کارنامه امروز، برنامه فردا
گفت و گوی صریح و شفاف روابط عمومی مرکز مطالعات خاورمیانه با دکتر قدیر نصری ، رییس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه در مورد برنامه های سال کاری پیشِ رو ، برنامه پژوهشگران مهمان ، فصلنامه ها ، سایت و طرح های جدید
نکته مهم : از سوی شما دانشوران و پژوهشگران مهمان و مقیم مرکز ، سوالات بسیاری در خصوص برنامه های مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه واصل می شود که برای یافتن پاسخ آنها به سراغ جعبه سیاه پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه یعنی قدیر نصری رفته و با طرح سوالات روشن ، از رییس این پژوهشکده می خواهیم در پاسخ به پرسش ها اصلاً طفره نرود و کلی و ذهنی و رسمی جواب ندهد. همراه ما باشید سوالات شما مخاطبان ( پژوهشگران ، مخاطبان و دانشوران علاقمند به مسایل خاورمیانه ) را می پرسیم و اصرار و کوشش داریم جواب صاف و صریح دریافت کنیم. ضمن تشکر ویژه از مدیر خلاق و کوشای پژوهشکده ، چشم انتظار شما مخاطبان هستیم که همچنان با سوالات و توضیحات خود ، یاورمان باشید برای نقد درست ، گرفتن جواب و کمک به ارتقای وضع خاورمیانه پژوهی در کشورمان ایران.
سوال: آقای نصری ، این همه جلسه و سخنرانی و برنامه های مجازی داخلی و خارجی هست چه نیازی به برنامه های مرکز خاورمیانه بود؟ فکر نمی کنید برنامه هاتون تکراری و بی ثمر است؟
من هم به شما و مخاطبان ارجمند این گفت و گو سلام می گویم. من هم به اندازه شما ، مشتاق گفت و گوی صریح هستم یعنی از سوال مبهم ، مجیزوار و بخصوص از جواب های توهم آلود و غیرقابل سنجش بیزارم. در خصوص این که آیا برنامه های ما در مرکز اضافه هست یا ضروری ، باید خدمت تان عرض کنم که بخش اعظم برنامه های ما در مرکز نه تنها عبث نیست بلکه ضروری است : حداقل به سه دلیل : یکی این که برنامه های ما مشارکتی است یعنی اینجا کلاس انشا است نه املا یا دیکته نویسی. هر پژوهشگری درخواست کند که مطلبی دارد ما با سعه صدر برایش پوستر می زنیم ، پلتفرم تهیه می کنیم و پای صحبتش می نشینیم. خود من طی یک سال اخیر بیش از 180 جلسه شرکت کرده و غالباً آموخته ام.
سوال : ببخشید صحبت تون را قطع می کنم ! فکر نمی کنید با تریبون دادن به هر باسواد و بیسوادی ، به شعور و وقت مخاطب بی احترامی می شود؟
نصری: نه اصلاً . مخاطب مجبور نیست بنشیند می تواند راحت جلسه مجازی را ترک کند. شما خودتان گفتید که در فضای مجازی صدها جلسه هست! مخاطب را که ما نمی شناسیم حضور و غیاب هم نمی کنیم نمره هم که نمی تونیم کم کنیم! (خنده) مدیران گروهها می دانند من بسیاری از سخنرانی ها را غیرضروری دیده و از مدیران می خواهم روی بحث و نظر و نفر تازه تمرکز کنند. لذا برنامه های مرکزبیشتر جنبه متمایز و آموزشی دارد. بنظرم بد نیست شما به عنوان دانشجو به جای این که در گفت و گو با دیگری به تته پته بیفتید و گوشهاتون سرخ بشود بیایید اینجا حرف بزنید ، نقد بشوید و یاد بگیرید. برای این که نه تنها شما بلکه استادان شما هم در بحث علمی به جای استدلال و گفتن برتر سخن و ارائه ادله واضح و نو، به خاطره گویی و کلی بافی و جیغ و داد می پردازید. مخصوصا این که برنامه های مرکز ، فرصت گرانبهایی برای دانش وران است تا یاد بگیرند ، گوش بدهند و نقد کنند.
سوال : ببخشید بحث تون را ادامه بدید مثل اینکه جوابهای شما صریح تر از سوالهای من است!
