بازتولید قدرت در ترکیه بر اساس مولفه های دوره اردوغان

نشست شنبه 1 دیماه 1397 گروه ترکیه ­شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با عنوان "بازتولید قدرت در ترکیه بر اساس مولفه­ های دوره اردوغان" با حضور دکتر حامد روشن­ چشم دکترای جامع شناسی سیاسی و استاد دانشگاه و با مدیریت دکتر رضا دهقانی از اعضای گروه ترکیه­ شناسی برگزار شد. در این نشست دکتر سید اسدالله اطهری رئیس گروه ترکیه شناسی، دکتر رحمت حاجی مینه استاد دانشگاه و برخی از اعضای گروه ترکیه­شناسی همراه پژوهشگران میهمان پژوهشکده و دانشجویان حضور داشتند.

در ابتدای نشست دکتر دهقانی بحث خود را با این پرسش آغاز کرد که در آغاز هزاره سوم در جمهوری ترکیه چه اتفاقی افتاد که ترکیه با حزب عدالت و توسعه به ثبات رسید؟ و چگونه این حزب به رهبری اردوغان توانست تقریبا 20 سال قدرت را در اختیار داشته باشد؟ و اردوغان با چه مولفه­ های قدرتی بر سر کار آمد که امکان بروز چرخه­ ی حکومت – کودتا را نداد؟ در حالیکه با مطالعه تاریخ جمهوری ترکیه در می­یابیم که از جنگ جهانی دوم به بعد بارها شاهد کودتای نظامیان بر علیه حکومت­ ها در ترکیه بوده ایم.

در ادامه دکتر روشن­ چشم، سخنرانی خود را با توجه به موضوع بحث و نگاهی جامعه­ شناختی به مولفه­ های قدرت در دروه اردوغان، با اشاره به چهار محور اصلی به عنوان شاخص ­های تحول و گذار در ترکیه مطرح کرد:   

1- مدرنیزاسیون (1923)، 2- دموکراتیزاسیون (1950)، 3- جهانی ­شدن (1980)، 4- اروپایی ­شدن (2000)؛ از نظر وی این چهار فرآیند، باعث شکل­ گیری محیطی پیچیده در بافت اجتماعی ترکیه شده است که بر چهار شکاف: 1- مرکز - پیرامون، 2- چپ و راست، 3- ملی و جهانی و 4- هویت شهروندی استوار است.

این فرآیندها باعث گردیده است تا سیاست ترکیه در ابعاد داخلی بر اساس واقع­ گرایی بنا شده و در حوزه سیاست خارجی بر اساس کنش­گری فعال تدوام یابد. لذا، شکل گیری مولفه ­های قدرت بر این چهار فرآیند استوار بوده و عمدتا بر بازتولید مشروعیت حزب عدالت و توسعه بوده که نشان از پیچیدگی و نویی را در برمی­گیرد. بطورکلی حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان بر اساس سیاست­ توسعه ملی و حرکت به سمت یک جامعه­ ی ارگانیک که در آن جامعه نقش تعیین کننده­ای در تعالی ترکیه پیدا کند، سعی نمودند یک جامعه نو بوجود بیاورند.  

این استاد دانشگاه در ادامه بحث خود با طرح این پرسش که حزب عدالت و توسعه چگونه به هژمونی حزبی رسید؟ به این نکته اشاره کرد که استراتژی حزب عدالت و توسعه "تغییر در تداوم و تدوام در تغییر است". به این معناست که حزب عدالت و توسعه به دنبال تغییر پیاپی و بازی کردن با مولفه­ های جدیدی که بر اثر این تغییرات بوجود می­آمد، به خوبی حزب عدالت و توسعه و بویژه شخص اردوغان توانستند از طریق برنامه ­ریزی ­های استراتژیک در حوزه های اجتماعی به سمت بازار آزاد و نولیبرالیسم و تقویت خرده مالک­ ها برای تشکیل یک جامعه دموکراتیک و ماهیت شهروندی حرکت نمایند.

در انتها دکتر روشن چشم در جمع بندی مباحث خود مولفه­ های بازتولید قدرت در ترکیه­ ی اردوغان را  این طور عنوان کرد: 1- سیاست سیال و مبتنی بر تغییرات اجتماعی، 2- حرکت به سمت نولیبرالیسم و اقتصاد راست، 3- مبارزه با فساد، 4- دموکراتیک شدن و تاکید بر عدالت اجتماعی و 5- حرکت فراساختاری حزب عدالت و توسعه.

در پایان، این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان یافت.

گزارش: علی همه خانی، دبیر گروه ترکیه شناسی