بررسی ردپای تمدن پارسیان در غرب توسط اقوام آلان ها
نویسنده: مریم خالقی نژاد، عضو گروه مطالعاتی تمدن و سیاست ایرانی
قدمت و عظمت تمدن ایران باستان برهیچ کس پوشیده نیست. این تمدن عظیم حتی پیشتر از تمدن های باستانی دیگر توانسته است ارزش های فرهنگی خود را به سراسر جهان عرضه دارد و سرزمین های مختلفی را در نوردد. یکی از مهمترین مولفه هایِ تاثیرگذار که موجبات گسترش و وسعت این تمدن عظیم را فراهم اورده است می توان، مهاجرت و جابجایی اقوام مختلفی دانست که ریشه در ایرانیان باستان دارند و اجداد خود را آریایی و پارسیان در زمانهای گذشته می دانند. یکی از ویژگیهای مردم ایران از زمان باستان تا کنون مهاجرت به سرزمین های دور ناشناخته بوده است که گاهی با هدف توسعه قلمرو خود و افزایش گستره فرهنگ و تمدن ایران و گاهی هم به دلایل اجباری جغرافیای و یا حاکمیتی صورت می گرفته است. یکی از سرزمین هایی که اقوام مختلف پارسیان در قدیم به آنجا مهاجرت کرده اند منطقه غرب امروزین است که برای اثبات برتری و قدمت تمدن خود در گیرودار و کشمکش با تمدن های مختلفی میباشد. بیتردید وقتی تمدنی مملو از اقوام مختلف باشد ردپای آن در جای جای جهان نیز نمایان خواهد شد. با گذشت بیش از چندین قرن اکنون اقوامی در غرب وجود دارند که اجداد آنها از اقوام پارسی و آریایی ایران باستان بوده است و از نمونه های بارز این ادعا اقوام آلان ها هستند.
آلان ها میان سکاها و سَرمَتها دنیای باستان از یکسو، و آس های کنونیِ کوهپایه هایِ قفقاز از سوی دیگر، جای می گیرند. در زمان باستان در ایران قومی به نام سکاها وجود داشته است که ریشه آنها به منطقه باختری در زمان هوخشتره بر میگردد. بزرگترین محل زندگی سکاها ، در شرق ایران "سکاستان " نام داشته است. نام سکاستان به مرور زمان و به تدریج تغییر پیدا کرده و در نهایت به "سیستان" تبدیل شده است. این قوم در بسیاری از مناطق ایران وجود داشتهاند مثلا در شهر سقز در استان کردستان و در برخی نقاط استان لرستان تیره‌ی " سکاوند" شاخهای از این قومیت بوده است . طبق اسناد تاریخی در کنار رود ارس، کردستان و لرستان ساکن بودهاند. این اقوام با یکدیگر متحد شده و در سده اول پیش از میلاد در ناحیه آزوف و مناطق قفقاز جنوبی ساکن شدهاند. از آنجا به شبه جزیره کریمه و آسیای کوچک و قفقاز شمالی تاختهاند. بنابراین در سیر تاریخی اقوام ایرانی ، الانان قبل از سکاها نیز وجود داشتهاند. الانان از قدیم در شمال رود ارس ساکن بودهاند و گروهی نیز در کردستان و لرستان ساکن شدهاند. آثار بسیاری از سکایان کیمری در لرستان یافت شده است اینان به نام «اردلان» خوانده می‌شوند که در اصل به شکل ارته-الان بوده به معنای «الان راستین». طبق اسناد تاریخی وجود آلانان در قبل از سکاها نیز در تاریخ نمایان است.
در سال ۳۷۲ میلادی الانان مغلوب طایفهای به نام هون شده اند. یک گروه از آلانها ، همراه هونها به غرب مهاجرت کردند و از مسیر فرانسه امروزی و اسپانیا به شمال آفریقا رفتهاند. در قسمت باختری نیز حضور این اقوام در تاریخ ثبت شده است که در گذشته مهاجرت کردهاند و بیشتر در اوکراین و لهستان امروزی ساکن شدهاند.