نصری: بله عرض می کردم که فرق اول شرکت در برنامه های مرکز ، اول در «کلمه یادگیری تکنیک های بحث و ادله آوری» خلاصه می شود. امتیاز یا تمایز دوم ، آزادی است. مرکز به عنوان یک موسسه غیردولتی ، تنگ نظر نیست و کافیست کسی اصول کلی و موازین ملی را مراعات کند و سخن و نظر خودش را بگوید. بالاخره این که کوشیده ایم بجای بحث های کلی و تکراری، به گروهها نو، بحث های تازه و ایده های جدید مجال رشد بدهیم. مثلاً اسم گروههای مطالعاتی ما را نگاه کنید : جامعه شناسی سیاسی عراق ، ملاحظات استراتژیک چین در خاورمیانه ، روندهای فکری ، ایران فرهنگی یا مسایل آب در خاورمیانه امروز. همه اینها از مرکزی که یک ریال هم بودجه دولتی ندارد و حتی همین قند روی میز شما را خود ما می خریم ، قابل توجه است. هر چند نقد وارد است اما دوست دارم نقد را افراد کاربلد وارد کنند نه کسانی که احتمالاً ناآشنا به بحث یا دارای موضع شخصی هستند. برای این قسم افراد شما شخص هانتینگتون هم از گور بیارید باز هم کم است و عیب دارد.
سوال: آقای دکتر اجازه می خواهم جوابها را کوتاه تر داشته باشیم تا مجال به سوالات دیگر هم برسد.
نصری : حتماً
سوال : چرا این قدر گروه درست کرده اید فکر نمی کنید کیفیت فدای کمیت شده است؟
نصری : منظورتون چی هست؟ لطفا می فرمایید کدامیک از گروههای 24 گانه ما اضافه است؟ شما استدلال بفرمایید این یا آن گروه غیرضرور هستند تا من همین الان دیلیت کنم.
سوال : نه ، به طور کلی می گویم. تعداد گروهها زیاد به نظر می رسد.
نصری : نظر شما اهمیتی ندارد چون استدلال نمی کنید. شما همین الان به من بفرمایید که آیا مثلاً گروه مطالعات افغانستان اهمیتی ندارد یا اسراییل شناسی اضافه است یا سوریه شناسی ضرورتی ندارد. عربستان شناسی یا مسأله آب یا ترکیه شناسی اضافه هستند.
سوال : اصلا مبنای شما برای تأسیس گروه مطالعاتی چه بوده؟ یعنی چرا گروه های علمی شما 24 تا است نه هفتاد تا و نه شش تا ؟
نصری : بله تا اینجا فقط همین سوال شما اندکی اهمیت دارد آن هم با شرط و شروط. ببینید من به اتفاق کارشناسان هر حوزه نشستیم ساعتها بحث کردیم که مثلاً گروه مطالعات آب ضرورت دارد یا نه! همین طور در خصوص گروههای دیگر مانند جامعه شناسی لبنان یا ملاحظات و سیاست امریکا یا روسیه در خاورمیانه.
سوال : اگر انضمامی بحث کنیم مثلاً همین گروه مطالعات تروریسم نو! کارنامه این گروه یا گروه آینده پژوهی یا مثلاً ترکیه شناسی قابل دفاع است؟ مخصوصاً گروه کشمکش یا سوریه شناسی. ما از این گروهها حرف تازه وبه درد بخوری ندیده ایم.
نصری: بله اگر وارد ریز کارها بشویم باید عرض کنم که گروهی می تواند موفق باشد که مدیر خلاقی داشته باشد. در مرحله بعد مدیر گروهی که خلاق است به شرطی موفق می شود که تیم داشته باشد و طبق مشورت با تیم ، برنامه ریزی کند. شرط سوم هم این است که موضوع فعالیت گروه، گرم و جذاب و دارای متن و خبر باشد یعنی اطلاعات در مورد آن مسأله ، قابل توجه باشد. گروههایی که شما اسم بردید تلاش خودشان را کرده اند حالا ممکن است موضوع کار یک مدیری سخت باشد مانند گروه فناوری حکمرانی که انصافاً حتی در دنیا هم بحث تازه ای هست. مطلع هستید که این گروه از کاربست هوش مصنوعی و ذائقه شناسی و علایق ژنتیک بحث می کند. در ایران حتی دو نفر هم متخصص در این حوزه نداریم. ممکن است در حوزه ای متخصص نداشته باشیم، مثلاً همین مدیر گروه سوریه شناسی طی یک سال اخیر ده مطلب و گزارش درخشان نوشته که فکر می کنم به متون فارین پالیسی تنه می زند. یا گروههای نظیر تروریسم نو یا ترکیه شناسی مهمانان خارجی خوبی دعوت کرده اند. انشاءالله در سال جدید، این گروه ها را توجه و تقویت می کنیم البته.
