مواجهه با دیپلماسی تهاجمی عربستان

برگزاری نشست اضطراری وزیران خارجه اتحادیه عرب در روز یکشنبه 28 آبان با هدف ایجاد اتحاد برای مقابله با ایران و تلاش برای رایزینی در مورد تهدیدهای منطقه ای ایران و نقض تحریم های سازمان ملل از طریق تجهیز تسلیحاتی مخالفین یمن توسط ایران در صحن سازمان ملل متحد در واقع بیانگر نوعی دیپلماسی سازمانی فعال از سوی عربستان سعودی بر علیه ایران تلقی می شود.

هر چند این تلاش های دیپلماتیک برعلیه ایران باعث فضاسازی مخرب بر علیه ایران در زمانی که کشور می خواهد از نتایج برجام به ویژه در حوزه اقتصادی و توسعه سرمایه گذاری خارجی سود ببرد ارزیابی می شود، اما نتایج عملی برای عربستان به غیر از تعمیق شکاف بین دو کشور نخواهد داشت و از سوی دیگر مهر تائیدی بر تهاجمی بودن سیاست های خارجی این کشور در کنار سیاست داخلی آن تلقی خواهد شد.

هر چند عربستان سعی دارد با همکاری و ائتلاف پنهانی با رژيم اسرائیل و همچنین تبلیغات گسترده در مورد بیانیه نهایی ضد ایرانی این نشست در پی استفاده بهینه از دیپلماسی سازمانی برآید تا برگ برنده ای را برای خود ثبت کند و با مطرح کردن در صحن سازمان ملل و ارتباط دادن این تهدید به امنیت وجودی اسرائیل پرونده خودساخته تهدید ایران بر علیه ثبات منطقه را از موضوعی منطقه ای به موضوعی بین المللی تبدیل کند اما در پس این هیاهوی ساختگی واقعیتی مهم نهفته است.

شش کشور موثر اتحادیه عرب نظیر عراق، عمان، قطر، الجزایر، لبنان و امارات در این نشست شرکت نکردند و از غایبان بزرگ این نشست بودند؛ این خود می تواند نمادی از ناکامی نسبی عربستان در همگام کردن متحدان قبلی در جبهه جدیدی ازمقابله تهاجمی با ایران باشد. از سوی دیگر کشورهایی مثل کویت و امارات متحده عربی هر چند تاکنون در ظاهر با عربستان در موضع گیری بر علیه ایران همراه شده اند اما عملا بیشتر سعی داشتند که نقش میانجی را با هدف ایجاد ثبات در منطقه داشته باشند. عراق و الجزایر به عنوان دو کشور مهم اتحادیه عرب با سیاستهای افراطی عربستان بر علیه ایران همراه نشدند و عمان نیز همواره سیاست مستقیل را اتخاذ کرده است. به نظر می رسد لبنان نیز بعد از استعفای مشکوک نخست وزيرش سعد حریری در ریاض در پی اتخاذ سیاست مستقلی چه در بعد خارجی و چه در بعد داخلی باشد، چرا که عملا حذف حزب الله که در ائتلاف با دولت است، امکان پذیر نمی باشد.

با توجه به این مهم، به نظر می رسد یا دیپلماسی سازمانی عربستان بر علیه ایران در همین نقطه آرام بگیرد و یا در نهایت موضوع در سازمان کنفرانس اسلامی نیز مطرح شود. چون ارجاع آن به صحن سازمان ملل متحد نیازمند صرف هزینه های کلان تر و استفاده از دیگر ابزارهای پر هزینه تر سیاست خارجی است که با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی فعلی عربستان و قیمتهای پایین نفت و وجهه ناخوشایند سیاست خارجی تهاجمی و عملا ناموفق این کشور در یمن، سوریه و عراق چندان عملی ارزیابی نمی شود.

به ویژه با توجه به انتقادهای گسترده نسبت به سیاست های افراطی عربستان در منطقه در مواجهه با قطر، افزایش فشار بر دولت لبنان و یا دخالتهای نظامی پرهزینه در سوریه و یمن و فاش شدن ارتباط استراتژیک عربستان و اسرائیل و منفی بودن افکار عمومی جهان عرب بر علیه تل آویو به نظر نمی رسد حتی با توجه به دیپلماسی آزار دهنده ریاض اتحاد محکمی بر علیه ایران شکل بگیرد.

با این وجود، ایران باید با استفاده بهینه تر از ابزارهای دیپلماسی سعی در ایجاد شکاف در ائتلاف ها و اتحادهای منطقه ای عربستان داشته باشد. اتخاذ رویکرد تدافعی در قبال رویکرد تهاجمی عربستان هر چند نمی تواند ظرفیت های ایران به عنوان یک قدرت منطقه را به چالش بکشد، اما با توجه به سیاست های ترامپ در قبال برجام، در صورت تداوم این سیاست ها از سوی عربستان توسعه اقتصادی کشور در فضای پس از برجام با موانع بیشتری مواجه می شود. بنابراین ایران نیازمند اتخاذ رویکرد تهاجمی هوشمندانه با استفاده از ابزارهای مناسب دیپلماسی است. ایران فرصت های خوبی برای مقابله با سیاست های خصمانه عربستان دارد. ترکیه و روسیه به عنوان دو قدرت منطقه ای تا کنون به سیاست های عربستان در قبال ایران و دیگر کشورهای عرب روی خوشی نشان نداده اند. از سوی دیگر بر خلاف امریکا، اتحادیه اروپا و حتی فرانسه نسبت به رویکرد تهاجمی محمد بن سلمان تردید جدی دارند. نزدیک شدن ایران به کشورهای عربی که سیاست دیکته شده ریاض بر علیه ایران را نپذیرفته اند نیز فرصت خوبی است که شکاف بین دوستان قدیمی و دشمنان امروزی در جهان عرب را بیش از گذشته نشان می دهد. استفاده از دیپلماسی اقصادی با محوریت نفت و دیپلماسی سازمانی فعال تر با هدف اثبات خطرناک بودن سیاست خارجی تهاجمی عربستان برای ثبات منطقه شاید بهترین ابزارها برای مواجهه با رویکردهای خصمانه ای از این دست باشد.