بررسی سیاست روسیه نسبت به ایران و ترکیه

نشست شنبه 12 اسفند ماه 1396 گروه ترکیه شناسی با عنوان "بررسی سیاست روسیه نسبت به ایران و ترکیه" با حضور دکتر اسدالله اطهری مدیر گروه ترکیه شناسی، دکتر رحمت حاجی مینه پژوهشگر ارشد مهمان پژوهشکده، دکتر مقتدری و اعضای گروه ترکیه شناسی و جمعی از پژوهشگران برگزار شد.

در آغاز نشست دکتر اطهری ضمن خوشامدگویی به حاضرین بحث خود را با این پرسش که نظم مطلوب مورد نظر ایران، ترکیه و روسیه در منطقه خاورمیانه چیست، آغاز کرد و گفت موضوع مهم بررسی روابط روسیه با ایران و ترکیه و همینطور با کردها می باشد، چرا که وقتی کردها به سمت آمریکا رفتند و به عنوان تنها نیروی ضد تروریسم در منطقه خاورمیانه از سوی آمریکایی ها مطرح شدند روسیه اجازه داد تا ترکیه به کردها حمله کند.

از سوی دیگر روابط بسیار ویژه ای میان ترکیه و روسیه در زمینه های مختلف از جمله حمل و نقل، شرکت های ساختمانی، تجارت، توریسم برقرار است و همچنین همکاری های اتمی برای ساخت نیروگاه هسته ای در ترکیه به دست روس ها و مسائل نظامی مانند خرید سامانه موشکی پیشرفته پدافند هوایی اس 400 توسط ترکیه، نزدیکی دو کشور به یکدیگر را افزایش داده است.

دکتر حاجی مینه نیز در مقدمه ای جامع با اشاره به تعبیر سیاست روسیه به خرس و بیداری خرس و بازگشت آن به خاورمیانه و پرسشی در این زمینه که آیا این خرس رفتنی داشت که بازگشتی داشته باشد صحبت های خود را آغاز و به تحولات خاورمیانه در دوره مدودوف در سال های 2008 تا 2012 و قبل از آن هم دو دوره ای که آقای پوتین به عنوان رئیس جمهور روسیه بود اشاره کرد.

در زمان ریاست جمهوری مدودوف روس ها در لیبی جلوی غرب را نگرفتند و مداخله ای نداشتند و حتی از حق وتوی خودشان استفاده نکرده و با غرب همراهی کردند ولی با روی کار آمدن آقای پوتین برای سومین بار در سال 2012 که رئیس جمهور روسیه بودند ما شاهد یک جهش و بازگشت تدریجی نه تنها در سیاست منطقه ای و خاورمیانه بلکه در اوکراین و در کل جهان هستیم. از جمله عوامل کلیدی این بازگشت خود شخص آقای پوتین است که نشان داده سیاست های محافظه کارانه پیشین را کنار گذاشته و در صورت لزوم با جدیت به سیاست تهاجمی روی می آورد. دخالت ناتو در سرنگونی حکومت لیبی، روسیه را به این باور رساند که غرب به دنبال این است که ساختارهای منطقه ای را تخریب و به سود خود بازسازی کند و این نقطه عطفی است که روس ها را به در پیش گرفتن یک سیاست فعال و تهاجمی وا داشت.

دکتر مقتدری نیز با اشاره به موضوع نشست، به این نکته اشاره داشت که به نظر می رسد پس از سرنگونی هواپیمای روسی توسط ارتش ترکیه، سیاست هایی که آنکارا در پیش گرفت بیشتر به غرب تمایل داشت، چرا که این کشور به رغم تمام اختلافات با آمریکا عضو پیمان ناتو است و این نکته بسیار مهمی است و آقای اردوغان نیز همواره بر پیوند راهبردی میان ترکیه و آمریکا تاکید دارد. هرچند گفته می شود در دیدارهای میان اردوغان و پوتین آنان همدیگر را به نام کوچک خطاب قرار می دهند اما ترکیه به هیچ روی روسیه را به عنوان هم پیمان استراتژیک خود نمی بیند و بدون شک همکاری هایی را که با آمریکا در منطقه دارد هرگز با روسیه نخواهد داشت.

آمریکا هم به ترکیه اجازه نخواهد داد که بیشتر از حد معینی به روسیه نزدیک شود زیرا اگر به سفرهای مقامات سیاسی و نظامی آمریکایی به آنکارا نگاهی داشته باشید متوجه می شوید که تعداد این سفرها خیلی بیشتر از سفر مقامات روسی است. در آخرین سفر آقای رکس تیلرسون به ترکیه در یک جلسه سه ساعته بحث های فراوانی مطرح و بر لزوم همکاری هر چه بیشتر میان دو کشور تاکید شد.

در پایان دکتر اطهری ضمن جمع بندی بحث پرسش های چندی را مطرح کرد از جمله آنکه آیا می توان باور کرد که ترکیه ای که عضو پیمان ناتو است با روسیه قرارداد هسته ای منعقد کند و ما باید بدانیم که نمی توان سیاست ها را ثابت اتخاذ کرد و باید سیال نگاه کنیم. چه کسی باور می کرد که رابطه ای ویژه در زمینه انرژی میان ترکیه و روسیه شکل بگیرد و چه کسی باور می کرد روادید میان این دو کشور لغو شود. به نظر من یک کشور نمی تواند محدود کار کند نه فقط با آمریکا و نه فقط با روسیه بلکه باید بتوان منافع ملی را به شکل مناسب تامین کرد.

در پایان این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین خاتمه یافت.

گزارش: امیر حسین رجبی معمار دبیر گروه ترکیه شناسی