اهداف حمله موشکی آمريكا به سوریه

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمريكا، در صد روز نخست ریاست‌جمهوری، دستور حمله موشکی به پایگاه هوایی شعیرات سوریه را صادر کرد. کاخ سفید اعلام کرد دونالد ترامپ پس از مشاهده تصاویر حمله شیمیايی به خان‌شیخون دستور حمله موشکی را به همان پایگاهی صادر کرد که به گفته کاخ سفید، هواپیماهای حمله‌کننده به خان‌شیخون از آن استفاده کرده بودند. کاخ سفید افزود این حمله طوری طراحی شده بود که به‌جز پایگاه و باند فرودگاه و تأسیسات و آشیانه‌های هواپیماهای جنگی سوریه به کسی آسیب نرساند و آمريكا پیش از اجرای این حمله موشکی شرکای روسی خود و نیز متحدان منطقه‌ای آمريكا از جمله اسرائیل و اردن و عربستان سعودی را از این حمله مطلع کرده بود. شورای امنیت سازمان ملل متحد به تقاضای روسیه و برای بررسی حمله موشکی آمريكا به پایگاه شعیرات تشکیل نشست اضطراری داد که در آن مشاجره لفظی بسیار حادی میان نمایندگان روسیه و آمريكا درگرفت. این مشاجره لفظی به همین‌جا ختم نشد و شکاف عمیقی میان متحدان آمريكا و روسیه بر سر این حمله موشکی آمريكا در گرفت. از یک‌سو روسیه به واحدهای مستقر خود در سوریه فرمان داد روند هماهنگي با فرماندهی ارتش آمريكا در خاک سوریه را به حالت تعلیق درآورند.

دستگاه دیپلماتیک ایران ابتکار عمل واکنش را به دست گرفت و به‌گونه‌ای مدیریت‌شده حمله موشکی آمريكا به پایگاه شعیرات سوریه را گامی برای تشویق تروریست‌ها به شمار آورد. رقیب منطقه‌ای ایران در منطقه و حامی اصلی جبهه النصره یعنی عربستان سعودی در تماس تلفنی ملک‌سلمان، پادشاه عربستان، با دونالد ترامپ از این اقدام آمريكا جانبداری و آن را اقدام شجاعانه ترامپ تلقی کرد. رئیس‌جمهور ترکیه از این حمله استقبال کرد، اما آن را غیرکافی خواند.

تقریبا همه کشورهای تأثیرگذار اروپایی از اقدام آمريكا استقبال کردند و بسیاری از کشورهای منطقه و جهان در تقبیح یا تأیید این حمله واکنش خود را سامان دادند. روسیه از زبان لاوروف، وزیر خارجه و نماینده دائمی فدراسیون روسیه در سازمان ملل متحد، آمريكا را متهم کرد که به یک کشور مستقل و دارای حاکمیت ملی تجاوز کرده و این یک بدعت خطرناک در روابط بین‌المللی است. روسیه یادآور شد واشنگتن با همین سناریو مبتنی بر یک دروغ آشکار کالین پاول، وزیر خارجه آمريكا در دوره جورج بوش پسر، در سال ۲۰۰۳ به بهانه برخورداری رژیم صدام‌حسین و هماهنگي آن با القاعده طرح اشغال عراق را به اجرا درآورد و با همین بهانه کشور لیبی را ویران کرد که درمجموع صد هزار نفر از مردم عراق و لیبی کشته شدند.

با فروکش‌کردن شوک اولیه حمله موشکی آمريكا به پایگاه شعیرات سوریه نوبت به تحلیل‌های راهبردی این تصمیم ناگهانی ترامپ رسید، زیرا ترامپ تنها یک هفته پیش از حمله موشکی به سوریه یک نماینده جمهوری‌خواه کنگره آمريكا را به دمشق اعزام کرده بود تا نظر بشار اسد را دراین‌باره جویا شود که اگر دونالد ترامپ با اسد تماس تلفنی بگیرد و برای هماهنگي موضوع مبارزه با داعش با وی گفت‌وگو کند، آیا اسد پاسخ این تماس تلفنی را خواهد داد یا خیر که اسد بی‌درنگ پاسخ مثبت داده بود. نماینده کنگره آمريكا به اسد گفته بود ترامپ قصد دارد سیاست‌های گذشته را رها کند و شعار سرنگونی بشار اسد از اولویت‌های ایالات متحده خارج شده و اکنون اولویت اصلی ترامپ ویران‌کردن و ریشه‌کن‌کردن داعش در سوریه است.

