گزارش سخنان دکتر رضا نظرآهاری دستیار وزیر و مدیرکل امریکا در وزارت امور خارجه
نگاهی بر عوامل تاثیرگذار در روابط ایران و امریکا در دوره بایدن
توضیح
روز چهارشنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۹، دکتر رضا نظرآهاری سخنران نشست ویژه ای بود که به همت گروه بررسی ملاحظات آمریکا در خاورمیانه برگزار گردید. موضوع محوری این نشست، نگاهی به عوامل تأثیرگذار بر روابط ایران – آمریکا در دوره بایدن بود که با سخنان دکتر نظرآهاری و سؤال و توضیح اعضای حاضر در نشست به انجام رسید. پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه اهتمام سخنران ارجمند نشست ، و زحمات مدیر محترم گروه ( دکتر ابراهیم معراجی) ، مدیر نشست و دبیر اجرایی گروه ( خانم الهام ستاری ) و جمیع حاضرین را ارج نهاده و امیدوار است این قبیل نشست های علمی / اجرایی باز هم تداوم یابد. گفتنی است این نشست در روز چهارشنبه ، بیستم بهمن 1399 برگزار گردید ،گزارش اولیه این نشست توسط آقای جلال الدین سلیمی ( پژوهشگر مهمان در پژوهشکده و عضو مهمان درگروه مطالعات امریکا ) به پژوهشکده واصل و به قلم خانم پریسا چیذری ( ویراستار اسناد و مدارک علمی پژوهشکده ) نهایی شده و اینک در برابر دیدگان شماست.
یک. مقدمه و رئوس سخنان دکتر نظرآهاری
دکتر نظرآهاری در ابتدای سخنان خود با اشاره به این که « رصد اخبار سیاسی امریکا در جامعه جمهوری اسلامی بین 70 الی 80 درصد است » خاطر نشان نمود که « فراز و نشیب سیاست خارجی ایران برای امریکا مخصوصاً بعد از دوران ترامپ، متأثر از پارامترها و پالس‌های اثر گذار و مهمی است. شاید امریکا تغییری را که در عرصه سیاست‌ورزی دوره ترامپ شاهد بودیم، در هیچ دوره‌ای قبل از این رئیس جمهور تجربه نکرده بود و خیلی باعث خوشحالی است که الان دوران پساترامپی را شاهد هستیم. نظام سرمایه‌داری و لیبرالیسم در امریکا در دوره ترامپ احیا شد و می‌توان گفت دیدگاه امریکایی این است که حرف اول و آخر را آنها می‌زنند و باید بزنند. در همین دوران درگیری شدیدی بین سفید پوستان و رنگین‌پوستان با سیاه‌پوستان در مورد خدمات درمانی شکل گرفت که اثرات زیادی در روند انتخابات 2020 امریکا گذاشت. در انتخابات اخیر امریکا مردم بیش از 73 میلیون رأی به ترامپ دادند و نشان می‌دهد چقدر سیاست‌های داخلی ترامپ در بین مردم امریکا تاثیر گذار است که البته این مسئله از چینش نمایندگان سنا و احزاب سیاسی جمهوری‌خواه امریکا سرچشمه می‌گیرد. دردوره ترامپ سیاست خارجی در مورد ایران، با فشار حداکثری و تغییر رژیم جمهوری اسلامی ایران در دستور کار قرار گرفت که خوشبختانه با مقاومت ایران این طرح شکست خورد.»
