهوری به آقای هاکان فیدان، ریاست میت قول همکاری های بیشتر، بکارگیری و ساخت یک ماهواره جاسوی پیشرفته را داده است. وی با تاکید بر اینکه هدف بعدی میت این است که از طریق فناوری اطلاعات جایگاه خود را در فضا ارتقا داده و از این امکانات به بهترین وجه ممکن استفاده نماید، خاطرنشان کرده است که "ترکیه به اهداف سازمان اطلاعات و امنیت ملی خود افتخار می کند که می تواند به سرعت با فناوری و نوآوری ها سازگار شود و دانش خود را با تمام نهادهای مرتبط به اشتراک بگذارد. برنامه‌ها و عملیاتهایی که توسط این تشکیلات اطلاعاتی و با همکاری صنایع دفاعی ترکیه اجرا می‌شوند، در آینده می تواند به ساختن یک ترکیه بزرگ، قدرتمند و امن کمک نماید".
ترکیه با سرمایه گذاری در بخش های گوناگون اطلاعاتی و امنیتی خود، در راه تبدیل شدن به یک قدرت بازدارنده در منطقه می باشد که در این میان سازمان اطلاعات و امنیت ملی (میت) می تواند نقش مهمی را ایفا نماید و انتظار می رود با توجه به بکارگیری فناوری های پیشرفته دفاعی و بومی، این سازمان بتواند عملیات های موفق بسیاری را انجام دهد. این تشکیلات اطلاعاتی مهم از طریق پلتفرم هایی که از طریق صنایع دفاعی ترکیه بدست آورده است، روز به روز ظرفیت اطلاعاتی خود را افزایش می دهد.که در این میان همکاری این سازمان با نهاد های نظامی، دفاعی و جامعه اطلاعاتی ترکیه بسیار قابل تامل می باشد و می تواند به عنوان الگویی کارآمد برای دیگر سازمان های اطلاعاتی کشورهای منطقه که بدنبال موازی کاری می باشند، درنظر گرفته شود. و آنها را به سمت یک جامعه اطلاعاتی منسجم،هماهنگ و کارآمد سوق دهد.
منابع:
1-National Intelligence Organization.
https://www.mit.gov.tr/eng/tarihce.html.
2-Republic of Türkiye Ministry of Foreign Affairs.
https://www.mfa.gov.tr/turkish-defence-industry-products.en.mfa.
3- STM Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş.
https://www.stm.com.tr/en/our-solutions/naval-engineering/test-and-training-ship-project.
4-TurkishDefenceNews.
https://www.turkishdefencenews.com/turkish-intelligence-thrives-with-national-defence-products/.
جهت ارجاع علمی: محمدرضا صفری پورزاده رشتی، « سازمان اطلاعات وامنیت ملی تر کیه(میت) و بکارگیری سامانه های بومی صنایع دفاع ملی»، تاریخ انتشار در سایت مرکز: 1402/2/20