انتخابات شهرداری ها در ترکیه؛ انتخاب اقتدارگرایی یا دموکراسی

نشست شنبه 28 اردیبهشت ماه 1398 گروه ترکیه­ شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با عنوان "انتخابات شهرداری­ ها در ترکیه؛ انتخاب اقتدارگرایی یا دموکراسی" با حضور دکتر رضا دهقانی عضو گروه ترکیه شناسی و استاد دانشگاه و با مدیریت دکتر رحمت حاجی­ مینه پژوهشگر مهمان و عضو گروه ترکیه شناسی برگزار شد. در این نشست بعضی از اعضای گروه ترکیه­ شناسی و برخی پژوهشگران مهمان پژوهشکده و همچنین از اساتید دانشگاه و دانشجویان حضور داشتند.

در ابتدای نشست دکتر حاجی­ مینه در زمینه موضوع نشست گفت: انتخابات شهرداری­ ها برای حزب عدالت و توسعه و به ویژه شخص رئیس جمهور (رجب طیب اردوغان) اهمیت دارد. زیرا زمانی اردوغان از همین انتخابات شهرداری­ ها و از شهرداری استانبول توانسته بود به قدرت راه پیدا کند. وی معتقد بود که بسیاری از کارشناسان بر این نظر بوده اند که انتخابات شهرداری­ ها رفراندومی دوباره برای حزب عدالت و توسعه محسوب می­شود. در پایان حزب عدالت و توسعه در ائتلاف با حزب ملی­ گرا (ائتلاف جمهور) توانست با 7/51 درصد آراء برنده انتخابات شود اما در سه کلان­ شهر استانبول آنکارا و ازمیر قافیه را به ائتلاف ملت متشکل از حزب جمهوری­ خواه خلق و حزب نیک واگذار کرد. از نظر دکتر حاجی ­مینه شکست در این سه شهر و بویژه در استانبول، آغاز شکست حزب عدالت و توسعه است که از سال 2002 قدرت را در اختیار داشته است. به همین دلیل اردوغان که پس از به قدرت رسیدن هیچ شکستی را نپذیرفته تلاش نمود تا انتخابات استانبول را باطل و مجددا در ماه ژوئن در این شهر بین بینالی ییلدریم و اکرم امام­اوغلو انتخابات را برگزار نماید.

در ادامه دکتر دهقانی به اهمیت انتخابات شهرداری­ ها در ترکیه و تفاوت­ های این انتخابات با انتخابات 5 سال قبل شهرداری­ ها پرداخت. نخست، از حیث رای دهندگان: تقریبا 57 میلیون واجد شرایط رای دادن بودند که چیزی حدود 83 الی 84 درصد در این انتخابات شرکت کردند. دوم، تبدیل نظام پارلمانی به نظام ریاستی: انتخابات شهرداری­ ها اولین انتخابات در شکل جدید نظام سیاسی ترکیه می ­باشد. زیرا انتخابات شهرداری­ ها در ترکیه خیلی جنبه مردمی­ تر و ملموس­ تری دارد و مردم بیشتر با این انتخابات درگیر هستند و حضورشان پررنگ ­تر است. و همچنین اختیاراتی که شهرداری ها طبق قوانین ترکیه در اداره شهرهای ترکیه دارند. لذا این انتخابات اهمیت بسیاری دارد. سوم، انتخابات درست یک سال بعد از انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد و آزمون دیگری برای رئیس جمهوری بود که منتخب مستقیم مردم ترکیه است. درخصوص اهمیت انتخابات از منظر خارجی، وی معتقد بود که ترکیه حداقل درگیر دو پرونده­ ی مهم در منطقه خاورمیانه است؛ یکی، بحث کردی است؛ حزب عدالت و توسعه درپی ائتلاف با حزب ملی­ گرای خلق که رویه ­ای ضد کردی دارد و مسئله کردها را خط قرمز خود می­ دانند توانست به موفقیت برسد لذا فضای پس ازانتخابات  نسبت به جریان کردی جهت­ گیری تندتری پیدا می­کند. به همین جهت در سوریه به ویژه شهر ادلب که ترکیه درگیر آن است و قطعا به دنبال تهاجمی ­تر کردن سیاست­های خود برای تحقق اهدافش هست دچار مشکل می ­گردند. مسئله دوم خرید سامانه اس400 از روسیه است که سیاست خارجی و دستگاه حاکمه  ترکیه را از دومنظر با بحران روبرو می­کند. اگر در تابستان امسال ترکیه سامانه موشکی روسیه را دریافت کند بطور حتم با تحریم­ های ایالات متحده روبرو خواهد شد و در صورت لغو قرارداد خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه، از بعد سیاسی عملا اتحادی که با روسیه در سوریه در مورد کردها دارند دچار مخاطره می­گردد. ازبعد اقتصادی هم ترکیه بسیار متضرر می شود زیرا روسیه بیشترین سهم را در توریسم ترکیه دارد که با لغو اس 400 این مسئله هم دچار اختلال می­شود. سیاست مستقل و ملی ترکیه در این کشاکش می تواند کمک بسیاری به حزب عدالت و توسعه کند تا با پشتوانه مردمی تری وارد مرحله پایانی  انتخابات و دوره پسا انتخابات شود.