اما حضور الانها فقط به این مناطق ختم نشده است بلکه در منطقهی دیگری به نام اوستیا که بین روسیه و گرجستان واقع شده است نیز حضور داشتهاند. زمانی خاک اوستیا جزیی از قلمرو ایران باستان بوده و نسلهای مختلف باستانی در آنجا حضور داشتهاند. اوستینها خود را «اِرون آدم» مینامند که به معنای «ملت ایرانی» است. آنها کشورشان را ایرِستان می نامند و همچنان در قرن کنونی از ریشه و اجداد ایرانی خود سخن میگویند. مردمان اوستیا معتقد هستند که گروهی از آریاییها تحت عنوان آلانها به این منطقه مهاجرت کردهاند و بخشی نیز به اروپا رفتند که اکنون قوم کاتالانیا در اسپانیا از نوادگان آنها هستند. در اسپانیا الانانیهای که بیشتر در کنار دریای مازندارن ساکن بودهاند سکونت یافتهاند و گروهی از آنها با گوت [1]های ژرمن( گوت گروهی از اقوام آلمانی در زمان قدیم بوده است) همدست شده و با روم درگیر جنگ شده اند که در نهایت با کشتن امپراتور والنس[2] به سمت غرب حرکت و مهاجرت میکنند. سرزمین آنان امروزه کاتالونیا نامیده می‌شود که ساده شده‌ی گوت-الانیا است به معنای سرزمین گوت‌ها و الانها است میباشد. ( رضوانفر، 1396 و www.bift.com).
در 337 ميلادي اين گروه كه شمار افراد آن نسبتا زياد بود از دانوب گذشته و به «ويزيگوتها» و «آستروگ‌ها» پيوستند و در بالكان كه به رومي‌ها تعلق داشته است به تاخت و تاز پرداختهاند. در 418 ميلادي دولت روم از ويزيگوتها براي بيرون راندن آلانها از اسپانيا كمك خواست و «آداك» پادشاه آلان كشته و بقاياي طايفه به ناحيه گاليسيا مهاجرت كردند و به واندال‌ها پيوستند. بدين ترتيب موجوديت مستقل اين شعبه از آلانها به پايان رسيد وعده کمی از آنها در انجا باقی ماندهاند. در 422 ميلادي همراه با «واندال‌ها» گاليسيا را به قصد جنوب اسپانيا ترك كردند و در 429 ميلادي به آفريقا رفتند و به تدريج جذب واندال‌ها شدند. گروه ديگري از آلانها به فرانسه رفتند و سرانجام با مردم فرانسه درآميختند. بيش از 30 نام فرانسوي مربوط به آلانها يا سارمات‌ها مي‌شود كه از آن جمله نام شهر «آلن سو» نشان از وجود آلانها در اين شهر است. آس‌هاي كنوني از جمله ايرانياني هستند كه نه در جنوب، بلكه در شمال از آن طوايف جدا گشته‌اند. آنها از اعقاب آلان‌هايي هستند كه در تواريخ گرجي از آنها نام برده شده است.
جالب است که به نمونهای از نفوذ این فرهنگ و اشتراکات تمدنی اشاره کنیم که در کاتالونیا آنها دو شهید ( البته مردمان آنجا انها را شهید مسیحی میدانند) که اصالتا نجیب زادگان و جنگاواران ایرانی بودند را به نیکی یاد میکنند و از آنها تحت عنوان اسطوره نام میبرند که« ابدوس و سنان» نام دارند. در زمان حکومت دقیانوس که مصادف با قدرت گیری اردشیر بابکان در ایران و راندن بسیاری از نجبای اشکانی بود، مردم کاتالونیا از دو نجیب زاده پارسی «آبدوس و سنان» یاد میکنند که شاهزادگانی جنگاور بودند و به مردم این منطقه فنون رزم آموخته و خود نیز در همین راه کشته شدند و پس از آن به مقام قدیس رسیدند. این دو پارسی از احترام بسیاری در فرهنگ کاتالونیا برخوردارند و جشن بزرگداشت آن دو توسط کلیسای کاتولیک در ماه ژون است( رضوانفر، 1396 و www.tifb.com).
