غرب آسیا؛ منطقه حیاتی سیاست بین الملل

نویسنده: دکتر اصغر افتخاری، استاد دانشگاه و ناظر علمی گروه مطالعاتی آینده پژوهی در غرب آسیا 

اشاره

اگرچه رویکردهای گوناگونی در مقام ارزیابیو تحلیل ساختار سیاست بین الملل، تاکنون عرضه شده اما نکته درخور توجه آن است که از هر منظری که به موضوع بنگریم- اعم از فرهنگی، اقتصادی، ژئوپلیتیک و ... «غرب آسیا» به عنوان حوزه ای حیاتی و منطقه ای کانونی مطرح است.همین امر دلالت به اهمیت جایگاه و موقعیت « مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه» دارد.

تبارشناسی

از بهمن ماه سال 1367 که مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، تأسیس و فعالیت خود را آغاز نموده، تا به امروز شاهد فراز و فرودهای بسیاری در عملکرد علمی- مطالعاتی این مرکز راهبردی هستیم که در مجموع از آن حیث که توانسته جریان مطالعات راهبردی در ارتباط با غرب آسیا را زنده و پویا نگاه دارد، درخور توجه و تقدیر است.نگاهی به کارنامه این مرکز دلالت بر وجود تجارب موفق و مهمی دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره داشت: تنوع زبانی در تولید محصولات علمی (فارسی، انگلیسی و عربی)؛ تنوع در تولید محصولات علمی (کتابف نشریه و گزارش راهبردی)؛ حضور جمع قابل توجهی از کارشناسان داخلی و خارجیدر مرکز؛ ایجاد فضای تعاملی بین اساتید و دانشجویان؛ و بالاخره عطف توجه به مهمترین مسائل غرب آسیا.تمام موارد حکایت از ان داردکه این مرکز و میراث گذشته ان شایسته توجه بیشتر، صیانت و توسعه است.

چشم انداز

تغییر و تحولات شرایط محیطی، فعال شدن کانون های منطقه ای و بین المللیجهت تأثیرگذاری بر معادلات غرب آسیا، اولویت و اهمیت یافتن جایگاه جمهوری اسلامی ایران در مدیریت راهبردی روندهای این منطقه، از جمله مؤلفه های هستندکه ضرورت ترسیم چشم اندازی نوین، فعال، مؤثر و جامع را برای «مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه» ضروری می سازد.از این منظر، ملاحظات زیر پیشنهاد می شود:

الف. بازسازی و احیای ظرفیت ها و توانمندی های مرکز در تراز نوین.

ب. ارتقای کمی و کیفی محصولات راهبردی مرکز متناسب با نوع مخاطبان.

ج. تمرکز بر اصل تعامل دو حوزه «نظر و عمل» در مطالعات غرب آسیا و تقویت جریان مطالعات راهبردی در این حوزه.

د. ورود به حوزه مهم «تربیت کارشناسان و مدیران آگاه به مسایل غرب آسیا».

ه. ایفای نقش مرکز به عنوان یک «کانون تضارب فکری در موضوعات غرب آسیا».

و. اقدام مرکز برای تبدیل شدن به مرجع علمی- راهبردی در موضوعات غرب آسیا، به گونه ای که اساتید، محققان و مدیران اجرایی نسبت به دیدگاه و محصولات این مرکز توجه نمایند.

ز. ارتقای سازمانی، ساختاری و عملکرد مرکز به گونه ای که در سطح فراملی (در سطحمنطقه ای و بین المللی) بتواند ایفای نقش نماید. به عبارت دیگر،مرکز به عنوان یک نهاد ایرانی بتواند محل تبادل نظر و ارائه تحلیل های علمی برای همه کارشناسان اعم از داخلی و خارجی باشد.

فرجام

اهمیت موضوع، ضرورت های ناظر بر مدیریت تحولات منطقه غرب آسیا و بالاخره ارتباط وثیق بین مطالعات این حوزه و منافع راهبردی جمهوری اسلامی ایران (در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی)، حکایت از آن دارد که مراکزی از قبیل «مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه» لازم است مورد تایید مادی و معنوی لازم قرار گیرند تا نقش آن ها در حوزه های نظری و عملی بیش از پیش برجسته گردد و از این طریق اقدامی راهبردی برای فهم، تحلیل و مدیریت مناسب تحولات منطقه حیاتی «غرب آسیا» مبتنی بر گفتمان اسلامی ایرانی برداشته شود. (انشاء الله)