به گفته دکتر نظرآهاری « در دوره بایدن به مرور زمان از حوزه نفوذ و قدرت امریکا کم می‌شود و چین به عنوان یک قدرت نوظهور در موارد اقتصادی خودش را نمایان خواهد کرد . اینها تاثیرات فراوانی در ایران هم خواهد گذاشت. دولت بایدن دغدغه‌ای اصلی در سیاست خارجی با ایران دارد . ایران هم در روابط و مناسبات خودش را به صورت ویژه و خاص با چین و روسیه ادامه خواهد داد. چین اولویت اول سیاست خارجی امریکا شده است و به دنبال حذف رقیب خودش است. سیاست خارجی ایران و دولت بایدن خیلی موارد پیچیده‌ای در قالب برجام خواهد داشت که چگونه ایران را به سمت برجام دلخواه خود سوق بدهد. پدیده کرونا هم به نوعی آمد که نظم لیبرالیسم را که سردمدار آن امریکا بود، حذف کرد. نظمی که مدعی بود امریکا کشوری است که بشر می‌تواند در ابعاد سیاسی و اقتصادی به او نگاه ویژه‌ای داشته باشد و همچنین به آن دسترسی داشته باشد. مدیریت بیماران کرونا در امریکا به عنوان یک مدعی بود محکی بود که این کشور نتوانست از عهده آن برآید . کرونا اختلاف طبقاتی را در امریکا زیاد کرد. در داخل جامعه یک کندی و آهستگی و ناتوانی شدیدی را شکل داد که نمونه آن در جهان تعجب‌آور است. امریکا در دوره ترامپ به دنبال تقسیم‌بندی کشورها بصورت سودآور مالی (مثل چین و عربستان) بود و به نوعی به دنبال نقد کردن پول خودش بود. امریکا مانند گذشته نمی‌تواند در بحث مالی خوداتکا باشد و به علت تضعیف مالی برای روی کار آوردن دولت‌ها در کشورها یا در موارد صلح و جنگ کشورها توانمندی مالی ندارند. همچنین امریکاییها خیلی نگران هزینه‌هایی هستند که در خاورمیانه انجام دادند و نتوانستند سودی به دست بیاورند. شکست فشار حداکثری امریکا علیه ایران نشان از خیال‌پردازی امریکا درباره ایران داشت اما فشارهای سنگینی به مردم ایران از نظر اقتصادی وارد شد.»
دکتر نظرآهاری با اشاره به تحریم های امریکا علیه ایران ، تصریح نمود « ایران بعد از شکست فشار حداکثری احساس قدرت کرد و پاسخ ایران این است که کل تحریم‌ها لغو شود و بعد ایران به تعهدات برجامی خود عمل خواهد کرد. ایران در فشار حداکثری توانست خودش را پیروز کند، امریکا را در شورای امنیت و سازمان‌های بین المللی در مورد شکایت‌ها شکست دهد و در یک موقعیت امیدوار و قدرتمند قرار بگیرد. انتخابات ریاست جمهوری ایران سه ماه دیگر برگزار می شود که کشور امریکا دقیقاً پیگیری و رصد می‌کند که دولتی مانند دولت ترامپ در ایران بر سر کار می‌آید یا خیر. دوره گذار در ایران بر ریاست قوه مجریه در انتخابات ایران برای امریکا یکی از موضوعات مهم و تاثیرگذار شده است. موضوع زندانیان تک‌تابعیتی یا دوتابعتی دو کشور که زندانی هستند نیز ، می تواند از طریق گفت و گو و دیپلماسی ، حل و فصل می شود. »
دستیار وزیر خارجه در خصوص خاورمیانه در دوران بایدن نیز بر آن است که « تحولات و شکل‌گیری منطقه‌ای در خاورمیانه که رژیم غاصبی مثل اسرائیل می‌آید و با کشورهای خلیج فارس قرارداد می‌نویسد، قطعا برای ایران تاثیرگذار خواهد بود. اسرائیل یکی از متحدان اصلی امریکا است و با شکل گیری جدید داعش در عراق نفوذ یا مقابله با ایران را در کشورهای منطقه انجام می‌دهد . البته نفوذ امریکا در عراق با داعش کمتر شده و نحوه مداخله امریکا با عناصر داعش به روشی دیگر در استان‌های دیگر عراق صورت می‌گیرد. همین مسئله در مورد طالبان در افغانستان هم صدق می‌کند که در صحنه سیاست این کشور خیلی تاثیر داشته و بصورت یک قدرت رسمی و یک موجودیت قانونی ظهور مجدد کرده است . مانورهای رژیم صهیونیستی با هواپیماهای بی52 امریکایی و در نزدیکی مرزهای ایران و خلیج فارس نشان دهنده تهدیدات اسرائیلی علیه جمهوری اسلامی ایران است . شمال مرزهای ایران در قره باغ و ارمنستان شعله کشیده و موشک‌های این کشور در شهرهای ما اصابت کرده و این قضیه حتماً ادامه‌دار خواهد بود.»
