گزارش جلسه توجیهی پژوهشگران مهمان سال تحصیلی 1396-1395

در روز پنج شنبه 20 آبان، جلسه توجیهی ششمین دوره برنامه پژوهشگران مهمان مركز  مطالعات استراتژیک خاورمیانه در سال تحصیلی 1396-1395 برگزار شد. این جلسه با حضور تعدادی از اساتید دانشگاه، پژوهشگران مقیم، تعدادی از پژوهشگران مهمان سال تحصیلی 1395-1394 و پژوهشگران مهمان دوره جدید تشکیل شد. در این جلسه دکتر کیهان برزگر رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه به تشریح اهداف، اهمیت و عملکردهای برنامه پژوهشگران مهمان در این پژوهشکده در طول سال تحصیلی جدید پرداخت. دکتر قدیر نصری پژوهشگر ارشد و مدیر گروه روندهای فکری پژوهشکده نیز نکاتی را در مورد اهمیت و اهداف برنامه پژوهشگران مهمان بیان کرد.

در آغاز برنامه، دكتر برزگر ضمن ابراز خوشامدگویی به پژوهشگران حاضر در جلسه، به بیان برنامه ها و نقشه راه پژوهشکده و وظایف سازمانی، مسائل کاری و تشریح فعالیت گروه های مطالعاتی  پرداخت.

نخست اينكه ، این برنامه بيشتر یک "برنامه آموزشی-پژوهشي" متكي بر هم افزايي اعضاي پژوهشي است كه و  اينكه يك شغل تمام وقت نیست. در دنیای امروز، در واقع، شغل های پژوهشی به شکل سنتی و حضور فيزيكي الزاما وجود ندارد؛ دوم اينكه ، به اهمیت «وقت اجتماعی» (Social Time) در روند يادگيري و پيشرفت فكري باید توجه جدی کرد. وقت اجتماعی بدین معناست که انسان ها قاعدتا باید در یک فضای اجتماعی، تعامل و انعطاف پذیری را تمرین کنند و به نقطه تعادل خود برسند. همچنین، نمی توان با بودن در یک فضای بسته، پژوهشگری جدی شد، بلکه این امر باید در یک روند پژوهشی و طی روند زمان اتفاق افتد. معمولا این مساله از کارکردهای دانشگاه ها است اما متاسفانه در دانشگاه های ما زياد به «وقت اجتماعی» اهميت نمي دهند.  وقت اجتماعی در پیشرفت اجتماعی و توسعه فكر بسیار مهم است. علاوه بر این، وقت اجتماعی با حوزه ای دیگر به نام «روابط انسانی» ارتباط پیدا می کند. به عنوان مثال، نوع آداب و معاشرت اجتماعي و يا رعايت پروتكل ها در تبادل نظر با يك هيئت دانشگاهي يا سياستگذاري خارجي كه معمولا در مركز صورت مي گيرد، برای یک پژوهشگر مهم است. بنابراین، هم روابط انسانی و هم تعادل اجتماعی مهم ترین مساله ای است که در «Social Time»  ایجاد می شود.

نکته بعدی که وی مطرح کرد ایجاد "تاریخ مشترک" بود. بدین معنا که هر پژوهشگری و هر مجموعه پژوهشی باید یک تاریخ مشترکی داشته باشد. از دیدگاه دکتر برزگر، برخی از آثار مهم پژوهشی در یک تاریخ مشترک شکل گرفته اند که این تاریخ مشترک را به عنوان «روح روشنفکری یا ظرفیت روشنفکری» نیز می توان تعریف کرد. ظرفیت روشنفکری آمیزه ای از نگاه انتقادی، نگاه رو به جلو، تعامل و دولت محوری است و قاعدتا این «ظرفیت روشنفکری» و «تاریخ مشترک» باید طی یک روندی شکل گیرد. همچنین، حوزه پژوهش جایی است که افراد باید جای خود را در روند زمان، به طور واقعی پیدا کنند. بدین دلیل است که برنامه پژوهشگران مهمان بسیار مهم است و هسته فعالیت های پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه می باشد؛ زیرا از لحاظ هم افزایی «افزایش نقش و اهمیت» پژوهشگران مهمان مدیریت خواهند شد.

دکتر برزگر همچنین بر این نکته تأکید کرد که برنامه پژوهشگران مهمان به "واقعی شدن" پژوهشگران مهمان  کمک خواهد کرد؛ واقعی بودن به معنای خروج از انتزاعات و نزدیک شدن به واقعیت هاي جاري جامعه و حتي ايده هاي پژوهشي است.  روند انتقال از انتزاع به واقعی شدن چند سال زمان می برد و معمولا اين وظیفه دانشگاه ها که افراد را با اجراي كارگاه هاي آموزشي، برگزاري سمينارهاي بين المللي، سفرهاي علمي و ...واقعی کنند ولی متاسفانه دانشگاه های ما چنین وظیفه ای را به طور کامل انجام نمی دهند.

