گزارش ویژه (مبانی، زمینه ها و پیامدهای تحریم های اقتصادی)
نویسندگان گزارش: مریم خالقی نژاد، حامد عظیمی، حمیدرضا اکبرپور، ویدا یاقوتی، حجت نیکنامی، سجاد شیرمحمدی و ابوالفضل آنایی
اقتصاد سیاسی تحریم به مثابه ابزار کنترل کننده ساختاری در روابط بین الدول نزد قدرت های مرکزی نظام جهانی، پدیده ای است که در عصر انبساط اقتصاد جهانی سرمایه داری به منصه ظهور رسید. به دیگر سخن یکی دیگر از پیامدهای آشکار مدرنیته در مقیاس بین المللی پیدایش ساز و کار های تحریم کننده از سوی قدرت های بزرگ بوده است. چنین می نماید فهم معنادار اقتصاد سیاسی تحریم در چارچوبی که به صورت شبکه ای و نظام مند در مقیاس جغرافیایی جهان عمل می‌نماید، مستلزم معرفت عمیق نسبت به چگونگی تکوین هندسه نامتقارن نظام جهانی مدرن است.
چنین به نظر می رسد که در دوران پیشامدرن در عصر فئودالیزم و امپراتوری های جهانی، می توان شواهدی از تحریم های سیاسی و بازرگانی را در قلمروهای تحت حاکمیت ملل مختلف را مشاهده کرد.چنین می نماید تحریم هایی که در دوران امپراتوری های جهانی و دوره فئودالیزم می‌توانست در مختصات معینی از جغرافیای جهانی تحمیل شود، از یک سو اثرگذاری بسیار محدود و محلی داشته است و از سوی دیگر در بُعد بردار زمانی نمی‌توانست در یک دوره بلند مدت تداوم داشته باشد. بدیهی است این محدودیت های ساختاری برآیند یک ساختار بین المللی گسسته و چند پاره بود که هنوز روابط شبکه ای و نظام مند، و آن هم در پیوند با سازمانهای بینالمللی پدیدار نشده بود.
اما ماهیت و کارکرد تحریم در دوره پیشا مدرن، از بنیاد با تحریم‌های که محصول تفوق دیالکتیکی سرمایه‌داری جهانی است، متفاوت است.چنین می نماید در پروبلماتیک مطرح شده ی بالا، گریزی جز تحلیل و تبیین چگونگی انبساط سیستمی اقتصاد جهانی سرمایه داری و شناخت مورفولوژی هندسه نامتقارن جغرافیای توسعه نظام جهانی مدرن نخواهد بود.
فرایند انبساط و توسعه اقتصاد جهانی سرمایه داری که از اروپای غربی آغازید در یک دوره بلند مدت (longue durée) منجر به گسترش بازارهای جهانی و تجارت بین الملل شد. این روند در دوره بلند مدت تکوین نظام جهانی، با موضوع چرخه های نظام مند انباشت سرمایه همگام گردید)برودل مجلد سوم،1984: 27-28(.
فایل کامل گزارش قابل دانلود می باشد.
نویسنده
حامد عظیمی
حامد عظیمی، پژوهشگر مهمان مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در گروه جامعه و سیاست خارجی ترکیه می باشد. وی دانش آموخته مقطع دکتری در رشته روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی است. حوزه مطالعاتی آقای عظیمی مسایل ترکیه و خاورمیانه است.
حمید رضا اکبرپور
ژوهشگر مهمان در مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه می باشد. نامبرده دانش آموخته مقطع دکتری رشته حقوق بینالملل از دانشگاه دانشگاه آزاد است. حوزه مطالعاتی وی شامل سازمانهای بینالمللی و حقوق بشر است این پژوهشگر عضو پیوسته گروه مسائل خلیج فارس و عضو وابسته گروه های ملاحظات استراتژیک آمریکا و کشمکش و همکاری در خاورمیانه می باشد.
ویدا یاقوتی (دبیر گروه افپاک)
در تاریخ شنبه ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ نشست تخصصی گروه مطالعات جامعه و سیاست خارجی افپاک تحت عنوان «جنگ قدرت در پاکستان: ابعاد و پیامدها» با حضور دکتر عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلیتیک دانشگاه و سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان و دکتر نوذر شفیعی استاد علوم سیاسی دانشگاه و مدیر گروه افپاک مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار شد.
سجاد شیرمحمدی (دبیر گروه)
ابوالفضل آنائی
ابوالفضل آنائی، پژوهشگر مهمان سابق مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در گروه اقتصاد سیاسی تحریم می باشد. وی دانش آموخته دکتری رشته علوم سیاسی گرایش جامعه شناسی سیاسی در دانشگاه اصفهان است. حوزه مطالعاتی نامبرده مسایل ایران و جامعه شناسی سیاسی و مسائل امریکا است.
مریم خالقی نژاد
مریم خالقی نژاد، پژوهشگر مهمان مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در گروه سیاست خارجی و تمدن ایرانی می باشد. وی دانش آموخته دکتری علوم سیاسی گرایش مسایل ایران است. حوزه مطالعاتی وی سیاست خارجی ایران و غرب آسیا می باشد.