به بیان دکتر نظرآهاری « باید دید که مراودات ایران با کشورهای شمالی همسایه چگونه مدیریت می شود و همچنین کریدورهای با کشورهای همسایه برای تجارت فعال در دست بررسی است که به عنوان تحولات منطقه ای در جهت بهبود مسایل اقتصادی شکل خواهد گرفت. کریدورهای انرژی در مرزهای شمالی ایران مثل ترکمنستان به سمت اروپا است که موثر واقع شده و جنبه همگرایی در تمام این مسایل وجود دارد . نتیجه موقعیت رو به افول آمریکا می تواند ایجاد تعامل با ایران باشد . بازیگری ایران در منطقه خودش به عنوان یک قدرت منطقه ای تلقی خواهد شد و توانسته است نقش های بزرگی را در تحولات ایفا کند.»
طبق برآورد دکتر نظرآهاری ، « بحث برداشته شدن تحریم ها از طرف امریکا با یک فرمان اجرایی ساده رئیس جمهور است که برای هر دو طرف مفید است و ایران در حال پیشنهاد دادن تعامل است نه تقابل‌گرایی. قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در منطقه موجب شده در بین کشورهای افغانستان و روسیه یک مقبولیت و یک حضور سنتی داشته باشد که با فراز و نشیب هایی روبرو بوده است. روابط بسیار خوب با کشورهای آسیایی که به سمت مسیر مثبت و همگرایی پیش می‌رود، روابط با امریکا را می تواند تقویت کند.»
پرسش و پاسخ
بعد از سخنان دکتر رضا نظرآهاری ، نوبت به سوال و جواب بین سخنران و اعضای حاضر در نشست رسید و آغازین سوال را دبیر اجرایی گروه مناسبات استراتژیک امریکا در خاورمیانه ( خانم الهام ستاری ) مطرح نمود. محتوای سوال نامبرده بدین قرار بود که « روابط ایران و امریکا در 40 سال گذشته ، واقعاً چقدر نوسان یا تغییر داشته است؟ اگر به این پرسش پاسخ دقیق داده شود، شاید بتوان عوامل تأثیرگذار بر روابط ایران و امریکا در دوره بایدن را برشمرد یا درباره آنها سخن گفت. برخی تغییرات چهار دهه اخیر در این روابط را بسیار نازل می‌دانند و حتی مذاکرات امریکا و ایران در حول برجام را به دلیل شکست آن، چیز درخوری به حساب نمی‌آورند. با این حال برخی دیگر معتقدند نشانه‌های بروز تغییرات در سال‌های اخیر مشهود است.گروهی معتقدند شرایطی که منجر به تأثیرگذاری بر روابط ایران و امریکا می‌شود،ثابت مانده است، مانند لابی صهیونیسم، دشمنی شیوخ عرب منطقه، حضور ایران در منطقه و سیاست ادامه این حضور، گرایش ایران به شرق، مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، نارضایتی‌های عمومی داخل ایران، پیشرفت‌های نظامی و فناوری جنگی ایران و از این قبیل. بنابراین همین عوامل ثابت منجر به شرایط ثابت در روابط ایران و امریکا خواهد شد و تغییرات احتمالی اندک خواهد بود. اما گروه دیگری معتقدند که تابوی مذاکره با امریکا شکسته است و این یعنی در آینده ممکن است مسیر دیگری پیش پای دو کشور باشد. این گروه از جمله معتقدند بازگشت بایدن به برجام و متعهد بودن به آن می‌تواند تغییرات عمده‌ای در روابط دو کشور ایجاد کند و یک عامل موثر به حساب می‌آید.»