تحلیلگران از خود می‌پرسند درحالی‌که برای اثبات اینکه چه کسی در حمله شیمیايی به خان‌شیخون دست داشته باید کمیته حقیقت‌یاب تشکیل شود، چرا ترامپ تحت تأثیر عواطف خود قرار گرفته و دستور حمله موشکی به پایگاه شعیرات سوریه را صادر کرده است؟ از سوی دیگر طبق گزارش سازمان ملل متحد، کشور سوریه در جریان اتهام‌های مشابه در سال ۲۰۱۳ همه زرادخانه‌هاي سلاح‌های شیمیايی خود را زیر نظر کارشناسان سازمان ملل نابود یا به خارج از خاک سوریه منتقل کرد. در نتیجه ارتش سوریه طبق گزارش رسمی سازمان ملل متحد، دیگر چیزی به نام سلاح شيميايي در اختیار نداشته تا از آن برای حمله به خان‌شیخون استفاده کند.

در همین حال بسیاری از کارشناسان امور استراتژیک می‌گویند کشوری که در چند ماه اخیر و به‌ویژه پس از آزادی شهر حلب موازنه نظامی را در بحران سوریه به سود خود تغییر داده و برنامه آشتی و مصالحه موضعی با بسیاری از گروه‌های اپوزيسیون مسلح را در دستور کار خود قرار داده، نیازی به استفاده از سلاح‌های شيميايي ندارد. سلاح‌هایی از این دست را نیروهایی استفاده می‌کنند که در جریان نبردها به بن‌بست رسیده و برای ایجاد یک غائله بین‌المللی علیه دولت پیروز به تکاپو می‌افتند. چرا ایالات متحده آمريكا به تقاضای سوریه و روسیه و ایران و ده‌ها کشور ديگر برای تشکیل یک کمیته تحقیق مستقل پاسخ نمی‌دهد؟ پاره‌ای دیگر از تحلیلگران بر این باور هستند که موضوع ارسال پیام به چند کشور تأثیرگذار منطقه‌ای و جهانی در رأس هدف‌های این حمله موشکی آمريكا قرار داشته و موضوع تنبیه رژیم سوریه به خاطر اتهام ثابت‌نشده اساسا مطرح نبوده است. ازجمله می‌توان به سفر رهبر چین به آمريكا اشاره کرد؛ 

درحالی‌که رهبر چین در کمپ فلوریدا آماده دیدار و مذاکره با دونالد ترامپ بود و موضوع موشک‌های اتمی و آزمایش‌های پی‌درپی اتمی کره‌شمالی در کنار موضوع تجارت دوجانبه در دستور کار مذاکرات دو طرف بود، آمريكا ترجیح داد حمله موشکی به پایگاه شعیرات سوریه را به‌مثابه پیام دارای چند گیرنده به حامی اصلی کره‌شمالی برساند. سخنگوی کاخ سفید سه روز پس از حمله موشکی آمريكا به پایگاه شعیرات سوریه با وضوح بیشتری سخن گفت و خاطرنشان کرد حمله آمريكا پیامی به کل جهان بود. پس از کره‌شمالی و به گفته سخنگویان آمريكا، دومین دریافت‌کننده پیام ایالات متحده، جمهوری اسلامی ایران بود که به گفته مقامات آمريكايی، در کنار اسد قرار دارد. اشاره کردم ایران در واکنش به این حمله آمريكا مدیریت فوق‌العاده ماهرانه‌ای در تبیین و تفسیر آن به کار برد و آن را یک اقدام محدود جغرافیايی برای واکنش به یک گزارش تأییدنشده به شمار آورد که هیچ ارتباطی با مجموعه بحران سوریه و اولویت مبارزه با داعش ندارد. 

اکنون این پرسش مطرح است که آیا ایالات متحده آمريكا با این حمله موشکی خود به شعیرات سوریه موضوع را خاتمه‌یافته تلقی می‌کند یا اینکه در آینده نه‌چندان دور به‌ویژه در بستر جنگ‌های تعیین‌کننده ارتش سوریه در شمال شرقی این کشور آن را ادامه می‌دهد؟ برای پاسخ‌گویی به این پرسش به‌شدت راهبردی کافی است به دو اظهارنظر نتانیاهو و ملک‌عبدالله دوم، پادشاه اردن، در سفر اخیرشان به ایالات متحده آمريكا و مذاکره با دونالد ترامپ اشاره کنیم. نتانیاهو گفت تا وقتی که خطر دسترسی سپاه قدس به بلندی‌های جولان وجود دارد، من شب‌ها خواب ندارم و این نکته را با پرزیدنت ترامپ در میان گذاشتم. ملک‌عبدالله دوم نیز گفت سپاه قدس اکنون به ۷۰ کیلومتری اردن و در اصل به مرز اسرائیل رسیده است. آیا تلاش‌های آشکار آمريكا برای جداسازی خط ممتد رقه تا مرزهای اردن به‌مثابه خط ممتد و قطع‌کننده به‌هم‌پیوستگی جغرافیايی ایران با خاک سوریه از طریق گماردن نیروهای سوریه دموکراتیک که با کمک نیروی مارینز آمريكا حاکی از آن است که دولت ترامپ سناریوی پیشرفته‌تری را تدارک دیده تا قلمرو امنیت اسرائیل و تضمین عدم دسترسی سپاه قدس ایران و حزب‌الله لبنان به منطقه جولان فراهم شود؟