سوال: جناب نصری چرا به جای این عناوین و گروههای پرطمطراق ، مسایل اصلی منطقه را بررسی نمی کنید؟
نصری : مثلاً کدام مساله اصلی ؟
سوال : موضوع نفت، گاز و آلودگی زیست محیطی؟
نصری : عرض کردم که اطلاعات دقیق در مورد کارهای ما ندارید. انشاالله بعد از همین گفت و گو سایت ما را نگاه کنید، اتفاقاً یک گروه داریم به نام گروه مطالعات نفت ، گاز و انرژی های نو. گروهی دیگری هم داریم تحت عنوان آب و تغییرات اقلیمی. قرار بود سوال حرفه ای بپرسید! ( خنده)
سوال: اجازه بدید سوال دیگری بکنم از جنس دیگر. به نظرتون این برنامه پژوهشگران مهمان اتلاف انرژی نیست؟ یعنی چه مثلا! 130 نفر در 24 گروه تقسیم و بعدش یک گواهی بگیرند؟
نصری: این گونه نیست که شما بسته بندی می فرمایید. کسی مجبور نیست ثبت نام کند. ما فقط گواهی نمی دهیم. آموزش های دیگری هم می دهیم. آن هم مجانی و با شرکت استادان طراز اول هر حوزه. حالا من از شما می پرسم : می تونید اسم تا از کارگاه های اخیر ما را اسم ببرید؟
سوال: نه. مگر چه اهمیتی دارد؟ مگر نخوندید که 36000 نفر دارای مدرک دکتر بیکارند؟!
نصری: سوالم رو لطفاً جواب بدهید، می دونید ما روز شنبه آینده چه کارگاهی داریم؟
سوال : نه نمی دانم چون برای من اهمیتی ندارد.
نصری : اما برای من و دانشورانی که ثبت نام کرده اند اهمیت دارد. خوب گوش کنید من به شما عرض می کنم چه برنامه هایی داشته ایم یا داریم آن هم قطعا در حوزه بحث های نو. شما اگر دانشور دغدغه مندی باشید و نگرش کارمندی به پژوهش و یادگیری نداشته باشید و بخواهید ماهر باشید نه حقوق بگیر تماشاگر ، می دانید که ما هفته آینده روز شنبه کارگاه مون درباره «شیوه کاریابی دانش آموخته های ایرانی در دانشگاههای اروپایی» است آن هم با تدریس کسی که خودش در آلمان این کاره است. کارگاه دیگرمون ساز و کار نگارش مقاله آی . اس . آی هست که الان غالب استادان هم مشکل دارند و نمی توانند به زبانی بین المللی مطلب بنویسند یا حرف بزنند. همچنین ما کارگاه فنون ارایه به زبان انگلیسی داشتیم تا یاد بدهیم یک غیرانگلیسی زبان چگونه برود و در دانشگاه خوب دیسکاشن داشته باشد و فقط از روی پاورپوینت مانند اکابر صحبت نکند. ببینید فراموش نکنید همه این برنامه ها اجرا شده یا می شود و شعار نیست که بگوییم انشاالله می شود و .....
سوال: دکتر نصری خیلی صریح به من بگویید یک پژوهشگر مهمان چه کاری باید بکند؟ اصلا برنامه شما چه فایده ای برای پژوهشگران مهمان دارد؟
نصری: ببینید، پژوهشگر مهمان هیچ تکلیفی ندارد، فقط حسب تعهد اولیه خوب است در برنامه های آموزشی مرکز شرکت کند، صرفا برای اخذ گواهی نامه عمرش را تلف نکند، اگر خواست و توانست به سایت ما مطلب بفرستد تا بررسی و احتمالا منتشر کنیم، البته تمرکز اصلی ما روی موضوع یادگیری است. ایده آل این است که پژوهشگران مهمان یاد بگیرند در سایت مرکز مطلب بنویسند، سخنرانی کنند و یک پژوهشگر حرفه ای بشوند.
سوال : الان در یک جمله می توانید به من بگید که هدف اصلی شما کمک به دولت است یا دانشگاه یا جامعه ؟
نصری : ببینید من اینها را جدا نمی بینم. کار ما مهارت آموزی برای تربیت خاورمیانه شناس برجسته و حرفه ای هست. متاسفانه در دانشگاه های ما مباحث بی ثمری مانند تاریخ و فلسفه بیداد می کند و فارغ التحصیلان را نمی توان کارشناس یا کارشناس ارشد خطاب کرد. نتیجه این روند آن شده که ما الان دو نفر عربستان شناس یا سوریه شناس یا حتی بحرین شناس نداریم که در این زمینه مطالعه متمرکز و اثر و نظر داشته باشد. الان من از شما می پرسم شما می توانید به من دو نفر کارشناس عربستان معرفی کنید که من سوالاتم را در مورد عربستان را از ایشان بپرسم ؟
سوال : باید فکر کنم ، الان حضور ذهن ندارم.
