انتشار کتاب پژوهشگر مهمان مركز مطالعات استراتژيك خاورميانه
کتاب «نوسَلَفی‌گری در سوریه» به قلم سیدعلی نجات، پژوهشگر مهمان و با مقدمه‌ا‌ی از دكتر قدیر نصری پژوهشگر ارشد و مدیر گروه روندهای فکری پژوهشكده مطالعات استراتژیك خاورمیانه، توسط پژوهشکده مطالعات راهبردی منتشر شد.
کتاب «نوسلفی‌گری در سوریه» در قطع وزیری در ۲۶۴ صفحه و با قیمت ۱۵۰٫۰۰۰ ریال روانه بازار نشر شده است؛ آنچه در ادامه می‌آید بخشی از پیشگفتار كتاب می‌باشد.
یکی از جریان‌هایی که در سال‌های اخیر نقش به‌سزایی در تحولات و سیاست‌های منطقه‌ای ایفا کرده و هر روز بر دامنه نفوذ آن افزوده می‌شود، جریان نوسلفی‌گری است. با وقوع انقلاب‌های عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا، جریان‌های اسلام‌گرای سلفی که سال‌ها مورد سرکوب قرار گرفته بودند و زمینه فعالیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی از آنان سلب شده بود، به‌سرعت به‌عنوان بازیگرانی فعال در صحنه ظاهر شدند و در کنار سایر نیروهای سیاسی و اجتماعی به نوسازی تشکیلاتی خود پرداختند.
در این میان مهم‌ترین نمود و جلوه فعالیت نوسلفی‌ها به حوزه سوریه مربوط می‌شود. اسلام‌گرایان سلفی جهادی در سوریه که طی سال‌های گذشته با برخورد دولت مواجه شده بودند، با وقوع تحولات و اعتراضات داخلی در سوریه که با ورود بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی به بحرانی غامض و پیچیده در منطقه تبدیل شد، فرصت را مناسب تشخیص دادند و درصدد فعالیت سیاسی بیشتر برآمدند. علاوه بر آن، موج جدیدی از پیکارجویان سلفی خارجی روانه سوریه شدند و با تشکیل گروه‌های جهادی، معادلات میدانی را دچار تغییر جدی کردند.
در حال حاضر با گذشت بیش از پنج سال از بحران سوریه، گروه‌های مختلف نوسلفی داخلی و خارجی در نبردهای این کشور حضور پیدا کرده‌اند و نسبت به گروه‌های دیگر توفیق بیشتری داشته‌اند. در این میان، مهم‌ترین نماینده گفتمان نوسلفی‌گری در سوریه را گروه‌های جبهه فتح الشام (جبهه النصره سابق)، داعش، احرار الشام و جیش الاسلام تشکیل می‌دهند. این گروه‌ها تحت‌تأثیر اندیشه‌های ابن‌تیمیه، محمد بن‌عبدالوهاب و رویکرد جهادگرایانه سید قطب و نظریه‌پردازان جدید جریان نوسلفی از جمله ابو عبدالله المهاجر، ابو مصعب السوری، ابوبکر ناجی و عبدالله بن محمد قرار گرفته و با حمایت و پشتیبانی برخی بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی به جریان‌های مؤثر و فعال داخلی در بحران سوریه تبدیل شده‌اند.
گروه‌های نوسلفی حاضر در سوریه اهداف، دیدگاه‌های اعتقادی، انگیزه و خواسته‌های متفاوتی دارند. داعش، هدف خود را سرنگونی بشار اسد و تشکیل دولت اسلامی در سراسر سرزمین‌های اسلامی اعلام نموده است، سایر گروه‌های نوسلفی فعال در سوریه نیز هدف خود را سرنگونی نظام سوریه و برپایی دولت اسلامی مطابق با اصول گفتمان نوسلفی‌گری در سوریه معرفی کرده‌اند.
در این بین هدف مشترک تمامی گروه‌های نوسلفی فعال در سوریه، سرنگونی بشار اسد و علویان است؛ به اعتقاد آنها علویان رافضی هستند و از همین‌رو برای سرنگونی حکومت آنها، جهاد ضروری است. در این میان، مجموعه اقداماتی که توسط گروه‌های نوسلفی فعال در سوریه سازماندهی و اجرا می‌شود باعث پیچیدگی، تشدید و تداوم بحران و گسترش جنگ‌های طایفه‌ای و مذهبی و تسری آن به فراسوی مرزهای این کشور شده است.
