انتخابات ترکیه

نویسنده: ابوالقاسم قاسم زاده، عضو شورای راهبردی مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه

۱ـ روند انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در ترکیه از دیروز کلید خورد که با اخذ آرای شهروندان ترکیه در خارج از کشور همراه شد. ترکیه بیش از چند میلیون شهروند در خارج به ویژه در کشورهای همسایه اروپایی خود از جمله آلمان، فرانسه و… دارد و مجموع آرای آنها در رقابت انتخابات سراسری ریاست جمهوری و پارلمانی، تعیین کننده و حائز اهمیت است. در این انتخابات چگونگی آرای شهروندان ترکیه در خارج کشور به لحاظ نزدیکی رقابت اردوغان و کمال قلیچ داراوغلو از حساسیت و اهمیت افزونتری برخوردار شده است.

احزاب مخالف اردوغان با سکوی مخالفت استمرار با «اسلام‌گرایی» در تعریف دولت ترکیه، در خارج از کشور، هواداران بیشتری دارند. اما این تفاوت به لحاظ عددی و کمی در شرایطی تعیین کننده خواهد شد که رقابت نهایی آرای انتخاباتی در داخل کشور بسیار نزدیک به هم شود.

۲ ـ اگر چه در این انتخابات چندین حزب از احزاب گوناگون در ترکیه با یکدیگر رقابت انتخاباتی و سیاسی دارند، اما در اغلب روزنامه‌های ترکیه و در خارج از این کشور، رقابت اردوغان از حزب «عدالت و توسعه» با کمال قلیچ داراوغلو از حزب «جمهوریخواهان خلق» را اصلی. عمده و در نهایت با ائتلاف با احزاب متوسط و کوچک دیگر، تعیین کننده نهایی این انتخابات می‌شمارند.

۳ ـ یکی از روزنامه‌های صبح تهران در شرح و توصیف انتخابات ترکیه با طرح این پرسش که اردوغان با چه کسی رقابت می‌کند؟ شرح می‌دهد: «کمال قلیچ داراوغلو که در این انتخابات براساس یک مکانیزم تفاهم گروهی از سوی شش حزب بزرگ مخالف حزب عدالت و توسعه به عنوان رقیب انتخاباتی اردوغان معرفی شده است، چهره‌ای ملی گرا، تکنوکرات و از همه مهم‌تر «اقتصاددان» است. با این وجود، او طی بیست سال گذشته در بسیاری از رقابت‌های انتخاباتی از کسب اکثریت بازمانده است و در موردش می‌گویند که از حداقل کاریزمای لازم برای پیروزی در برابر اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری برخوردار نیست.

رهبر ۷۴ ساله حزب جمهوری‌خواهان خلق حتی برای جلب نظر هر شش حزبی که برای رقابت با اردوغان در انتخابات پیش رو ائتلاف کرده‌اند هم با مشکل رو‌به‌رو بوده است، با این حال توافق نهایی شش حزب بر سر او باعث شده است که انتخابات پیش رو در ترکیه به جای یک پیروزی آسان برای اردوغان، تبدیل به چالشی مسأله بر انگیز شود. آقای قلیچ داراوغلو، کارمند بازنشسته دولت و سیاستمدار سوسیال دموکرات است او رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق است و از سال ۲۰۱۰ رهبر اپوزیسیون اصلی ترکیه بوده که به عنوان نماینده پارلمان در حوزه دوم انتخابات استانبول همین طور به عنوان نماینده حوزه دوم انتخاباتی ازمیر در مجلس حاضر بوده است.

قلیچ دار اوغلو در دوره کارمندی‌اش، به عنوان مدیر کل موسسه بیمه اجتماعی کار کرده است. در انتخابات محلی سال ۲۰۰۹، هم به عنوان نامزد حزب جمهوری خواه خلق برای شهرداری استانبول معرفی شده، اما در برابر نامزد حزب عدالت و توسعه شکست خورده است. اما انتخابش به عنوان معاون رئیس انترناسیونال سوسیالیست در ۳۱ آگوست ۲۰۱۲، به محبوبیتش نزد چپ‌های ترکیه افزوده است. قلیچداراوغلو از سال ۲۰۱۰ رهبر حزب متبوع خود بوده و باعث افزایش آرای حزبش در انتخابات‌های بعدی از این سال بوده است اما در انتخابات‌های متعدد نتوانسته است حزب عدالت و توسعه را به قدری عقب براند که از قدرت تعیین کننده آن در فضای سیاسی ترکیه کم کند.

او که تحصیلات تکمیلی خود را در فرانسه گذرانده است، جزو اقلیت دینی «علوی» ترکیه است و یکی از شگفتی‌هایی که در این انتخابات ایجاد کرده همین اشاره علنی به تعلق خودش به علویان ترکیه است که گروه چندان محبوبی در میان مسلمان‌های عموماً سنی ترکیه به حساب نمی‌آیند.»

۴ ـ دو رقیب اصلی و عمده در این انتخابات یعنی اردوغان و کمال قلیچ دار اوغلو کهولت سن دارند ضمن این که به خاطر سابقه طولانی فعالیت در عرصه سیاسی به نوعی برای نسل جدید ترکیه خسته کننده شده‌اند و نزد افکار عمومی هم باتوجه به اعلام موضع و سخنرانی‌های خودجذابیت یا «کاریزما»‌ی بالا و فوق‌العاده ندارند.

شرایط کنونی را اغلب تحلیلگران سیاسی ـ اجتماعی در داخل ترکیه رصد کرده‌اند و نتیجه انتخابات را در حد بهره‌مندی ائتلاف‌های سیاسی ـ تشکیلاتی در مجموعه احزاب ترکیه و حاکمیت از این رخداد تفسیر می‌کنندو نه زمینه‌ای برای ترسیم آینده‌ای روشن و متفاوت از گذشته و عبور از بحران‌های کنونی کشور و تحول اساسی در جامعه ترکیه واقعیت این است اگر چه انتخابات و تنوع احزاب در ترکیه نشانه‌های ادامه دمکراسی‌خواهی در این کشور است، اما واقعیت این است که حضور بیش از دو دهه شخصیت‌های مشهور در رأس هرم قدرت سیاسی، خود به خود نشانه ادامه تکرار گذشته از نظر و دیدگاه مردم ترکیه، به ویژه نسل جوان آن است؛ لذا پیش‌بینی بسیاری از رسانه‌های ترکیه‌ای آن است که انتخابات به دور دوم در خردادماه کشیده خواهد شد، در حالی که برخی دیگر از رسانه‌ها، پیروزی اردوغان در دور اول را قطعی دانسته‌اند.

منبع: روزنامه اطلاعات، شنبه ۹ اردیبهشت ۱۴۰۲