طبق اسناد و روایات تاریخی ثبت شده از نظر ریشههای تاریخی قسمتی از ساکنان این سرزمین اقوام باستانی خود را از آلانان که شاخهایی از آریاییها هستند میدانند که خود عامل مهمی در جهت ورود فرهنگی و تمدنی به این منطقه میباشد به خصوص انکه از ایرانیان با چنین رشادتهایی و چنین خوبیهایی یاد میکنند.
در مجارستان نیز شهری به نام یاسبرین وجود دارد که معتقدند ریشه در اقوام قدیمی آلانان در یزد دارند و اجداد خود را یزدی میدانند. آنها معتقدند حدود ۸۰۰ سال پیش الانان قومی ایرانی تبار که در بخش‌هایی از قفقاز زندگی می‌کردند به دلیل حمله مغول‌ها از آن سرزمین به شرق مجارستان کنونی مهاجرت کردند. گفته می‌شود که این قوم تا قرن ۱۵ میلادی زبان و فرهنگ اجدادشان را حفظ کردند و به مروز زمان تحت تاثیر زبان مجاری قرار گرفتند. نماینده مجلس و همچنین شهردار شهر یاسبرین در ملاقاتی با مقامات ایران بیان داشتهاند که " ما مردم یاسبرین معتقدیم که ایرانی الاصل هستیم. این مساله حتی در کتاب‌های درسی هم آمده و بچه‌ها از سنین پائین در مدرسه با آن آشنا می‌شوند". اکنون این شهر با یزد در ایران خواهر خوانده شناخته شدهاند( تابناک جوان).
در یک جمع بندی ایرانیان در ازمنههای گوناگون با استقرار در مناطق و سرزمینهای مختلف جهان توانستهاند حوزه تمدن ایران را به دوردستها انتقال دهند که این امر منجر به گسترش و وسعت بیشتر تمدن و حوزه تمدنی ایران میشده است. نمونه بارز آن تمدن پارسیان است که طبق وجود اسناد و مدارک معتبر و همچنین روایات تاریخی فراوان در کشورهای کنونی در غرب اعم از فرانسه، اسپاینا، روسیه(اوستیا)، مجارستان و برخی مناطق دیگر اقوام الانان که از اقوام تاریخی ایران بوده اند در قدیم با مهاجرت خود به مناطق مختلف در غرب گسترش بیشتر تمدن باستانی پارسیان را رقم زدهاند و حتی در دوره کنونی نیز ردپایی از تمدن عظیم ایران باستان و پارسیان در این مناطق وجود دارد که نشان دهنده عظمت و وسعت تمدن ایران باستان است.
منابع:
تابناک جوان(1398). شهری در اروپا با مردمی باهشو که خود را ایرانی الاصل میدانند، 13 فروردین، قابل دسترسی در https://tabnakjavan.com/fa/news/3139/%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB
رضوانفر، مرتضی(1396). روستایی در روسیه به نام ایران ، اینجا خاستگاه آریاییهاست، مصاحبه با خبر انلاین، قابل دسترسی در https://www.khabaronline.ir/news/760790
www.tifb.blogfa.com سرزمین زندگانی سکاها، 1392:
جهت ارجاع علمی: مریم خالقی نژاد، « بررسی ردپای تمدن پارسیان در غرب توسط اقوام آلان¬ها»، تاریخ انتشار: 1400/4/12
نویسنده
مریم خالقی نژاد
مریم خالقی نژاد، پژوهشگر مهمان مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در گروه سیاست خارجی و تمدن ایرانی می باشد. وی دانش آموخته دکتری علوم سیاسی گرایش مسایل ایران است. حوزه مطالعاتی وی سیاست خارجی ایران و غرب آسیا می باشد.