در ادامه سوالات دیگری نیز از جانب حاضرین مطرح شد که اهم آنها عبارتند از :
تشکیل یک دولت رادیکال در انتخابات دوره سیزدهم ریاست جمهوری ایران در سال 1400 چه تاثیری بر روابط با
آمریکا را دارد؟
– نزدیک شدن ایران و چین در قرارداد 25 ساله و نامه‌نگاری با روسیه در روابط ایران و امریکا چه تاثیراتی دارد؟
– خروج کامل امریکا از برجام یا محدودیت‌های امتیازات آن مطابق با مصوبه قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی برای رفع تحریم ها در مورد روابط دو کشور چه اثراتی دارد ؟
– نزدیک شدن دوباره اروپا به امریکا در دوره بایدن چه سود و زیانی در روابط خارجی ایران و امریکا دارد؟
– ایالات متحده در بحران های منطقه خاورمیانه (عراق و سوریه و سایر کشورها) در دوره ترامپ و بایدن دچار چه تغییراتی سیاستی خواهد شد؟
پاسخ و توضیحات دکتر نظر آهاری:
دکتر نظرآهاری با تجمیع سوالات ، جواب خود را بدین صورت سامان داد که « الان نمی شود قضاوت کرد که چه دولتی خواهد آمد . سوابق نشان داده است دولت‌هایی که سرکار آمده‌اند به نوعی خردگرایی را ملاک عمل خود قرار داده‌اند و در آینده نیز هر دولتی که در ایران به قدرت برسد قطعا پارامترهای موجود را برای تصمیم گیری بررسی خواهد کرد . بن بست کامل در روابط ایران و آژانس به نوعی در مصوبه مجلس مدیریت شد که ایران توانست ظرفیت و راه حل مناسبی را ایجاد کند تا این مانع برطرف شود و هم مصوبه اقدام راهبردی مجلس روی زمین نماند . بحث مشارکت مردم در انتخابات متبلور بوده است و اراده مردم است که چه دولتی را انتخاب کنند.کشورها روبه رشد و ظهور هستند و باب تعامل با ایران مثل چین و روسیه باز شده است و مناسبات و نظم نوین جهانی شکل گرفته است . اگر این کشورها با استاندارد و نقطه نظرات جمهوری اسلامی ایران (سیاست‌ها) همسان باشند، با همه وجه مشترکی که داریم، روابط ایران با این کشورها ادامه دار خواهد شد . با چین در حوزه انرژی و یا روسیه روند رو به گسترش مسایل سیاسی داشتیم . کشورها براساس منافع شان با هم همکاری می‌کنند . با روسیه هم همین طور هستیم . این نوع روابط را با قدرتهای جدید جهانی داریم و مذاکراتی زیادی صورت گرفته و اختلافات زیادی هم در این جلسات با هم داشتیم که حل شد . ما وابستگی خاص به هیچ کشوری نداریم.»
