در تاریخ بیست و دوم دی ماه ۱۴۰۰ نشست تخصصی گروه مطالعاتی سیاست و جامعه افغانستان و پاکستان (افپاک) تحت عنوان «بایسته های افغانستان شناسی پیشرفته: آسیب شناسی تحقیقات مربوط به افغانستان در ایران» با حضور دکتر نوذر شفیعی (استاد دانشگاه و مدیر گروه مطالعات جامعه و سیاست افغانستان)، آقای دکتر محمدتقی جهانبخش (کارشناس ارشد مناسبات ایران- افغانستان) و آقای دکتر قدیر نصری (ریاست پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه) برگزار شد.

در این نشست آقای دکتر نوذر شفیعی به آسیب شناسی چهارگانه ای در زمینه چرایی عدم توجه به مسئله افغانستان اشاره کردند:

۱- اروپا محوری و آمریکا محوری به عنوان پارادایم غالب بر ذهن پژوهشگران ایرانی وجود دارد. ۲- وجود نگاه رئالیستی به تحولات افغانستان و پاکستان به این معنا که همچنان پارادایم قدرت محور و امنیت محور در رویکرد مطالعاتی ما حاکم است و نظریات دیگر مانند لیبرالیسم، سازه انگاری و نظریات تامل گرا نادیده گرفته شده است. ۳- تک انگاری یا تک رشته ای بودن در حوزه مطالعات ما نسبت به تحولات افغانستان وجود دارد به این معنا که رویکردهای ما در پژوهش هایمان اغلب رویکرد منطقه ای یا بین المللی بوده و در مطالعات این حوزه جای جامعه شناسی عمومی، جامعه شناسی سیاسی و روانشناسی و اقتصاد خالی است. ۴- عمده پژوهش های صورت گرفته روشهای کتابخانه ای است و عمدتا از دریچه ژورنالها و منابع غربی یا غیر غربی است، که با توجه قرابت جغرافیایی و فرهنگی ما بخصوص عنصر زبان، لازم است ما مطالعات میدانی در این حوزه داشته باشیم.

در ادامه دکتر محمد تقی جهانبخش به ارائه بحث پرداختند، ایشان آسیب شناسی این حوزه را اول، در پیچیدگی های موجود در مسئله افغانستان در سه سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی و تأثیر این پیچیدگی ها بر مطالعات مربوط به این حوزه در ایران عنوان کردند. دوم، ناشناختگی در مختصات مطالعاتی و نگاه به جامعه افغانستان به این معنا که مسئله ای در این سطح از اهمیت در کشور ما و نزد پژوهشگران همچنان یک حوزه ناشناخته است. سوم، عدم توجه نهادهای علمی و دانشگاهی کشور به حوزه افغانستان. چهارم، تکلیفی بودن پژوهش­های این حوزه و عدم غنای کافی در تحقیقات افغانستان شناسی. پنجم، تکیة بر منابع تولید شده در خارج و ترجمه متون خارجی این حوزه. ششم: عدم وجود یک مرکز مستقل و فعال که به صورت کامل در این زمینه فعالیت و مطالعه داشته باشد را ازجمله آسیب شناسی مطالعات افغانستان در ایران می دانند.

نویسنده گزارش: ویدا یاقوتی، دبیر علمی گروه مطالعات افغانستان- پاکستان