چالش­های فراروی توسعه در کشورهای کم­ توسعه

نویسنده: علی خالندی،پژوهشگر مهمان و عضو گروه روندهای فکری پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه

چرا ما توسعه پیدا نمی­ کنیم؟ چرا نقشه­ های راه منتهی به توسعه­ مان ناپیموده می­ مانند؟ چرا آزموده­ های محتوم به ناکامی را مکرراً می­ آزماییم و هربار نیز از درجه­ ی صفر توسعه می­آغازیم؟ آیا این تقدیر ماست و ناکامی را در ناصیه ­مان نوشته ­اند؟ آیا ما ذاتی لایتغیر داریم که با توسعه جور درنمی­ آید؟ تقصیر چنین وضعیتی متوجه کیست؟ آیا توسعه ­نیافتگی نفع گروه و قشر خاصی را در پی دارد که چنین پاییده است؟ و در نهایت اینکه تاوان توسعه­ نیافتگی را چه کسی می ­پردازد؟

بر این پرسش­هایی که پیشانی ­نوشت متن ما هستند، می ­توان بی­ شمار پرسش دیگری را افزود که بی­ پاسخ ماندنشان زندگی مایی را که در این «وضعیت» به سر برده ­ایم مختل کرده است. پرسش­ هایی از این دست و در مقام پاسخگویی بدان ها برآمدن، مقومات حوزه ­ی موسوم به «مطالعات توسعه» هستند؛ حوزه­ای که عمر چندانی ندارد و با مقیاس مطالعاتی، می­توان آن را نونهال دانست! پس از جنگ جهانی دوم و از پی قدافرازی دو بلوک جهانی شرق و غرب در برابر یکدیگر، اوضاع جهان به کلی دگرگون گشت. شوروی و آمریکا به ­ترتیب سردمدار این دو بلوک بودند و هر یک از اینان نیز دیگر کشورهای جهان را یارکشی می­ کردند؛ متحدان بالاجبار دیروز، در قامت دشمنان کنونی، جهان را دو قطبی کرده بودند و بر ارزش­های یکدیگر می ­تاختند. ترومن، رئیس جمهور وقت آمریکا پس از جنگ جهانی دوم، در نطق مشهور خود موسوم به «چهار اصل» چنین می­گوید:

بیش از نیمی از مردم جهان در فلاکت روزگار می­گذرانند. خوراک آنها نامکفی است. اینان در معرض بیماری­ اند. حیات اقتصادی­ شان ابتدایی و دچار رکود است. فقر، آنها را زمین­ گیر کرده است و این فقر، مخاطره ­ای است هم برای خودشان و هم برای دیگر نقاط مرفه­ تر جهان. انسان برای نخستین ­بار در طول تاریخ، دانش و مهارتی دارد که می ­تواند به ­واسطه­ ی آنها بر رنج این مردمان فایق آید. ایالات متحده سردمدار توسعه­ ی صنعتی و تکنیک ­های علمی است...

جهت ارجاع علمی:

علی خالندی، « چالش­های فراروی توسعه در کشورهای کم­ توسعه»، انتشار در سایت: 99/12/12

متن کامل مقاله را می توانید از فایل پیوست دانلود نمایید.