نظرآهاری با اشاره به تعامل نه چندان دوستانه آزانس با ایران تأکید نمود که « مجلس شورای اسلامی مصوبه ای داشته که می خواهد نگاهی به معیشت مردم داشته باشد و به خاطر تحریم های ظالمانه امریکا قانونی را تصویب کند که برای طرف مقابل ضرب‌الاجلی باشد تا تحریم ها را لغو کنند و ما هم محدودیت‌ها را برداریم و این یک هشدار جدی و قاطع به طرف مقابل است. هماهنگی قوای سه‌گانه در این مسئله انجام شده است و ما توانستیم از تلاش آژانس که می‌خواست گزارش نقض تعهدات را بدهد جلوگیری کنیم. در داخل کشور توانستیم با بندر چابهار مقابل بندر گواتر قرار بگیریم، بلکه باید خیلی فعا‌ل‌تر و جدی‌تر عمل کنیم. چین به عنوان کشوری که می‌خواهد حضور اقتصادی‌اش را در دنیا گسترش بدهد، عمل می‌کند و ما باید از این فرصت‌های اقتصادی نهایت استفاده را ببریم . می‌خواهیم با سواحل مکران ارتباط برقرار کنیم که از تمام حضور بین‌المللی و مزایای تجاری استفاده کنیم. در ایران ظرفیت‌های زیادی داریم و از اینها به علت ناهماهنگی دستگاه‌های اجرایی استفاده نمی‌کنیم. ایران باید هاب حمل دریایی منطقه‌ای باشد و همه این اسناد در قانون اساسی و سیاست‌های کلان کشور آمده است. عمل کردن به صورت جزیره‌ای ما را از بهره‌مندی سرمایه‌گذاری خارجی عقب می‌اندازد . باید از بخش‌های گوناگون مثل وزارت نفت و راه و شهرسازی و صنعت و برنامه و بودجه استفاده کنیم تا بتوانیم بهترین بهره‌مندی اقتصادی را ببریم . صادرات نفتی ما در سه سال اول ترامپ بهتر بود که در سال آخر بسیار سخت شد. این پیشرفت‌ها فقط از مذاکرات بین‌المللی به دست نمی‌آید بلکه این موضوعات از خودمان نشات می‌گیرد که باید قوی باشیم . برای رفع نقائص باید سه پارامتر مهم را در نظر بگیریم: 1– تولید قدرت نظامی که خیلی در حوزه موشکی قوی هستیم؛ 2– تولید علم که درصد بالایی در حوزه مقالات علمی و فناوری نانو و پزشکی به دست آوردیم؛ 3– تولید ثروت که متاسفانه خیلی عقب افتادیم و باید از این طریق بیشتر تلاش کنیم. در قبل از کرونا در صنعت گردشگری خیلی تلاش کردیم که تمام حوزه های توریسم را به سمت تولید ثروت حرکت دهیم.
اروپا در دوران ترامپ و بایدن فعلا تغییر خاصی نکرده است و اروپا دنبال روی سیاست‌های امریکا است و گاهی هم با غرزدن به امریکا پیش می‌رود. جهان گرایی جزو شعارهای اروپا و امریکا است. سیاست‌های ترامپ برای اروپا خیلی سخت بود و اروپا مجبور به پیروی بود. اعمال نفوذ مکرون و مرکل در اجرای سیاست‌های ضد امریکایی بعضی مواقع موثر بود.»
دیپلمات ارشد وزرات خارجه ، در پاسخ به سیاست خاورمیانه ای بایدن اذعان داشت که « دولت بایدن دنبال کاهش حضور در منطقه خاورمیانه و کم کردن هزینه هایش است اما نه به قیمت آسیب پذیری امریکا در منطقه خاورمیانه. در صورت خروج نیروهای امریکایی، نفوذ و قدرت امریکا کم خواهد شد اما در هر صورت خروج امریکاییها به صفر نمی رسد و منافع امریکایی ها با یک قرارداد مثل برجام در کشور عراق تامین خواهد شد. قدرت نرم در دولت بایدن در تمام کشورها مثل ترکیه یا جاهای دیگر حاکم شده است . امریکاییها جنگ را بصورت نرم در منطقه خاومیانه انجام خواهند داد. نامه 140 عضو مجلس سنای امریکا (جمهوری‌خواه و دموکرات) نشان داد این دو حزب سیاسی به رغم جنگ و دعوای زیادی که با هم داشتند، ترکیبی از هسته‌ای و موشکی را در منطقه می‌خواهند پیاده کنند. کاخ سفید هم با تایید این موضوع در مورد ایران با کنگره هم نظر شد.میراث ترامپ در حال اجرا و فعال است . بسیاری از سیاستمداران امریکا بدنبال اینکار هستند که برجام باید شامل موشکی و موضوعاتی منطقه ای شود. از جهت اجرایی هم قانونی هم وجود ندارد. برای آنها خیلی سخت شده که بخواهند به برجام سال 2015 برگردند. چراغ قرمز سنای امریکا نشان می‌دهد که دولت بایدن نباید به اجرای برجام 2015 برگردد بلکه باید به برجام دیگری را انجام بدهند.»
