نقد و بررسی کتاب «به سوی دانشگاه فضیلتمند»

در آستانه سال تحصیلی جدید نشست نقد و بررسی کتاب «به سوی دانشگاه فضیلتمند» به همت گروه مطالعاتی روندهای فکری در خاورمیانه و با همکاری انتشارات جهاد دانشگاهی روز یکشنبه ۱۴ مهرماه ۱۳۹۸در سالن اجتماعات پژوهشكده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و با حضور دکتر امیر حسین خداپرست، دکتر نعمت الله فاضلی، دکتر مختار نوری و با حضور اساتید، دانشجویان و علاقمندان این حوزه برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر نوری مدیر گروه روندهای فکری پژوهشكده مطالعات استراتژیک خاورمیانه ضمن خیر مقدم به مهمانان و حضار گرامی به تشریح موضوع نشست پرداختند. ایشان بیان داشتند که امروز نظام دانشگاهی ما با چالش ها و بحران هایی مواجه است و ضروری است که برای برون رفت از این بحران ها به گفتگو درباره نظام دانشگاهی بپردازیم. این کار مهمترین وظیفه اهالی و اصحاب علوم انسانی است که در خصوص نظام آموزشی کشور گفتگوی انتقادی داشته باشند. مشکلات مختلفی چون رکود علمی، فقدان رقابت علمی در سطح بین المللی، فقدان مهارت های دانشگاهی، انتحال و سرقت های علمی، بی اخلاقی های علمی، نگاه بازاری به نهاد دانشگاه و مواردی از این مهمترین شاخص های بحران در نظام دانشگاهی امروز ما محسوب می شوند.

در ادامه دکتر خداپرست مترجم کتاب، ضمن تشریح چگونگی پیدایش مفهوم فضیلت در اندیشه یونانی، به چارچوپ کلی کتاب پرداختند و دیدگاه اصلی نیکسن را تشریح نمودند. از نظر ایشان نیکسن اخلاقی زیستن را در ابعاد مختلف تدریس، پژوهش و روابط دانشگاهی به دانشگاهیان آموزش می دهد. به نظر مترجم، کتاب دارای دو جنبه جامعه شناختی و فلسفی است. وجه جامعه شناختی آن به مداخلات نیروهای اجتماعی دانشگاهی در جامعه مدنی اشاره دارد و وجه فلسفی آن نیز به اخلاق دانشگاهیان و مناسبات میان آنها توجه کرده است. در بعد فلسفی آن صحبت از باید و نبایدهای اخلاقی به میان می آید. از نظر مترجم البته فضیلتمند شدن دانشگاهیان مرتبط و منوط به این است که نهاد دانشگاه نیز فضیلتمند باشد و اجازه اخلاقی شدن را به کادر دانشگاهی بدهد.

 در ادامه نشست دکتر نعمت الله فاضلی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ضمن اشاره به جایگاه علم و اخلاق در سطح جهانی، به ذکر برخی موضوعات در خصوص نظام دانشگاهی ایران پرداختند. از نظر ایشان نیکسن به برخی صفات اخلاقی مانند شناسایی، احترام، اصالت، صداقت، استقلال و...پرداخته اند که دانشگاهیان باید این فضایل را سرلوحه کار خود قرار دهند تا دانشگاه بتواند انسان با اخلاق تربیت کند. از نظر دکتر نعمت الله فاضلی ما باید در پرتو چنین آثاری به خوانش خودمان نیز توجه داشته باشیم و به مسائل و معضلات جامعه خودمان نیز بپردازیم. از نظر این استاد دانشگاه برخی از مباحث مطرح شده در این اثر تا حدود زیادی در تاریخ و افکار تاریخی و سنت فکری ما موجود است و ضروری است این مباحث به روزرسانی شود.

 در ادامه این نشست دکتر نوری نیز ضمن تشکر از زحمات مترجم کتاب، به این موضوع اشاره کردند که کتاب به دانشگاهیان می گوید برای اینکه نقش خود را در رهبری جامعه مدنی به خوبی ایفا نمایند باید آراسته به فضایل اخلاقی باشند. از نظر ایشان آراستگی دانشگاهیان به اصول اخلاقی، فعالیت های حرفه ای و تخصصی آنها را به یک کل قابل دفاع و اخلاق مبدل می کند. البته از نظر دکتر نوری مسئله امروز جامعه ما فراتر از دانشگاه فضیلتمند است و موضوع مهمتر حرکت به سوی جامعه فضیلتمند است. چرا که در پرتو چنین جامعه فضیلتمندی است که می توان به اخلاقی شدن حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی امیدوار بود. از نظر ایشان ما باید به گسترش اخلاق و فضائل اخلاقی در کلیت جامعه بپردازیم که در این صورت می توان به فضیلتمند شدن همه حوزه های زندگی انسان ایرانی امیدوار شد.

این جلسه علمی با پرسش و پاسخ میان مخاطبان و حضار با سخنرانان به پایان رسید. پرسش های مختلفی توسط حضار در خصوص استقلال دانشگاه، فلسفه دانشگاه، رابطه نظام دانشگاهی و آموزشی با نظام قدرت و غیره طرح گردید. گروه روندهای فکری پژوهشكده مطالعات استراتژیک خاورمیانه امیدوار است چنین آثار و نشست های بتواند در حل و فصل معضلات جامعه و کشور نقش داشته باشد و راههای برون رفت از معضلات موجود را بگشاید. بدون تردید مسائل و معضلات هر حوزه تنها توسط محققان و متخصصان آن حوزه قابل حل و فصل است و این امر یعنی پرداختن به معضلات نظام دانشگاهی بیش از هر چیز نیازمند مشارکت جامعه علمی، اساتید و پژوهشگران در حوزه های مختلف است.