نصری : فکر نکنید ، من 24 سال است که همین جا هستم و فکر هم کرده ام ، نیست. یعنی شما در کشورتان با این که میلیونها نفر دانشگاهی و انواع دپارتمانهای رنگارنگ پولی و روزانه و آزاد و نوع اول و نوع دوم دارید اما من بعنوان مسئول یک مجله یا مؤسسه علمی، آدمی نمی شناسم که مسلط به مسایل عربستان که چه عرض کنم ، بحرین شناس باشد و ما مقالات واصله را بفرستیم داوری کند.
سوال : یعنی می خواهید بگویید شما و مرکز شما یگانه اید؟
نصری : یگانه که هرگز ، فقط می خواهیم بگوییم ایران در حوزه های گوناگون و حیاتی منطقه، متخصص کافی ندارد ، دانشگاهها هم با این که بهترین نقاط شهرها و اصولا بهترین ذهنها را در اختیار دارند کمکی به کشور و جامعه نمی کنند. در چنین فضایی، مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه ، فضایی است برای شناخت مسأله های منطقه و شاید تربیت نسلی نو از خاورمیانه شناسان ایرانی به گونه ای که نگرش ایرانیان معلوم باشد و ما دیگر این قدر ترجمه نکنیم .
سوال : مگر ترجمه بد است؟
نصری : منتظر ترجمه نشستن در مورد امور عراق یا افغانستان حتماً بد است. این قشنگ نیست که در خصوص موضوع داعش، منتظر متن موسسه رَند امریکا یا چاتم هاوس انگلیس بنشینید. چون ما مراوده فرهنگی و غیرفرهنگی بسیار زیادی با عراق و اقلیم کردستان و افغانستان داریم. باید در این زمینه ها ما ریفرنس باشیم نه اروپایی یا امریکایی ها.
سوال : یعنی الان مشکل کجاست؟
نصری : مشکل در این است که انبوهی آدم بی تلاش و بی تبار را مدرک دکتری داده اند و اینها بدون این که زبان یا روش یا تئوری بلد باشند مدرک دارند و فقط هم دنبال تدریس هستند.
سوال : اگر موافقید کمی از آینده حرف بزنیم. امسال گروه یا کارگروه جدید دارید؟ دوست دارم در مورد فصلنامه ها هم بدانم.
نصری : بله ، استوار بر تجارب سال پیش، برخی گروهها را چابک تر کردیم. مثلاً دیدیم که داشتن گروه جداگانه ای به نام عربستان شناسی ، باعث می شود گروه مطالعات خلیج فارس و کشورهای همجوار ، مجموعه ای بلاموضوع شود. دیدیم که فهم سیاست قطر یا بحرین بدون در نظر گرفتن عربستان ممکن نیست واقعاً. لذا گروه عربستان در ذیل گروه خلیج فارس قرار گرفت. در مورد لبنان و سوریه و برخی گروه های دیگر هم تغییراتی دادیم.
سوال : در مورد مجلات فصلنامه چی ؟ فکر می کنید اگر این مجلات علمی پژوهشی شوند مشکلات منطقه حل می شوند؟
نصری : ببینید در طرح سوال دقت نمایید لطفاً. کی مدعی حل مسأله های خاورمیانه است. خوشبختانه مجلات مرکز با اعمال مقررات کمیسیون وزارت علوم ، در آستانه اخذ گرید هستند. کار ، کار نفسگیری است اما انشاالله و با مدد و دعای همکاران این کارها را خواهیم کرد. اما این را عرض کنم که نمی خواهیم دو سه تا مجله به انبوه مجلات علمی اضافه کنیم. در پی تولید سند علمی مانا هستیم. شنیده اید که می گویند متن های خواندنی زیادند اما متن های ماندنی نه. در این راستا انشاالله مجلات را ویژه نامه ای خواهیم کرد. مثلاً یک شماره از مجله مطالعات خاورمیانه به شهر «کرکوک» اختصاص خواهد یافت. یا شماره دیگر به «سیاستهای آبی ترکیه در ربع اول قرن 21» و شماره ای دیگر به مساله «افغانستان و آینده طالبان».
سوال : تا اینجا ، این بهترین خبری هست که شنیدم.
نصری : انشاالله خبرهای جدیدتر و مفیدتری هم در راه است.