دکتر نظرآهاری در پاسخ به این سوال که آیا ایران بدنبال فشار به متحدان منطقه ای امریکا در دولت بایدن است؟ تصریح نمود که «مبنای طرح هرمز ایران در واقع گفت‌وگو و دیپلماسی بوده است . سیاست ایران این است که اگر اختلافی باشد باید با دیپلماسی حل و فصل شود. کشورهای عربی در دوره ترامپ حامی خیلی قوی مثل رژیم اسرائیل پیدا کردند و یک فضای تنش‌آلود برای جمهوری اسلامی ایران ترتیب دادند. این مسایل تنش آلود بازمانده و میراث دوره ترامپ است . ترور شهید سلیمانی و شهید فخری زاده با فعالیت و مشارکت این کشورها صورت گرفت و زمان می‌برد تا نقطه جوش ایران پایین بیاید . ایران هم در حال مدیریت کردن است که روابط خارجی‌اش در محور دیپلماسی و گفت‌وگو قرار داده شود و از کشورهای عمان، قطر و کویت، هیئت های بلند پایه ای وارد ایران شدند و این کار ها خیلی کمک‌کننده است و ایران به دنبال افزایش فشار به متحدان عربی آمریکا نیست و همیشه براساس گفت‌وگو و دیپلماسی مسایل را دنبال کرده است.»
واپسین سوال از دکتر نظرآهاری در خصوص پیام سفر پاپ و دیدار با آیت الله سیستانی و پیام صمیمانه به رئیس پیشین رژیم صهیونیستی بود که در این خصوص نیز جوتب دکتر نظرآهاری بدین قرا بود :
« در مورد سفر پاپ فرانسیس به عراق باید گفت طبیعتا فردی مثل پاپ یک چهره درجه یک غرب به حساب می‌آید که از طرف خودش یک فعالیتی به عنوان صلح برای مذهب و ائتلاف بین مذاهب انجام می‌دهد . ملاقات با آیت الله سیستانی نشان داد در عراق جایگاه دین مورد خطاب بالاترین مرجع مذهبی غرب قرار گرفته است و مقامات ایران هم در این مورد موضع خودشان را مطرح کردند و امیدوار هستیم این سفر در عراق به عنوان کشوری که درگیر مسایل تروریسم است و همچنان تهدیدات داعش را دارد، موثر باشد.»
