آمریکا بازنده یا برنده منطقه پساخروج

نویسنده: معصومه محمدی، عضو گروه مناسبات استراتژیک اوراسیا - خاورمیانه

پس از دو دهه حضور ارتش ایالات متحده با همکاری شرکای خارجی در ماموریت ضد تروریسم در افغانستان پس از واقعه 11 سپتامیر 2001 ایالات متحده بعد از گذشت 20 سال راه چاره ای جز صلح با طالبان و خروج از کشور افغانستان را نداشته است. البته این تصمیم تصمیم دولت بایدن نبوده و در دولت‌های پیشین نظر به آنکه ممکن است آمریکا هم تجربه شکست شوروی و بریتانیا را در افغانستان تجربه کند روند مذاکرات سیاسی با طالبان را در پیش گرفتند و به توافقاتی دست یافته‌اند. با وجود ایجاد آینده ای مبهم برای این کشور و خطرات ناشی از سقوط اشرف غنی رئیس جمهور پیشین و دولتی که او رهبری می کرد دیگر زمان ترک منطقه اوراسیای مرکزی و واگذاری این منطقه به شریکی نیابتی است تا بتواند دورادور آمریکا را در رسیدن به اهداف یاری رسانده و مهره‌ای فعال و جایگزینی مناسب باشد.

این کار و رسیدن به اهداف ایالات متحده جز به دست طالبان و تسلط مجدد آنها بر افغانستان میسر نمی باشد، فرصتی که شرایط برد- برد را برای طالبان در منطقه مهیا ساخته است . از طرفی انجام توافقات دوحه با آمریکا واز طرفی ساقط کردن دولت اشرف غنی و رو کردن چهره واقعی طالبان پس از گذشت بیست سال سکوت و انزوا در بردارنده آینده ای مبهم و خطرآفرین هم برای افغانستان و هم برای همسایگان ان می باشد. طی هفته های اخیر موضوع افغانستان و خروج غیر مسئولانه آمریکا تبدیل به چالشی بزرگ برای منطقه و بایدن شده است و همچنین انتقادهای تند و تیز سناتورهای آمریکایی نشان از اهمیت و حساس بودن آن در افکار عمومی مردم آمریکا است.از دیدگاه بسیاری از کشورها خروج آمریکا از افغانستان به جای خروجی آبرومندانه به یک شکست راهبردی برای دولت بایدن تعبیر می‌شود شکستگی که بدون در نظر گرفتن نقش هر کدام از کشورهای همسایه افغانستان در شکل دادن به آینده این کشور در نظر گرفته شده باشد. شکستی که تا سالیان سال نقل محافل تحلیل‌گران بوده و نتوان تاثیرات مخرب و جدی آن را مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد.

البته این خروج روی دیگری هم دارد و آن فهم توانایی امریکا برای تغییر برخی شرایط در نقاط جهان بدون دخالت مستقیم دارد. در حقیقت دموکرات های آمریکایی حداقل مداخله نظامی در نقاط مختلف جهان را مهمترین راهبرد خود در سیاست خارجی قرار داده و هر گونه هزینه ای که منجر به افزایش بار اقتصادی بر آنها شود را حذف می نمایند. چرا که اهداف راهبردی آمریکا در پستهای حساس تر می باشد. تمرکز بر جزیره تایوان به عنوان یک استان شورشی و نقطه حساس و فشار آمریکا بر چین حیاتی تر از حضور در افغانستان است. البته به جدیت نمی‌توان خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان را شکست آمریکا در افغانستان را پایان دادن به جنگ 20 ساله در منطقه آسیای میانه قلمداد کرد بلکه باید آنرا تغییر وضعیت و در نظر داشتن استراتژی جدید قلمداد کرد.چرا که بخشی از اهداف آمریکا در پایان دادن به تلفات انسانی و پایان دادن به هزینه های گزاف و بی ثمری بوده که انتقادهای زیادی را از درون آمریکا بردولتمردان داشته و آنها را وادار به اتخاذ چنین تصمیمی کرده است. آمریکا قصد بر ادامه رهیافتها و سیاست‌های منطقه‌ای خود از طریق بازیگران نیابتی را دارد. باید در نظر داشت که گروه های جهادی سلفی از ابتدای امر بخشی از پروژه آمریکا بوده و خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان نیز در همین چارچوب قرار دارد. ایالت متحده در شرایط کنونی ترجیح می دهد تا بدون در گیر کردن خود در منطقه دیگر همسایگان افغانستان را درگیردردسرهای افغانستان کند.چرا که با تداوم حملات طالبان، باعث هم مرز شدن آنها با برخی کشورهای آسیای میانه که حیات خلوت روسیه هستند قلمداد می‌شود.

این مسئله خطر تقویت ارتباط میان اسلام گرایان تندرو در این کشورها با طالبان افغانستان را افزایش می دهد.در حال حاضر آمریکا در حال مذاکره با کشورهای آسیای میانه برای ایجاد پایگاه نظامی است موضوعی که مورد رضایت و خوشایند کرملین نخواهد بود . در این میان آمریکا که هدفی جز حفظ هژمون جهانی نداشته است دیگر افغانستان را محیط بازی خود ندانسته و با خروجی غیر مسئولانه تمامی بازیگران منطقه ای را درگیر چالشی جدی نموده است. به طوری که با عقب نشینی و به خطر انداختن موقعیت اقتصادی- امنیتی منطقه دیگر اهداف استراتژیک خود را در جهت هژمون ماندن دنبال می کند و با پیش اوردن در گیریهای منطقه ای سعی در متوقف نمودن قدرت های منطقه ای و پیشرفت انها در زمینه های اقتصادی- امنیتی نموده است. خروج امریکا از افغانستان را نه تنها شکست او در منطقه نمی توان نام گذاری کرد بلکه استراتژی جدیدی در جهت به نتیجه رساندن دیگر اهداف آن میتوان برشمرد. شایان ذکر است طالبان نه به عنوان شریکی نیابتی بلکه به عنوان فرصتی جدید برای چیدمان های جدید استراتژیک آمریکایی ها می باشد.

جهت ارجاع علمی: معصومه محمدی، « آمریکا بازنده یا برنده منطقه پساخروج»، تاریخ انتشار در سایت: 1400/7/6

https://www.cmess.ir/Page/View/2021-09-28/4873