گزارش نشست گروه اقتصاد سیاسی تحریم با عنوان «اقتصاد ایران در سایه تحریم ها: روندهای کنونی و چشم انداز آینده»

نشست تخصصی گروه «اقتصاد سیاسی تحریم» پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با عنوان «اقتصاد ایران در سایه تحریم ها: روندهای کنونی و چشم انداز آینده» در تاریخ هشتم بهمن ماه ۱۳۹9 با حضور دکتر جواد صالحی اصفهانی استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیاتک آمریکا برگزار شد.

در این نشست، دکتر صالحی اصفهانی به بحث درباره تحریم های مالی و نفتی و تاثیرات آن بر اقتصاد ایران پرداختند و جنبه های مثبت و منفی این تحریم ها مورد بررسی قرار گفت. ایشان اشاره کردند که نبود تحریم ها و فروش بیشتر نفت، باعث کاهش سطح اشتغال می شود زیرا وقتی سبد مصرفی تامین می شود، نیاز به کار و اشتغال کمتر می شود و جامعه به درآمد غیر اشتغالی می رسد که در این صورت حرکت به سمت ایجاد شغل در جامعه نیز کم می شود. (در اینجا منظور ایجاد شغل های خصوصی است و نه کارها و مشاغل دولتی) اما با افزایش تحریم ها، این عامل منفی در راه اشتغال کم خواهد شد و ایران از مصرف منابع نفتی به سمت خود اشتغالی خواهد رفت.

تحریم های اِعمال شده علیه ایران، دو نوع بوده است: یکی تحریم های نفت و دیگری تحریم های مالی. تحریم های مالی باعث می شود از افت ارزش ریال نتوانیم استفاده کنیم و امکان استفاده از مکانیسم افزایش اشتغال را نداشته باشیم. به همین دلیل اگر قرار باشد تحریم ها برداشته شود، لغو تحریم های مالی و تجاری برای ایران مهمتر از لغو تحریم های نفتی است.

در طول سال های گذشته اقتصاد ایران قابلیت رشد داشته است. این قابلیت از سال ۲۰۰۷ تا حدی از بین می‌رود که ممکن است به دلیل کاهش اشتغال باشد و همچنین به کاهش درآمد نفت و تحریم ها مربوط می شود. همچنین اقتصاد ایران در این سال ها قابلیت کاهش فقر را نیز داشته است که یکی از اتفاق های مهم بعد از انقلاب است. با وجود تحریم ها و مشکلاتی که در طول زمان وجود داشته این دو نکته در اقتصاد ایران بسیار مثبت تلقی می شوند اما تحریم ها یک اثر منفی روی فقر دارند و باعث افزایش فقر می شوند.

تحریم ها بر طبقه متوسط نیز تاثیرگذار بوده و باعث افت این طبقه شده و نه تنها بر حوزه اقتصادی بلکه با تاثیرگذاری بر طبقه متوسط بر حوزه اجتماعی نیز تاثیرگذار بوده است.

سوال بعدی این است که آیا تحریم‌ها اثر مثبتی نیز داشته اند؟ و آیا با وجود تحریم های نفتی بازگشت به خود اشتغالی امکان پذیر است؟

همانطور که دکتر اصفهانی در اوایل سخنانشان نیز اشاره کردند، با وجود تحریم های نفتی و برداشتن تحریم های تجاری و مالی امکان اشتغال و خود اشتغالی در جامعه بالا می‌رود. این مسأله نشان دهنده بالا بودن اهمیت از میان برداشتن تحریم های تجاری در مقایسه با تحریم های نفتی است. می‌توان گفت که تحریم های نفتی در طول این سال ها توانسته به رویکرد خوداشتغالی کمک نماید.

همچنین در این نشست به الگوریتم درآمد سرانه و درآمد فقر نیز اشاره شد و چگونگی روند این الگوها در طول سال های بعد از انقلاب، با توجه و مقایسه با کشورهای خارجی مانند ترکیه بررسی شد.

پس از سخنرانی دکتر صالحی، حاضران در نشست پرسش های خود را مطرح کردند و تبادل نظر میان پژوهشگران مهمان و سخنران نشست صورت گرفت.

گزارش از: سجاد شیرمحمدی، دبیر گروه اقتصاد سیاسی تحریم