 از نظر دکتر دهقانی بیشترین پارامترهای تأثیرگذار بر انتخابات در ابعاد داخلی است . طبق گفته نشریات ترکیه : رقابت در شهرهای بزرگ مثل حرکت بر لبه­ ی تیغ است، به این دلیل که در کلان­ شهرهای ترکیه فاصله میان دو ائتلاف اصلی شرکت کننده در انتخابات، بسیار نزدیک بوده است. دکتر دهقانی دلیل این نزدیک بودن آراء را مرتبط با رکود اقتصادی می داند که دامن گیر ترکیه شده است. دکتر دهقانی در ادامه مهمترین دلیل شکست حزب عدالت و توسعه یا ائتلاف جمهور در سه کلان­ شهر ازمیر، آنکارا و استانبول را همین عامل رکود اقتصادی دانست. ترکیه هم اکنون گرفتار بزرگترین رکود طی 10 سال اخیر شده است که  شاخص ­های آن را هم به وضوح می توان مشاهده کرد ؛ 11 درصد بیکاری عمومی که در نزد جوانان این رقم به 16 درصد هم می رسد و وجود تورم دورقمی به خوبی نشانگر وضعیت نابسامان اقتصاد ترکیه است.

وی در ادامه اشاره کرد زمانی­ که ائتلاف جمهور در آنکارا شکست خورد آقای اردوغان اعلام کرد که شکست ما در آنکارا الزام دموکراسی است ولی با شکست در استانبول ما شاهد بروز اتفاقات دیگری بودیم که در نهایت  منجر به ابطال انتخابات در این شهر و برگزاری مجدد آن در 23 ژوئن خواهد بود. یکی از دلایل ائتلاف جمهور برای اثبات تقلب در انتخابات این بود که آنها به اسنادی استناد داشتند  که نشان می­داد 20 دفتر اخذ آراء در استانبول وابسته به جریان گولن بوده و توانستنه اند آراء را دستکاری کنند، به همین دلیل کمیسیون ملی انتخابات ترکیه انتخابات حوزه انتخابیه استانبول را مردود اعلام کرد که واکنش­های تندی هم در بین حزب جمهوری خواه خلق اصلی ترین رقیب حزب عدالت و توسعه در پی داشت؛ به گونه ­ای که معاون حزب جمهوری­ خواه خلق انورسال آی گوزل در واکنش به ابطال انتخابات گفت که شکست حزب عدالت و توسعه در ترکیه غیرقانونی است. از نظر دکتر دهقانی نکته جالب توجه این است که گفتمان اسلامی حزب عدالت و توسعه در این دو دهه بر فضای سیاسی و اجتماعی جامعه ترکیه تاثیر گذاشته است، به شکلی که حتی حزب جمهوری­ خواه خلق که روزگاری به عنوان حزب آتاتورک و نماد و پاسدار ارزش­ های سکولار شناخته می شد، سعی می­ کند تا مردم را با ایجاد یک فضای مذهبی جذب نماید و این نشان می­دهد که حزب عدالت و توسعه توانسته گفتمانی را بوجود بیاورد که دیگر جامعه ترکیه از ارزش­های دگم و سکولار فاصله گرفته و احزاب سکولار و حتی چپ این قابلیت را دارند تا با احزاب اسلام­ گرای معتدل ائتلاف نمایند.

در انتهای بحث دکتر دهقانی به این موضوع پرداخت که در ترکیه مردم به چیزی که احتیاج دارند توجه به  بیکاری جوانان و دیگری بحث رکود و تورم است. اردوغان معتقد است که اگر ما به بازار آزاد اتکاء کنیم نمی ­توانیم مشکلات را حل کنیم. او معتقد است که ما نیاز داریم به صورت مقتدرانه در اقتصاد ورود پیدا کنیم لذا از مردم خواست که در روز انتخابات 23 ژوئن دوباره حضور پیدا کنند و به دولت منتخب خودشان رای بدهند تا بتوانند مشکلات را حل نمایند.

در پایان، از حضور مهمانان در این جلسه قدردانی و تشکر شد و جلسه با پرسش و پاسخ حاضرین به پایان رسید.

گزارش: علی همه­ خانی، دبیر گروه ترکیه­ شناسی