چشم انداز روابط ترکیه و آمریکا در دوره بایدن
نشست گروه مطالعات ترکیه با ارائه دکتر احسان اعجازی مدیر گروه ترکیه شناسی پژوهشکده مطالعات خاورمیانه و با حضور دکتر قدیر نصری، رییس پژوهشکده ، دکتر اسد الله اطهری ناظر علمی گروه ترکیه و جمعی از مهمانان، پژوهشگران و اعضای گروه برگزار شد. در ابتدا دکتر مهدی لکزی که مدیریت نشست را بر عهده داشت مقدمه ای کوتاه در زمینه موضوع نشست بیان کرد.
در ادامه دکتر اعجازی با اشاره به با روی کار آمدن بایدن گفت: وی یک رویکرد مدیریتی کاملا مخالف با ترامپ را دارد که این امر به ویژه در تیم سیاست خارجی بایدن از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در انتخاب اعضای کابینه کاملا مشهود است. اعجازی افزود: این امر در انتخاب بلینکن به‌عنوان وزیر امور خارجه که سال‌ها با بایدن کار کرده، جک سالیوان به‌عنوان مشاور امنیت ملی که نامی بسیار نزدیک به بلینکن است و لوید آستین به‌عنوان وزیر دفاع که بایدن وی را از عراق به خوبی می‌شناسد، مشهود است. در چنین شرایطی سوال اساسی این است که روابط آمریکا با ترکیه در دوره بایدن چگونه خواهد بود؟
وی در پاسخ به این پرسش گفت: به نظر می‌رسد تیم سیاست خارجی بایدن بر موضوع ترکیه و مسائل مربوط به آن تسلط دارد. موضوع روسیه، سوریه، مدیترانه شرقی، ناتو، اس-400 و ایران از عمده‌ترین این موارد هستند. یکی از اولویتهای سیاست خارجی رییس جمهور جدید آمریکا احیای دوباره اتحادهای چند جانبه واشنگتن با دیگر کشورها میباشد که مهمترین آن بازسازی مجدد ناتو است که در زمان ترامپ رو به زوال رفته است. ترکیه و روسیه شرکای طبیعی نیستند و در حقیقت آنها در مناقشات سوریه و لیبی و قفقاز منافع متضادی دارند که ممکن سبب نزدیکی ترکیه به آمریکا شود و از اقدامات تنش زا جلوگیری کند.
وقتی لحن و جزئیات اظهارات این افراد درباره ترکیه را ارزیابی می‌کنیم، می‌بینیم که به سیاست ایالات متحده در قبال ترکیه اهمیت داده و خواستار همکاری با متحد ناتو هستند. بلینکن که پس از اقدام به کودتای 15 جولای همراه با بایدن از مجلس ملی بزرگ ترکیه دیدن کرده بود، در سال 2017 به ترامپ توصیه کرد که ی پ گ را مسلح کند. بلینکن در مجلس سنا در مورد خرید S-400 روسیه توسط ترکیه از کلمه غیرقابل قبول استفاده کرد، در حالی‌که لحن وی به هنگام اظهار این جمله به این معنی تفسیر شده بود که می‌خواست هماهنگ با فضای ضد ترکیه در کنگره باشد، بلینکن در همان جلسه در مورد ترکیه از عنوان به اصطلاح متفق استفاده کرد که این نیز می‌توانست سرنخی باید برای ترکیه جهت ارزیابی سخنان وی محسوب باشد. دکتر اعجازی همچنین گفت: سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا نیز پس از دیدار با همکاران اروپایی خود اظهار داشت که ترکیه و چین نگرانی مشترکی هستند که نیاز به همکاری با اروپا در مورد آنها وجود دارد. این نیز ادامه همان نگرش منفی بود. بدیهی است برقراری روابط دوستانه ترکیه با روسیه و چین که امروزه مورد غضب رقبای غربی خود به ویژه آمریکایی ها هستند نیز از این چشم رفقای غربی دور نمانده است.
