گفت و گو با دکتر حمید احمدی
سیاست، امنیت و کشمکش‌های سیاسی در سه‌گانه خاورمیانه در راه است
دکترحمید احمدی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفتگو با ایبنا، درباره تالیف سه‌گانه خاورمیانه گفت: («سیاست و حکومت در خاورمیانه (غرب آسیا) و شمال افریقا»، «گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه و امنیت ملی ایران» و «کشمکش‌های سیاسی- اجتماعی، منطقه‌ای و بین‌المللی در خاورمیانه و شمال افریقا») سه‌گانه مطالعات خاورمیانه را به نشر نی سپرده‌ام که به زودی منتشر خواهد شد.
دکتر حمید احمدی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران که در دو دهه اخیر مطالعات خود را بر مسائل هویتی و ملی متمرکز کرده است، درباره کتاب جدید در دست چاپش به خبرگزاری کتاب ایران ایبنا گفت: سه‌گانه مطالعات خاورمیانه («سیاست و حکومت در خاورمیانه (غرب آسیا) و شمال افریقا»، «گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه و امنیت ملی ایران» و «کشمکش‌های سیاسی-اجتماعی، منطقه‌ای و بین‌المللی در خاورمیانه و شمال افریقا») را از سوی نشر نی در دست چاپ دارم.
وی درباره جزییات کتاب‌ها افزود: کتاب نخست با عنوان «سیاست و حکومت در خاورمیانه (غرب آسیا) و شمال افریقا» دارای سه بخش اساسی است. بخش نخست ریشه‌های تاریخی و تمدنی منطقه و تحولات ۵ قرن اخیر یعنی ظهور و زوال امپراطوری عثمانی، و شکل‌گیری کشورهای کنونی خاورمیانه تا غرب شمال افریقا را در برمی‌گیرد.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به بخش‌های کتاب «سیاست و حکومت در خاورمیانه (غرب آسیا) و شمال افریقا» عنوان کرد: بخش دوم به عمده‌ترین ایدئولوژی‌های سیاسی منطقه از جمله ناسیونالیسم عرب، ترک و یهود و اسلام‌گرایی اختصاص دارد و تحولات این گرایش‌ها را از آغاز تا کنون یعنی پایان دهه دوم قرن بیست و یکم مورد بررسی قرار داده است. بخش سوم کتاب در برگیرنده مسایل جامعه‌شناسی سیاسی خاورمیانه است و فصل‌های آن به مساله دموکراسی و جامعه مدنی، مساله زنان، معمای توسعه اقتصادی، فرقه‌گرایی و مسائل زیست محیطی پرداخته است.
احمدی در ادامه به کتاب دوم اشاره کرد و گفت: کتاب دیگر با عنوان «گرایش‌های سیاسی در خاورمیانه و امنیت ملی ایران» در عین تمرکز بر شناسایی عمده‌ترین گرایش‌های سیاسی خاورمیانه دو قرن اخیر (بخش نخست) به تاثیر آنها بر امنیت ملی ایران پرداخته است. ناسیونالیسم، چپ مارکسیستی، اسلام سیاسی و قوم‌گرایی به عنوان عمده‌ترین گرایش‌های سیاسی منطقه، خود دارای نحله‌های گوناگونی همچون پان عربیسم، پان ترکیسم، صهیونیسم، سوسیالیسم، کمونیسم، چپ نو، گرایشات قومی کردی، اسلام میانه‌رو، اسلام رادیکال و سلفی‌گری هستند.
وی افزود: ضمن پرداختن به ظهور و تکامل و تحول این گرایش‌ها در خاورمیانه و شمال افریقا، جایگاه کنونی آنها را در منطقه تحلیل کردم. بخش دوم کتاب به تاثیر هریک از این گرایش‌های عمده و نحله‌های گوناگون آن بر امنیت ملی ایران می‌پردازد و چالش‌ها و فرصت‌های آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد. در عین این تحلیل‌ها، پیشنهادهایی برای مقابله با تهدیدات و بهره‌گیری از فرصت‌های احتمالی آنها ارائه داده است.
استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی با اشاره به موضوع کتاب سوم بیان کرد: سومین کتاب «کشمکش‌های سیاسی-اجتماعی، منطقه‌ای و بین‌المللی در خاورمیانه و شمال افریقا» نام دارد و منطقه را به سه حوزه خلیج‌فارس، شرق عربی و مغرب عربی یا شمال آفریقا تقسیم کرده و کشمکش‌های مرزی و سزمینی، سیاسی-ایدئولوژیک و قومی را در هر سه منطقه تا سال ۲۰۲۱ بررسی کرده است.
وی گفت: بخش دیگر کتاب جایگاه خاورمیانه در نظام بین‌الملل معاصر را مورد بررسی قرار داده و تلاش کرده است تا قواعد بازی در منطقه را که سیاست خارجی موفق کشورها به شناخت دقیق آن وابسته است تشریح کند. بخش‌های دیگر کتاب به مساله کشمکش دیرپای عربی- اسرائیلی پرداخته و ضمن تحلیل عمده‌ترین علل و پیامد جنگ‌های میان اسرائیل و اعراب و فلسطینی‌ها تا سال ۲۰۲۱، مساله صلح و فرایند ان را در یک قرن اخیر بررسی کرده است. همچنین تقسیم‌بندی طرح‌های گوناگون ارائه شده برای حل مساله فلسطین از دهه ۱۹۲۰ تا سال ۲۰۲۱ به ۷ مقوله طرح، جزئیات آنها و آینده فرایند صلح را تجزیه و تحلیل کرده است.
سه‌گانه خاورمیانه‌شناسی می‌تواند برای طیف وسیعی از علاقه‌مندان به تحولات منطقه به طور عام و سطوح گوناگون رشته‌های علوم سیاسی، علوم اجتماعی و تاریخ معاصر به‌طور خاص مفید افتد. پیش از این حمید احمدی سه‌گانه پژوهش‌های خود درباره اسلام‌گرایی را انتشار داده بود. «سیر تحول جنبش‌های اسلامی از سیدجمال تا بهار عربی» و «جامعه شناسی سیاسی جنبش‌های اسلامی» را در انتشارات دانشگاه امام صادق چاپ کرد و جلد سوم آن که به ارتباط و تاثیر متقابل میان انقلاب اسلامی-جمهوری اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی می‌پردازد، هنوز منتشر نشده است.
منبع: ایبنا
https://www.ibna.ir/fa/shortint/310840
جهت ارجاع علمی: حمید احمدی، « سیاست، امنیت و کشمکش‌های سیاسی در سه‌گانه خاورمیانه در راه است»، تاریخ انتشار در سایت مرکز: 1400/7/21
نویسنده
حمید احمدی (ناظر علمی)
حمید احمدی پژوهشگر ارشد در پژوهشکده و ناظر علمی گروه کشمکش و همکاری در خاورمیانه در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. نامبرده استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران می باشد. حوزه مطالعاتی دکتر احمدی سياست خارجي ايران، سياست و حكومت در خاورميانه، جامعه‌شناسی سياسی ايران و نظريه‌های روابط بين‌الملل است.