انتشار كتاب رئیس مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه

راهی که رفته‌ایم
خاورمیانه از دیرباز ودقیقا پس از اکتشاف نفت در شبه جزیره عرب در قرن بيستم میلادی شاهد ناآرامی‌های پیوسته بوده است. پیدایش موجودیت رژیم صهیونیستی در این منطقه در نیمه‌های قرن بيستم بحران‌های منطقه را به گونه‌ای فزاینده تشدیدکرد. تقریبا می‌توان گفت که هر دو دهه یک‌بار این منطقه شاهد جنگ‌های دو جانبه، چند جانبه و بین‌المللی بوده است. جنگ نیمه قرن بيستم میان اعراب و اسرائیل، جنگ سه جانبه غرب و اسرائیل علیه ملی کردن کانال سوئز در اوایل نیمه دوم قرن بيستم، جنگ دامنه‌دار اسرائیل علیه چند کشور عربی معروف به جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷، جنگ اکتبر اعراب علیه اسرائیل در سال ۱۹۷۳ که به آزاد سازی کانال سوئز و صحرای سینای مصر انجامید، جنگ تحمیلی عراق علیه انقلاب نوپای اسلامی ایران که ۸ سال به طول انجامید، جنگ اشغال کویت از سوی عراق درپایان دهه ۸۰ میلادی، جنگ توفان صحرا برای اخراج نیروهای عراقی از کویت در آغاز دهه ۹۰ میلادی، جنگ ۲۰۰۳ ائتلاف بین‌المللی برای سرنگونی رژیم عراق، چهار فقره جنگ‌های ویران‌گر رژیم صهیونیستی در آغاز دهه ۸۰ میلادی و نیمه‌های دهه اول هزاره سوم علیه لبنان و دو جنگ خونین اسرائیل علیه نوار غزه به فاصله سه سال در دهه دوم هزاره سوم و از آن وقت تاکنون جنگ‌های کشورهای منطقه علیه تروریسم لجام گسیخته همه و همه نشان از این داشته و دارد که این منطقه با ناپایداری مزمنی مواجه بوده است. در کنار این جنگ‌های ویران‌گر بحران‌های جانبی دیگری در چند دهه اخیر نظیر پرونده هسته‌ای ایران و موج قیام‌های مردم خاورمیانه علیه رژیم‌های استبدادی که به بهار عرب معروف شد و سرنگونی چهار رژیم منطقه‌ای (زین العابدین بن علی در تونس، حسنی مبارک در مصر، معمر قذافی در لیبی و علی عبد الله صالح در یمن) وهمزمان تلاش برای ساقط کردن دولت سوریه و در نهایت جنگ ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی علیه کشور فقیر یمن ثبت شده است. بخشی از این بحران‌ها در صورتی که تدابیر رهبری کشورمان نبود می‌توانست به جنگ دیگری در منطقه بینجامد.

مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه طی سه دهه اخیر و با انتشار ۵ نشریه تخصصی به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی پا به پای این تحولات گسترده خاورمیانه حرکت کرد و مجموعه‌ای گرانبها از تحلیل‌های کارشناسان مقیم ومیهمان مرکز را در قالب نشریات دوره‌ای یاد شده ارائه کرد که بخش لاینفکی از کارنامه مرکز مطالعات خاورمیانه طی دهه‌های پیشین به شمار می‌رود.

مجموعه‌ای که پیش رو دارید حاوی مطالبی است که به تناسب و شتاب تحولات منطقه نمی‌توانست در فصلنامه‌ها و نشریات دوره‌ای مرکز مطالعات گردآوری شود و به دلیل تقاضای روزنامه‌های نامدار کشور، آنرا در اختیار مطبوعات کشور قرار دادیم. از این‌رو ادبیات این مجموعه با مقتضای روزنامه‌ها و محدودیت‌های آنها و تنوع مخاطبانشان تنظیم و همزمان و یا کمی پس از وقوع پاره‌ای تحولات منطقه‌ای که جنبه راهبردی داشته در پاره‌ای از روزنامه‌های کشور به چاپ سپرده شده است.

اینک که به این مجموعه می‌نگرم در می‌یابم که گردآوری یکایک این تحلیل‌ها ودسته‌بندی آنها ذیل پاره‌ای از کلید واژه‌ها به پژوهشگران علوم سیاسی وکارشناسان امور خاورمیانه این کمک را می‌کند که نگاه مسئول یک مرکز پژوهشی را در قبال رخدادهای منطقه ناپایدار خاورمیانه مورد ارزیابی قرار داده و پیوستگی پاره‌ای از تحولات را در قالب مفهوم علت و معلولی مورد ملاحظه قرار دهند. همچنین و با یک نگاه تاریخی، این مجموعه می‌تواند به پژوهشگران وکارشناسان سیاست خارجی کشورمان کمک کند نگاه و ارزیابی مراکز پژوهشی خود را نسبت به رخدادهای منطقه‌ای وجهانی مرتبط با منافع جمهوری اسلامی ایران رصد کنند.

البته این مجموعه را نمی‌توان تنها کارنامه مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه تلقی کرد، زیرا صدها پژوهش، مقاله تحلیلی و جزوه از سوی استادان مقیم مرکز مطالعات و دانشجویان دوره دکتری مرکز در نشریات دوره‌ای و نیز در سایت سه زبانه مرکز  پژوهشها منتشر شده و بعدها به صورت مجموعه‌هایی از این دست در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت. چنانکه اشاره کردم این مجموعه منتخبی از مقالات ارائه شده از سوی رئیس مرکز مطالعات است که به تناسب موضوع وزمان آن در مطبوعات بنام کشور منتشر شده است. نگارنده ضمن تشکر از تمامی دست‌اندرکاران گردآوری و انتشار این مجموعه از خوانندگان گرامی این مجموعه تقاضا دارد مرکز پژوهشهای علمی ومطالعات استراتژیک خاورمیانه را با نقدهای سازنده خود یاری کنند.

سید حسین موسوی

  رئیس مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه