کاربرد نظریه بازی ها در پیش بینی روابط ایران و آمریکا

نشست علمی گروه بررسی ملاحظات استراتژیک آمریکا در خاورمیانه با موضوع «کاربرد نظریه بازی ها در پیش بینی روابط ایران و آمریکا » با ارائه دکتر سعید سیدآقا بنی هاشمی، سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در بوداپست مجارستان، مسئول بخش مطالعاتی سفارت جمهوری اسلامی ایران توکیو ژاپن و عضو هیات علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه و با حضور دکتر قدیر نصری،رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، دکتر ابراهیم معراجی مدیر گروه ملاحظات استراتژیک آمریکا در خاورمیانه ( مدیر نشست)، دکتر الهام ستاری دبیر علمی گروه و جمعی از اساتید و پژوهشگران علاقمند به موضوع روابط بین الملل برگزار شد.

در ابتدای این نشست معراجی مدیر گروه ملاحظات استراتژیک آمریکا در خاورمیانه گفت: نظریه بازی با استفاده از مدل‌های ریاضی به تحلیل روش‌های همکاری یا رقابت می‌پردازد. نظریه بازی، شاخه‌ای از ریاضیات کاربردی است که در علوم دیگری هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نظریه در تلاش است تا بوسیله ریاضیات، رفتار را در شرایط راهبردی یا در یک بازی که در آن‌ها موفقیت فرد در انتخاب کردن، وابسته به انتخاب دیگران می‌باشد، برآورد کند. هدف نهایی این دانش، یافتن راه‌برد بهینه برای بازیکنان است.

وی ادامه داد: روابط ایران و آمریکا بعد از انقلاب اسلامی و در یک دید کلی براساس روابط خصمانه پیش رفته است هرچند که در مقاطعی از زمان دو کشور در زمینه های مختلفی به مراودات و تبادلاتی پرداخته اند. اما بررسی آینده این روابط از منظر علمی بسیار حائز اهمیت است. در نشست امروز کاربرد نظریه بازی ها در پیش بینی روابط ایران و آمریکا مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت تا ضمن بیان سناریوهای ارائه شده، دریابیم که آیا وقایع آینده روشن و قابل ترسیم است. همچنین باتوجه به حوزه مطالعاتی و تحصیلی دکتر سیدآقا بنی هاشمی، درباره یک ابزار کاملا علمی و میان رشته ای گفت و گو خواهیم کرد.

سیدآقا بنی هاشمی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در بوداست مجارستان و مولف کتاب «سایبر دیپلماسی» گفت: یکی از شاخه‌ها و مفاهیم نوین دیپلماسی در عصر انفجار اطلاعات، «سایبر دیپلماسی» است. سایبر دیپلماسی با دیپلماسی عمومی و قدرت نرم همپوشانی دارد و از ابعاد و مؤلفه‌های این دو مفهوم به عنوان پارامترهای مادر و مولد خود بهره می‌ گیرد. فناوری اطلاعات در فعالیت‌های دیپلماتیک و ارتباط سایبر دیپلماسی با افکار عمومی در گستره جهانی، بسیار مهم است. بطوری که سایبر دیپلماسی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه و در سازمان‌های بین‌المللی، کاربرد بسیاری دارد. وی مباحثی از نظریه بازی‌ها ارائه کرد و با استفاده از این نظریه، به روابط ایران و آمریکا و آینده آن پرداخت.

بنی هاشمی گفت: در نشست امروز تبادل بین رشته ای خواهیم داشت و کارشناسان با استفاده از نظریه بازی ها می آموزند چگونه یک فرد در علوم انسانی، اقتصاد، علوم اجتماعی و... با کمترین اطلاعات ریاضی می تواند با استفاده از ابزار گیم بیت به هدف نزدیک و رفتار بازیگران را تا 90 درصد پیش بینی کند.

وی با بیان این که همه ابعاد زندگی چه از لحاظ پزشکی یا اقتصادی دچار تغییرات مهمی شده است، گفت: توانا بود هر که دانا بود. کامپیوتر و هوش مصنوعی در همه ابعاد زندگی وارد و تاثیرگذار بوده است. اگر حوزه علوم سیاسی و روابط بین الملل در این عرصه مانند دیگر کشورها رشدی نداشته باشد، قطعا در آینده دچار مشکل خواهیم شد.

بنی هاشمی ادامه داد: کلان داده یا بیگ دیتا (Big Data) یکی از اصطلاحات پرتکرار در حرف‌ها و نوشته‌های مربوط به فناوری اطلاعات است.کاربرد کلان داده در پزشکی، اقتصاد و ... که به حجم زیاد داده‌ها مربوط است. حجمی که هر روز نیز رو به افزایش است و هر یک از ما جلوه‌هایی از آن را مشاهده و تجربه کرده‌ایم. این دانا بود همان بیگ دیتا است. به تعبیری هر فردی بیگ دیتای قوی تری داشته باشد می تواند با ابزارهایی که وجود دارد با دقت بیشتری آینده را پیش بینی کند. این که امریکا تلاش می کند جلو چین را بگیرد به این علت است که چین با قوی کردن بیگ دیتاهای خود آینده بهتری برای کشورش را رقم خواهد زد.

وی با طرح این پرسش که کشورهای دیگر چگونه از این ابزار استفاده می کنند،گفت: ده سال پیش و قبل از مذاکرات برجامی بوس منسکوتا با استفاده از نظریه بازی ها ثابت کرد ایران قصد دستیابی به بمب هسته ای را ندارد. اوباما وتیم وی به این تحلیل اعتماد کردند ولی ترامپ نه.

بنی هاشمی با بیان این که نظریه بازی ها ابزار بسیار خوبی برای پیش بینی رفتار بازیگر دوم است، ادامه داد: نظریه بازی ها روی دو نفر کار می کند. یعنی باید حداقل دو بازیگر وجود داشته باشد. بر همین اساس، اگر کشوری بیگ دیتای قوی، هوش مصنوعی و گیم تئوری داشته باشد تا 90 درصد می تواند آینده را بخوبی پیش بینی کند.

وی اضافه کرد: در یک گیم تئوری دو بازیگر داریم و دو استراتژی آلفا و بتا. گیم تئوری به بازیگر اول که آلفا یا بتا باشد، بهترین استراتژی برای فردای آن را مشخص می کند. زمانی که اطلاعات ما دقیق و کامل باشد در این ماتریس قرار داده می شود . این که این اطلاعات از کجا می آید، به مطالعاتی بر می گردد که روی پروژه داریم. مانند بحث امروز نشست که ایران و آمریکاست. با قرار دادن اطلاعات در این فضا، گم بیت کار خود را شروع می کند.

بنی هاشمی با طرح این پرسش که آیا می توانیم روابط بین دولت ها،کمپانی ها و انسان ها را دیجیتالی یعنی عددی کنیم، گفت: جواب مثبت است. هر نوع روابطی را می توانیم روی این محور قرار دهیم. نرم افزار گم بیت دو بخش دارد که شاخه ها را ایجاد می کند و تصمیم گیری برای برنامه شما را، آسان تر خواهد کرد. اما این شرط را دارد که عددها درست باشد و دیتاها توسط کارشناسان متبحر بصورت دقیق و کامل جمع آوری شده باشد. گم بیت سپس سایر سناریوها را حذف می کند. این دیتاها در سازمان ملل، بانک جهانی و ... قابل دسترسی است.

بنی هاشمی با بیان این که پس از جمع آوری دیتاها و استفاده از ابزار هوش مصنوعی تحلیل ما این بود که استراتژی ایران و آمریکا بازی نامتقارن خواهد بود، ادامه داد: جان نش تلاش‌های ارزنده‌ای در زمینه تکامل نظریه بازی‌ها انجام داد. او مطرح کرد که بهترین نتایج موقعی حاصل می‌شوند که هرکس آنچه را که برای خود و گروه بهترین است انجام دهد. او مساله همکاری را در نظریه بازی‌ها گسترش داد و نشان داد که اگر افراد همکاری کنند و نفع گروه را نیز در نظر داشته باشند به بیشترین منافع و سود برای خود و گروه دست می‌یابند. این موضوع در معمای زندانی‌ها نشان می‌دهد که چگونه دو نفر در همکاری، برای اینکه خود به سود بیشتری برسند به خودشان ضرر می‌رسانند؛ درحالی‌که می‌توانند هر دو نتایج بهتری به‌دست آورند. در موقعیت‌هایی که علاوه‌ برخود فرد، انتخاب دیگران و اطلاع از انتخاب دیگران نیز اهمیت دارد.

وی اضافه کرد: نظریه بازی‌ها در تلاش است تا موقعیت‌هایی را که در آن منافع افراد در تضاد است مدل سازی کند. این موقعیت زمانی پدید می‌آید که موفقیت فرد و تصمیم او وابسته به تصمیم و استراتژی‌هایی است که طرف مقابل انتخاب می‌کند و هدف نهایی نظریه بازی‌ها یافتن استراتژی بهینه برای بازیکنان است. در هر صورت بازی تعادل دارد. جان نش کار زیادی روی تعادل در بازی‌های عدم همکاری انجام داد که بعد‌ها به تعادل نش معروف شد. نظریه بازی‌ها در موضوعات بسیاری از جمله نحوه تعامل تصمیم‌گیرندگان و نحوه واکنش و تصمیم دیگر بازیکنان اهمیت می‌یابد، کاربرد فراوانی دارد.

در پایان نشست یکی از حاضران این دیدگاه را طرح کرد که در حوزه علوم اجتماعی و روابط بین الملل با داده های زیادی درگیر هستیم که برخی از این داده ها کمیت پذیر نیستند. در این شرایط آن خلاء ها به چه شکلی مرتفع خواهند شد. دکتر بنی هاشمی در پاسخ به این پرسش گفت: شما اصولگرا یا اصلاح طلب باشی با تعدادی اعداد سر و کار داری که از ذهن خارج می شود و درون یک نرم افزار قرار می گیرد. هر چقدر اطلاعات شما در حوزه روانشناسی آن بازیگر یا اطلاعات سیاسی و نظامی تان کامل تر باشد و از منابع موثق تهیه شده باشد این گیم تئوری 90 درصد پاسخ شما را خواهد داد. ده درصد باقی مانده اتفاقاتی است که در لحظات رخ می دهد. معتقدم باید گروهی در وزارت خارجه پشتیبان تیم های مذاکره کننده باشد و موضوع علم در دیپلماسی را به معنای واقعی کاربردی و عملیاتی کنند.

گزارش: الهام ستاری دبیر گروه ملاحظات استراتژیک آمریکا در خاورمیانه