حد و رسم انعطاف امریکا در برجام
نویسنده: جلال الدین سلیمی، پژوهشگر مهمان و عضو گروه بررسی ملاحظات آمریکا در خاورمیانه
مسأله
چهارشنبه آینده یعنی اول اردیبهشت 1400 دوباره دیپلمات های ایرانی و 1+5 در وین گردهم می آیند تا برجام را بعد از صدها زخم ترامپی، درمان و احیا کنند. اما پرسش و مساله اصلی این است که طرفین در میانه کوهی از بی اعتمادی و بدگمانی، تا چه حد و با چه رسم و طریقی حاضر و قادر به توافق خواهند شد؟
روزنه های امید
هم طرف ایرانی و هم طرف امریکایی واقف هستند به این که، زمان نامحدودی در پیش ندارند. ایران به رغم ترک های عمیقی ک در حوزه اقتصاد و تجارت برداشته، کمر خود را با پیشرفت های هسته ای اش راست نگه داشته است و بدین طریق جبران زیان می کند. توافق 25 ساله با چین، نشان داد که ایران حاضر است نگاه به شرق را با تمام عواقب و عوارضش آزمون کند. اما موضع طرف غربی هم جالب است؛ بایدن اگر دگرگونی قابل توجهی به عمل نرساند عملا ادامه ترامپ است، منتهی با همراهی متحدان برجامی اش. لذا همه طرف های مذاکره، تحت یک اضطرار اقتصادی – پرستیژی هستند و امید می رود همین اضطراب شب چهارشنبه وین را نورانی کند.
همین که اعلام شده وارسی فنی بازگشت به برجام در شرف شروع است، آغاز خوبی خواهد بود. اما این آغاز، اما و اگرهای پر تعدادی دارد. خزانه اعتبار آمریکایی ها، تهی شده است و ایران هیچ یک از وعده های موقت (نظیر تعلیق، تمدید و ...) را قبول نخواهد کرد. از آن سوی، بایدن هم نمی تواند مدام امتیاز بدهد بدون آن که برای جامعه امریکا، آورده ای را عرضه کند. رویارویی اراده ها، به سیاق نگران کننده ای قابل مشاهده است.
مهمترین داشته ایران ، وجاهت ناشی از عهدشکنی های مداوم ترامپ است و مهمترین داشته امریکا، متحدانی است که گردآورده است، متحدانی که می خواهند برجام را نقطه آغازی کنند برای متعهد سازی تهران در حوزه های موشکی و منطقه ای.
سه سناریوی پیش رو برای چهارشنبه آینده
چانه زنی های دیپلماتیک در وین، در قالب حداقل سه سناریو قابل تخمین است:
در نخستین سناریو، امریکا قریب به 1600 تحریم را خاتمه دهد و ایران به برجام اوباما باز می گردد. این سناریو برای غرب لازم ولی ناکافی است. سناریوی دوم، ادامه فرسایشی مذاکره است که طی آن حوادث و شگفتی ها طرفین را وادار به انعطاف خواهد کرد. سناریوی سوم، استمرار سیاست ترامپ از سوی بایدن است؛ آن هم با طرح مطالبه هایی که در نگاه ایران ناموس و خط قرمز تلقی می شود. به زعم نگارنده، شانس تحقق سناریوی نخست بیشتر است.
جهت ارجاع علمی:
جلال الدین سلیمی، «حد و رسم انعطاف امریکا در برجام»، انتشار در سایت: 1400/1/23