در ادامه، رئیس پژوهشگده يكي ديگر از اهداف برنامه پژوهشگران مهمان  را پیشرفت فکری و تقویت رزومه پژوهشگران عنوان كرد.  در یک تعریف گسترده تر، منافع کشور نیز ایجاب می کند که نسل جدیدی از نویسندگان و متفکرین با توجه به روندهای فعلی موجود در جامعه تقویت شوند که این امر در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با "مدل و متدولوژي خاورمیانه شناسی" خود و بيشتر با استفاده از رويكرد ميان رشته اي و تكيه بر تاريخ و تئوري براي توضيح وقايع جاري در حال انجام است. به منظور عملیاتی کردن این هدف مهم، پژوهشگران مهمان در گروه های مختلف مطالعاتی دسته بنده ای شده اند و بهترین اقدام، تمرکز پژوهشگر بر فعالیت کردن در یک گروه می باشد.

دکتر برزگر در پایان صحبت های خود افزود دوره دکتری نقطه عطفی برای ورود پیشرفته به موضوعات است. يك انسان جهانی شده باید بتواند چندین کار را همزمان انجام دهد و ارائه کار خوب و ماندگار نیز حاصل تلاش و زحمت بسیار است؛ چون یادگیری در بستر زمان رخ می دهد و قطعا بدون تلاش ممکن نیست. در این پژوهشکده و برنامه پژوهشگران مهمان تا حدودی فضای رقابتی وجود دارد؛ یعنی آنچه لازمه «توسعه فکر» است.

سپس دکتر قدير نصری ضمن اشاره به اهمیت مطالب مطرح شده توسط دکتر برزگر، در مورد چهار واژه بسیار مهم صحبت کرد و گفت: اولین واژه مهم «خودسنجی» است. دوره پذیرش یک یا دو دانشجوی مقطع دکتری در دانشگاه ها گذشته است. در حال حاضر تعداد دانشجویان دکتری رو به افزایش است، همین باعث می شود هر دانشجوی برای ابراز و اثبات خود تلاش بیشتری کند. ذهن ما آکنده از تئوری هاست که البته همان را خوب هضم نکرده ایم و تئوری ها به تنهایی برای ما مفید نیستند. در چنین مراکز مطالعاتی در واقع فرصت ابراز خود را پیدا می کنیم و این چنین می توان نواقص و کاستی دانشگاه ها را کاهش داد. بسیاری از دانشجویان هنوز مدیریت زمان و شیوه نگارش مقاله را نمی دانند که باید به کمک این مکان ها این مراحل را پشت سر بگذاریم. البته کنترل زبان و بهتر سخن گفتن و مبرا کردن سخن از کینه و خصومت فقط با ممارست امکان پذیر است. در چنین شرایطی است که با گفتگو ها و بحث ها می فهمیم چقدر از سخنان ما اضافه بوده است. این سخن حضرت علی (ع) همیشه الهام بخش بوده: «سخن تا گفته نشده در بند ماست وقتی که بیان شد ما در بند آنیم».

مدير گروه روندهاي فكري پژوهشكده همچنين اظهار داشت كه در این پژوهشکده شرایط بحث و گفتگو فراهم است شرایطی که در کلاس های درس میسر نیست. واژه دوم «مهارت خواهی» یا کسب مهارت در دو حوزه اخلاقی و حرفه ای است. واژه سوم «خدمت»، هر یک از ما باید باور کنیم در قبال دیگران مسئولیم. به اعتقاد من اگر ایرانی ها مطالبی که می دانند را به زبانهای دیگر هم ارائه کنند و شناخته شوند ما بسیار پیشرفت خواهیم کرد. واژه چهارم «فرصت» است. این فضا و موقعیت فرصتی است برای ابراز خودمان. یکی از وظایف مهم ما خود ابرازی است که بخشی با نوشتن و بخش بزرگی با گفتار می باشد، بخصوص در رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل باید خودمان را ابراز کنیم تا فرصت ایجاد شود. وی همچنین در پایان سخنان خود به «نداشتن مهارت» به عنوان مشکل اکثر دانشجویان فاقد حرفه و شغل مشخص اشاره کرد و ابراز داشت برای این که فضایی ایجاد کنیم باید مهارت داشت. داشتن بهترین نمرات بدون داشتن مهارت ذره ای ارزش ندارد.

این جلسه در پایان با معرفی پژوهشگران جدید و عکس دسته جمعی خاتمه یافت.

گزارش: سحر تقی پور، دانشجوی دکتری روابط بین الملل و دستیار برنامه پژوهشگران مهمان.