وی سپس گفت: در حال حاضر، به نظر می رسد تیم سیاست خارجی آمریکا از زبانی سرد و با رعایت فاصله‌های احتیاطی در مورد ترکیه استفاده می‌کند، اما آنچه مشخص است در مورد مسایل ملموس سیاست خارجی چون سوریه، ی پ گ، اس-400، سازمان تروریستی فتو، مدیترانه شرقی، لیبی و دیگر موضوعات در نهایت سیاست‌های بایدن را اجرا خواهد کرد. با این حال، از هم اکنون مشخص است که این لحن صدا نقش سازنده‌ای در مدیریت موضوعات مشکل دار در روابط ترکیه و آمریکا ایفا نخواهد کرد. اگر دولت بایدن تلفیقی از سیاست خارجی نامشخص و بدون استراتژی اوباما و ترامپ را در پیش گیرد، عادی‌سازی روابط دوجانبه ممکن نخواهد شد. یکی از نکات کلیدی روابط ترکیه و آمریکا به اتخاذ سیاست آمریکا در قبال روسیه بستگی خواهد داشت. اگر بایدن افزایش تنش با مسکو را انتخاب کند، ترکیه در نظر این کشور ارزشمند خواهد شد. در حقیقت ترکیه و آمریکا امکان دارد بر سر اختلافات در شرق مدیترانه به توافقی دست یابند که می تواند منافع هر دو طرف را تامین کند. همچنین حضور ترکیه در بحران سوریه ، لیبی و قره باغ نشان می دهد که ترکیه به عنوان یک قدرت منطقه ای است که میتواند گسترش روسیه را در منطقه بالانس کند. اعجازی در بخش دیگری از سخنانش گفت: در همین حال، در سال‌های گذشته یکی دیگر از موضوعاتی که بین ترکیه و آمریکا بحث برانگیز بوده، عدم‌حمایت قاطع آنکارا از سیاست کاخ سفید در تحریم علیه جمهوری اسلامی بوده است.
ایشان با اشاره به حائز اهمیت بودن روابط اقتصادی ترکیه با ایالات متحدۀ آمریکا گفت: تجارت آمریكا و تركیه از 8/10 میلیارد دلار در سال 2009 به 7/20 میلیارد دلار در سال 2019 افزایش یافت؛ اما در مقایسه با پتانسیل آن، همچنان، متوسط است. ترکیه و آمریکا در سال 2019 توافق کردند در راستای افزایش تجارت دوجانبه، میزان تجارت خود را سالانه به 100 میلیارد دلار برسانند. علاوه بر این، ویژگی دیگری که ترکیه دارد و تا حد زیادی با تمایلات دولت جو بایدن در پیگیری سیاست چندجانبه‌گرایی مطابقت دارد، این است که ترکیه در بسیاری از سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای و جهانی عضویت دارد.
ترکیه در سال 2015 میزبان جی20 بود و همچنان عضوی فعال در این نهاد است. ترکیه عضو ناتو، سازمان ملل، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، شورای اروپا، سازمان امنیت و همکاری در اروپا، سازمان تجارت جهانی، شورای همکاری اقتصادی دریای سیاه، شورای مشارکت یورو-آتلانتیک، صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و سازمان همکاری اسلامی است. علاوه بر این، در بسیاری از نهادهای دیگر نیز وضعیت ناظر را دارد. وجود چنین فاکتورهایی در روابط آنکارا و واشنگتن باعث می‌شود که دولت جدید آمریکا در قبال ترکیه، بیشتر، رویکرد عمل‌گرایی را اتخاذ کند. این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان یافت.
جهت ارجاع علمی: احسان اعجازی، « چشم انداز روابط ترکیه و آمریکا در دوره بایدن »، تاریخ انتشار در سایت: 1400/1/20
نویسنده گزارش: مهدی لکزی ، دبیر گروه مطالعات ترکیه
نویسنده
احسان اعجازی (مدیر گروه)
احسان اعجازی مدیر گروه مطالعات ترکیه در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. وی دانش آموخته مقطع دکتری در رشته روابط بین الملل دانشگاه گیلان می باشد. حوزه مطالعاتی ایشان سیاست خارجی ترکیه است.
مهدی لکزی (دبیر گروه)
مهدی لکزی پژوهشگر مهمان و دبیر گروه جامعه و سیاست خارجی ترکیه مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. وی دانش آموخته مقطع دکتری در رشته علوم سیاسی گرایش مسائل ایران دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز می باشد. حوزه مطالعاتی ایشان مطالعات ترکیه و تحولات فکری خاورمیانه است.