گروه مطالعاتی روندهای فکری
سرشت شعرگونه‌ی زندگی بشر در روایت مایکل اوکشات: تلاشی برای فهم رفتارها در خاورمیانه امروز
پس از گذشت چندین سال از اشغال و براندازی حکومت در عراق و افغانستان، کشورهای غربی و منطقه همچنان درگیر بحران هایی هستند که برآمده از این جنگ هاست. دلایل و ریشه های چنین بحرانی را می توان از منظرهای مختلف دانش سیاسی مورد تامل و مداقه قرار داد. یکی از راه های بررسی این بحران ها، توجه به خواست کشورهای غربی برای تحمیل شیوه حکومت شان بر کشور مغلوب بدون در نظر گرفتن زمینه های تاریخی- اجتماعی آن کشور است. مایکل اوکشات، فیلسوف سیاسی انگلیسی معتقد بود که یکی از مشکلات عمده فلسفه سیاسی مدرن، تمرکز آن بر "عقل گرایی" است. منظور از عقل گرایی از نظر اوکشات شیوه ای است که در آن ایده آل های سیاسی و راه های رسیدن به آن به صورت انتزاعی و بدون توجه به زمینه های منحصر به فرد تاریخی و اجتماعی کشورها مورد بررسی قرار می گیرد. اوکشات مدعی بود که سیاست و سیاست ورزی، بر خلاف قوانین منطق، دارای خاصیت جهانشمول نیستند و زمینه محورند. از نظر اوکشات، سیاست ورزی همچون هنر، نوعی فن است که در قالب فرمول های جهانشمول قابل بیان نیست.
اوکشات مدعی بود، شیوه رفتار بشر در طول تاریخ، مبتنی بر مفاهیم پیشین انتزاعی نبوده، بلکه همچون اثر هنری اصیل، معنای آن در حین خلق آن شکل گرفته است. برای این منظور، گروه روندهای فکری به ابتکار کارگروه «هنر و سیاست» و با همت خانم معصومه محمدیاری و مهشین سیاوشی‌پور، در دوم شهریور 1395، میزبان آقای عارف عبادی از دانشگاه سیاست و روابط بین‌الملل دانشگاه ناتینگهام انگلستان شد و این سؤال را به پرسش و کاوش نهاد که سهم هنر و شعر در زندگی اصیل چقدر و چگونه است؟
عارف عبادی: کنش و زیست بشری، خصلت شاعرانه دارد نه پوزیتیویستی
دانش‌پژوه رشته‌ی سیاست و روابط بین‌الملل در دانشگاه ناتینگهام با تکیه بر آموزه‌های متفکر محافظه‌کاری به نام مایکل اوکشات سخنان خود را اینگونه آغاز کرد «ما در عصری زندگی می کنیم که در آن «علم» و «برداشت علمی» نگاه غالب به جهان پیرامون مان را تشکیل می دهد. در خلال بیش از چهار صده از گذشت انقلاب علمی در حوزه علوم طبیعی، مرزهای «روش علمی» دیگر تنها به حوزه طبیعت و جهان فیزیکی محدود نمی گردد، بلکه روز به روز بر اهمیت استفاده از چنین روشی در حوزه اجتماعی و فردی تاکید می شود. برای اغلب ما باعث دلگرمی است اگر بتوانیم شغل آینده مان، همسرمان، تفریحات مان و حتی حس زیبایی شناسی مان را به صورت «علمی» و «اثبات شده» انتخاب کنیم.
در ادامه بحث، وی به شرح دیدگاه مایکل اوکشات در خصوص سرشت زندگی پرداخت و عنوان کرد که اوکشات عبارت «خصلت شاعرانه کنش انسانی» را برای توصیف وجه خلاقانه تجربه بشری به کار می گیرد. از نظر اوکشات، صورت و محتوای حیات انسان، تواما شکل می پذیرد و در عین حال دگرگون می شود. ما همانطور به جهانمان شکل می دهیم که شاعر به شعرش. سپس ایشان با اشاره به نقل قولی از اوکشات که می گوید «هنگام خلق شعر در ذهن شاعر، هیچ چیز وجود ندارد جز احساس شاعرانه که راهش را از طریق کلمات به بیرون از ذهن می گشاید» ادامه دادند که به همین سیاق، خود یا خویشتن ما در زندگی از طریق، ثبت و وضع آنچه عمل می کنیم خلق می شود و نه بر مبنای نقشه ای از پیش تعیین شده. در نهایت تاکید شد که اوکشات بر این باور است که این شیوه، راه اصیل هدایت زندگی و اخلاقیات ما است.
بعد از سخنان عارف عبادی، اعضای گروه و حضار در نشست، مطالب بیان شده را مورد بررسی و نقد قرار داده و تناسب این بحث‌ها با مسائل خاورمیانه را به بحث نهادند.