برجام و مشروعیت نقش ایران در مبارزه با تروریسم

در کنار بحث های عمده جاری در مورد برجام از جمله عدم منفعت متناسب اقتصادی و یا عدم اعتماد به اهداف آمریکا، از یک نکته مهم نباید غافل شد و آن اینکه برجام به نقش منطقه ای ایران در مبارزه با تروریسم تکفیری مشروعیت بیشتری داده است.

پیش از این حضور ایران در مسائل منطقه ای از جمله در بحران های عراق و سوریه عمدتا بر یک مبنای مداخله گرایانه و در جهت گسترش نفوذ خود در منطقه تعبیر می شد. البته بدخواهان ایران از جمله سعودی ها و رژیم اسرائیل به این بحث ها همچنان دامن می زنند و امیدوارند با آوردن ترامپ به این کمپ بار دیگر به تصویرسازی از ایران به عنوان منبع اصلی تهدید در منطقه ادامه دهند.

اما برجام با حل یک معضل استراتژیک و امنیتی بین ایران و قدرت های بزرگ زمینه را برای پذیرش دیدگاه ایران برای حل بحران های منطقه ای با تمرکز بر واقعیت های سیاسی-امنیتی جاری فراهم کرد. ایران معتقد است تهدید اصلی در منطقه رشد تروریسم تکفیری است و راه مبارزه با آن حل بحران های جاری در منطقه از طریق تقویت دولت ها و توسل به راه حل های سیاسی در روند مذاکرات و دستیابی به یک توافق نسبی از سوی همه طرف های درگیر است.

وقتی برجام به نتیجه رسید، تقریبا همه دنیا به غیر از دو رقیب منطقه ای ایران یعنی عربستان سعودی و اسرائیل، به آن خوشامد گفتند. بحث موافقان این بوده که این توافق هسته ای بر ثبات منطقه ای می افزاید و این خود مانع جدی در گسترش تروریسم و افراط گرایی در منطقه است که اکنون گریبانگیر دنیا شده است. اما سعودی ها و رژیم اسرائیل درست در جهت مخالف این جریان غالب، برجام را گامی در جهت بی ثباتی منطقه تعریف کرده اند. مخالفت رژیم اسرائیل البته منطق خود را دارد و بیشتر از زاویه حفظ انحصار هسته ای خود و در قالب خطرات امنیتی و معادلات روابط ایران با حزب الله و حماس است.

سعودی ها فراتر از مسائل صرف هسته ای، برجام را به افزایش مشروعیت نقش منطقه ای و تاثیرگذاری ایران بر جریان های جاری منطقه از جمله روند مبارزه با تروریسم تکفیری به ضرر جایگاه خود مرتبط می کنند. بحث اصلی آنها این است که توافق هسته ای یک معضل سیاسی-امنیتی بین ایران و غرب به خصوص آمریکا را برطرف کرده و این وضعیت سبب مشروعیت مشارکت ایران در حل مسائل منطقه ای و به تبع تقویت نقش و قدرت این کشور می شود. پس به هر نحو ممکن باید این وضعیت را به شکل سابق یعنی تداوم بحران برگرداند. اکنون سعودی ها با تشویق و تطمیع ترامپ از طریق انعقاد قراردادهای تسلیحاتی و اقتصادی همچنان امید دارند روند جاری را به ضرر ایران تغییر دهند. اما نگاه جهان به این رویکرد سعودی ها به سرعت به چالش کشیده می شود.

واقعیت این است که برجام به نقش منطقه ای ایران در مبارزه با تروریسم تکفیری مشروعیت بیشتری داده است. کشورهای اروپایی در قالب اضطرار ژئوپلتیک ناشی گسترش تروریسم و سیل پناهندگان به اروپا و ضرورت پیشگیری از انها، خواهان مشارکت و نقش فعال ایران در حل بحران سوریه شدند و از نقش فعال نظامی-سیاسی ایران در حل بحران داعش در عراق استقبال کردند. با رفع معضل هسته ای، روسیه، چین، هند و تا حدودی ترکیه به مشارکت فعال ایران برای حل مشکلات منطقه ای بهای بیشتری دادند.

در سایه پویایی نقش منطقه ای ایران، اکنون یک اتفاق مهم بی سروصدا در جریان است و آن کنار گذاشتن بحث جایگزینی بشار اسد به عنوان پیش شرط مذاکرات صلح سوریه از سوی جریان های اصلی مخالف است. ترکیه این سیاست را کنار گذاشت و بیشتر متمرکز به مسائل کردی در شمال سوریه شد و از این طریق به مذاکرات صلح آستانه به همراه ایران و روسیه در قزاقستان پیوست. ترامپ در آمریکا با محدودیت استراتژیک چگونگی خروج اسد از قدرت و مبارزه همزمان با داعش روبرو است و عملا خواهان این مسئله نیست. ماکرون رئیس جمهور فرانسه در تازه ترین تحول اخیرا اعلام کرد که خواهان جایگزینی اسد نیست. حتی سعودی ها و محمد بن سلمان در عربستان هم با تغییر سیاست، جایگزینی اسد را منوط به خواست ترامپ کرده و اینکه بیشتر درگیر سروسامان دادن افتضاح بمباران یمن هستند. مصر و امارات هم که مدتهاست از این سیاست کنار کشیده اند.

نتیجه اینکه گسترش دامنه و تاثیرگذاری دیپلماسی کشورمان در پرتو برجام به نوعی سبب شد تا استراتژی سیاسی-امنیتی ایران در مبارزه با تروریسم تکفیری در یک قالب مشارکتی و روند-محور بتدریج مورد پذیرش سایران بازیگران قرار گیرد.

منبع: روزنامه اعتماد، 24 تیر 1396