نکته حائز اهمیت پیرامون نوسلفی‌های حاضر در سوریه این است که آنها به شدت مخالف ایدئولوژی شیعی ایران در منطقه هستند. بدون تردید ایران شیعی از یک‌سو به دلیل اختلافات ایدئولوژیک و از سوی دیگر حمایت از بشار اسد، یکی از مهم‌ترین دشمنان گروه‌های نوسلفی به‌شمار می‌آید. علاوه بر آن، با توجه به تحولات جاری در سوریه و با عنایت به این نکته که جنگ نوسلفی‌ها در این کشور عملاً جنگ علیه نظام علوی تفسیر شده و نبرد با جمهوری اسلامی ایران و حزب‌الله بخشی از راهبرد جریان‌های نوسلفی در سوریه دنبال می‌شود، این مسئله در بلندمدت میتواند دغدغه‌ای اساسی برای امنیت ملی ایران محسوب شود و هم‌زمان عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران را در منطقه به چالش بکشاند. علاوه بر آن، گروه‌های نوسلفی در سوریه نشان داده‌اند که برای رسیدن به قدرت و غلبه بر «دگر» خود یعنی شیعه و سرکوب و طرد آن حاضر به همکاری گسترده با «دگر» اصلی خود یعنی غرب یا به تعبیری «صلیبیون» هستند. در همین راستا، شناخت و پیگیری ماهیت گفتمان نوسلفی‌گری از نقطه نظر منافع حیاتی و امنیت ملی برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت بسیار است.
به‌طور کلی، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به چهار پرسش عمده و اساسی است: 1. ریشه‌های گفتمان نوسلفی‌گری سوریه از چه زمانی شکل گرفت؟ 2. گروه‌های نوسلفی فعال در سوریه کدامند؟ 3. ماهیت، ساختار تشکیلاتی، اهداف و راهبردهای این گروه‌ها به چه شکل است؟ و 4. دلایل ثبات و تزلزل گروه‌های نوسلفی فعال در سوریه چیست؟
به منظور پاسخ به پرسش‌های فوق، مطالب کتاب در پنج فصل سازماندهی و تنظیم شده است: فصل اول تحت عنوان «چهارچوب نظری» به بررسی چیستی و هستی مفهوم گفتمان و مفاهیم و مؤلفه‌های اساسی نظریه گفتمان لاکلا و موف می‌پردازد. فصل دوم تحت عنوان «سیر تکوینی گفتمان نوسلفی‌گری»، پس از بررسی موج‌های پنج‌گانه سلفی‌گری و نظریه‌پردازان آن به مهم‌ترین اصول نظری و عملی گفتمان نوسلفی‌گری پرداخته می‌شود. در فصل سوم با عنوان «تبارشناسی نوسلفی‌گری در سوریه» به ریشه‌های گفتمان نوسلفی‌گری سوریه از قرن بیستم تا مهاجرت پیکارجویان جهادی خارجی به سوریه پس از بحران سال 2011 میلادی اشاره می‌شود. فصل چهارم تحت عنوان «گروه‌های نوسلفی فعال در سوریه» به نحوه شکل‌گیری، ساختار تشکیلاتی، اهداف و راهبردها، کانال‌های تأمین منابع مالی و جنایت‌های گروه‌های نوسلفی فتح الشام (جبهه النصره)، داعش و گروه‌های عضو جبهه اسلامی (شامل: لواء التوحید، احرار الشام، صقور الشام، جیش الاسلام، انصار الشام، لواء الحق، جبهه اسلامی کردی) و جیش الفتح (شامل: جبهه النصره، احرار الشام، جند الاقصی، جیش السنه، فیلق الشام، لواء الحق و اجناد الشام) پرداخته می‌شود. فصل پنجم با عنوان «عوامل ثبات و تزلزل گفتمان نوسلفی‌گری در سوریه» به عوامل رشد و ثبات و دلایل تزلزل و بی‌قراری گفتمان نوسلفی‌گری در سوریه اشاره خواهد شد. بخش پایانی کتاب نیز به نتیجه‌گیری و بیان یافته‌های پژوهش و ضمائمی در مورد معرفی فرماندهان نظامی - سیاسی گروه‌های نوسلفی سوریه و نقشه جغرافیایی مناطق تحت تصرف ارتش سوریه و گروه‌های نوسلفی اختصاص دارد.