احتمال احیای برجام
در پایان نشست علمی ، مدیر گروه ملاحظات استراتژیک امریکا در خاورمیانه ، ضمن تشکر از دکتر نظرآهاری و شرکت کنندگان ، این سوال را مطرح نمود که « اگر قدرتهای غربی مسایل موشکی و نظامی - منطقه ای را پیش بکشند چقدر احتمال دارد دولت بایدن به توافق هسته‌ای سال 2015 برگردد ؟ امریکا چه دورنمایی نسبت به پیوستن یا نپیوستن به توافق هسته ای دارد؟ امروز جایگاه امریکا به طور خاص در ایران به چه سطحی است و البته روسیه هم مطرح است. ایران در خاورمیانه جایگاه سوم را دارد که بحث انرژی است اما چه مقدار در بحث سیاست‌های امریکا می‌تواند تاثیرگذار باشد؟
دکتر نظرآهاری در پاسخ این سوال با اظهارات مقام معظم رهبری اشاره و چنین ادامه داد : « پیوستن به برجام سال 2015 به گفته مقام معظم رهبری که فرمودند :«ابتدا تحریم ها را بردارند و بعد وارد مذاکرات بشوند.» همان برجامی که در سال 2015 بود است، یک مسئله است. ایران با ظرفیت‌های درون خودش، تولید و همکاری با شرکای اقتصادیش را ادامه خواهد داد و در صورت عدم اقدام امریکا تعهدی به محدودیت های برجام ندارد. در این رابطه رفتار هفته‌های اخیر نشان می‌دهد که به هیچ عنوان قانون مجلس شورای اسلامی زیر پا گذاشته نخواهد شد و طرف مقابل هم باید متوجه شود که در صورت رفع تحریم ها می‌تواند شریک میز مذاکره برجام باشد. ایران به برجام جدید تن نخواهد داد. به طرف مقابل باید فشار منتقل کنیم تا تحریم ها را بردارد. ما داریم به آنها راهنمایی می‌دهیم که در تحریم‌ها چه قسمت‌هایی را بردارید اما متاسفانه دو نفر از اعضای ارشد سپاه پاسداران و یک خبرنگار در امریکا به لیست تحریم‌ها اضافه شدند . هر کشتی نفتی که از ایران می‌رود مربوط به یک تاجر خارجی است و چون مبدا از ایران است به دست رژیم اسرائیل و امریکا توقیف می‌شود. عوامل سیاسی کنگره آمریکا در دوره ترامپ در این مجلس تصویب کردند که تحریم‌ها را لغو نکنند و لغو آنها خیلی سخت شده است و بعضی از تحریم ها 10 قفل خورده است و تازه باید برسند به آن تحریم و ثبت آنها در مراکز رسمی و دولتی امریکا که باید چه کاری انجام شود.
تحریم‌ها یک شاخصه واضح است که طرف امریکایی دارد حرکت می‌کند به سمت رفع تحریم و باز شدن میز مذاکره و ممکن است که خیلی طولانی یا نزدیک باشد، اصلا مشخص نیست. در داخل ایران بیش از حد به امریکا می پردازیم. امریکا خودش هزاران تا موضوع و مشکل دارد. امریکا جایگاه خودش را در دنیا بررسی می‌کند، مثل مسئله چین یا کشورهای حوزه امریکای لاتین که مشکلات عدیده‌ای با آنها دارد و دنبال این است که در این کشورها حوزه نفوذش را زیاد کند و بصورت آسان و سریع دولت‌ها را جابجا کند که البته در حال تغییر به سمت چپ هستند. نگاه امریکا به خاورمیانه بحث انرژی و اسرائیل است. مسئله نفت این منطقه مثل دهه 60 ، 70 ، 80 و 90 نیست. البته اسرائیل هم اسرائیل سابق نیست و به عنوان یک الگوی نظم منطقه ای امنیتی برای امریکا است. امریکا هم شاید در مرحله واگذاری خود به منطقه خاورمیانه است ولی فعلا نمی‌داند که این کشورها به چه میزان با امریکا رابطه یا دسترسی داشته باشند. امریکا همچنان قدرت جهانی خواهد ماند و نه اینکه قدرت بلامنازع باشد. در واقع می توان گفت که نظام ارزشی امریکا که لیبرالیسم و سرمایه داری است، در حال از بین رفتن است و باید به فکر احیای مجدد خودش باشد که در غیر این صورت قدرتش را از دست خواهد داد.»
جلسه در ساعت 18 و با تشکر ریاست مرکز از اعضای حاضر ، بخصوص از سخنران و کوشندگان برگزاری این نشست به پایان رسید.