سوال : مثلاً چی ؟
نصری : ببینید من به صورت حرفه ای دارم مراکز مطالعاتی دنیا را رصد می کنم ، از افراد کاربلد بین المللی کمک فکری می گیرم ، خودم هم تا حالا در یازده مرکز مطالعاتی کار کردم نهایتاً رسیدم به این مرکز.
سوال : دلیل تان برای ماندن مادی هم هست دیگه؟!
نصری : این سوال را از هر کس می پرسیدید ناراحت می شد. چون علاوه بر این که مدام وسط کلام من می پرید سوالاتی می پرسید که معمولاً خط قرمز مدیران است. اما من هرگز. خوبه خدمت شما عرض کنم که این ساختمان مرکز مطالعات خاورمیانه ، به معنای واقعی کلمه یک نهاد علمی پژوهشی است. ما عقلا و اخلاقا باید بکوشیم که این عمارت زیبا فقط و فقط مصروف آموزش فرزندان این ملت و برای ارتقای منافع ملی استفاده شود.
سوال : از حقوق و مزایای خودتان نگفتید دکتر!
نصری : من طی یک سال اخیر نه تنها از مرکز ریالی دریافت نکرده ام بلکه میلیونها تومن خرج هم کرده ام. این مرام من است و اصلاً برای من مهم نیست که باور کنید یا نکنید. چون شما صریح پرسیدید من هم جواب صریح می دهم. من می خواهم این موسسه ، فقط و فقط در خدمت ایران و دانشورانش باشد تا به تعبیر بزرگواری، راه بدخواهان ایران را چاه و چاه پیش روی ایران را راه کند، لذا هر امکاناتی که هست شبانه روز در اختیار است. الان می بینید که ساعت یازده شب است و من و شما اینجا و درب های مرکز باز است به روی عموم دانشوران.
سوال : داشتید خبرهای جدید و برنامه های مرکز را می گفتید دکتر!
نصری : بله از جمله برنامه هایی که حدود ده ماه در آن فکر و مشورت شده است راه اندازی دپارتمانهای مطالعات پیشرفته است.
سوال : این گروههای جدید با گروههای موجود تداخل ندارند؟
نصری : اگر مجال بدهید عرض خواهم کرد. خیر ، گروههای مطالعات پیشرفته به کار آموزش و ترویج نمی پردازند. کار این گروهها که متشکل از نفرات زبده و ممتاز آن حوزه است بحث های نخبگی دو یا سه نفره و استخراج فقط دو صفحه سند است که مانا و کارگشا باشد.
سوال : دکتر شما خیلی از کار و متن مانا سخن می گویید. یادمه که انجمن علوم سیاسی ایران هم که بودید یا در مقالاتی که دارید مدام از مفهوم مانا حرف می زنید این مانا یعنی چه ؟ مانا برای که ؟ مگر متن ، مقدس است که مانا باشد.
نصری : بله ، چه سوال خوبی! متن ها یا به حکم سلیقه روز و پسند زمانه اند که البته این متن ها فقط سر و صدا ایجاد می کنند و اثری در امر عمومی و حیات جامعه ندارند. اما برخی متن ها ، تشکیلات و کارهایی هم هستند که همیشه می مانند و مهمتر از آن مانای مثبت هستند و گرنه مانای منفی هم داریم. به عنوان نمونه این که شما در عرض دو سال ، فقط شش جلد کتاب دوران ساز تولید کنید که مساله ای را حل کند خیلی خوب است، یا سندی در باب آب یا اقتصاد زیارت یا مرزها تهیه و منتشر نمایید که خیلی کار خوب و بسیار مفیدی هست.
سوال : به عنوان آخرین سوال فکر می کنید کدام کار تون طی یک سال اخیر اشتباه بود که نمی خواهید دوباره تکرار شود؟
نصری : به نظرم اشتباه زیاد دارم طوری که بعضاً جرأت اذعان به آن را ندارم. اما فکر می کنم در مواقعی به برخی از افراد دور و برم زیادی اعتماد کردم، اینک و در آخر سال این افراد کارنامه قابل ارایه ای ندارند و به رغم ادعا و وعده هایشان، من و مرکز را مقابل دانشجویانی که عمر، نت و اعصابشان را هزینه کردند و به امیدشان خیانت شد ، معذبم.
سوال : اگر موافقید این گفت و گوی صریح و صمیمانه را با عذاب تمام نکنیم یعنی حرف امیدوار کننده بزنیم.
نصری : مگر اینجا مناظره انتخاباتی هست که بیهوده امید بدهیم ! جداً معذبم از وعده ای که داده ولی عمل نکرده ام.
پایان گفت و گو