چشم انداز جنبش گولن در ترکیه پسا کودتا و پیامدهای داخلی و خارجی آن

 نشست شنبه 30 مرداد 1395 گروه ترکیه شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با عنوان «چشم انداز جنبش گولن در ترکیه پسا کودتا و پیامدهای داخلی و خارجی آن» با سخنرانی آقای برهان الدین داغ عضو شورای مدیریت اسلامی آلمان و کارشناس مسائل ترکیه و مديريت آقای دکتر رحمت حاجی مینه عضو هیئت علمی دانشگاه و از اعضای گروه ترکیه شناسی برگزار شد. در این نشست برخی كارشناسان حوزه تركيه و  پژوهشگران مهمان حضور داشتند.
 
در ابتدا دکتر رحمت حاجي مينه گفت: پس از کودتای نافرجام ترکیه، جریان گولن و آینده سیاسی رهبر این جریان به یکی از موضوعات عمده محافل سیاسی و حتی آکادمیک ترکیه تبدیل شده است. دولت ترکیه با اعلام این که فتح الله گولن و جنبش وابسته به او عامل اصلی کودتای نافرجام 15 جولای بوده است تا کنون تعداد زیادی از طرفدران این جریان را در داخل دستگیر و بازداشت کرده و از کشورهای خارجی میزبان موسسات وابسته به گولن درخواست کرده است که اجازه فعالیت به چنین مراکزی را ندهند. از طرف دیگر از آمریکا هم درخواست کرده که فتح الله گولن رهبر جنبش گولن را که در تبعیدی خود خواسته، در پنسیلوانا زندگی می کند را به دلیل دست داشتن در کودتا تحول ترکیه دهد. وضعیتی که پیامدهای جدی بر آینده سیاسی این جنبش و روابط خارجی ترکیه با کشورهای میزبان موسسه های وابسته به این جنبش به خصوص آمریکا که محل سکونت رهبر آن است، خواهد گذاشت. در این راستا برای شناخت و بررسی بیشتر آینده جنبش گولن در ترکیه پسا کودتا از آقای برهان الدین داغ عضو شورای مدیریت اسلامی آلمان و کارشناس مسائل ترکیه دعوت شده است تا در این نشست سخنرانی کند.
 
سپس آقای برهان الدین داغ عضو شورای مدیریت اسلامی آلمان با مقدمه ای کوتاه در باره بافت سیاسی و فرهنگی ترکیه پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی گفت:‌ جماعت ها در تركيه سازمان يافته و قوي هستند و در سياست و اقتصاد و آموزش و پرورش موثرند. زیرا كمال آتاتورك قانون منع تكايا و زاويه ها و مكاتب ديني را تصويب كرد. از سال 1945 تا 1950 اذان هم به تركي گفته مي شد به همين جهت مردم به جماعت هاي اسلامي گرايش يافته اند. يكي از مهمترين اين جنبش ها جنبش بديع الزمان بود كه بيشتر جنبه فرهنگي داشت و جنبه سياسي آن هم خواهان اتحاد اسلامي بود و خواستار تاسيس دانشگاهي در وان بود که منادی وحدت اسلامي باشد و حركت مهدويت هم مدنظر او بود.
 
وی افزود: بديع الزمان ها به پنج گروه تقسيم شدند كه يكي از آنها گولن بود. گولن با ارتش و دستگاه اطلاعاتي ارتباط خوبي داشت. سياست گولني ها كاملا ماكياوليستي است و در مبارزه با مخالفانشان از شانتاژ و تهيه فيلم و عكس استفاده مي كردند و هيچ حد و مرزي قايل نيستند. گولن تحصيلات آكادميك حوزوي هم نداشت اما خطيب بسيار توانمندي است. نفوذ در ارتش بسيار مهم بود و اولين كادر سازي ها در ارتش با سرقت سوالات امتحاني و دادن آن ها به افسران هوادار گولن شروع شد. به طور نامشروع اينها رشد كردند. دومين دستگاه، پليس بود كه در آن رخنه كردند سومين دستگاه، قوه قضاييه بود. اكنون بيش از سه هزار قاضي از كار بركنار شدند و نفوذ اصلي گولنيست ها در آموزش و پرورش بوده و در كشورهاي ديگر 450 مدرسه، كالج و دانشگاه افتتاح كردند و سرمايه اي حدود 50 ميليارد دلار در اختيار امور پرورشي قرار دادند.
 
برهان الدین داغ در ادامه گفت: در اين مدارس سه پيام اصلي به ذهن مخاطبان داده مي شود. يكي محبوب نشان دادن آمريكا به عنوان يك كشور اهل كتاب و دوست، ديگري پروراندن جاسوس براي آمريكا و نهایتا ترويج زبان تركی است. فتح الله گولن به هيچ عنوان با گروه هاي اسلامي ديگر ارتباط ندارد. اين ها هيچگاه از آمريكا و اسرائيل انتقاد نكردند. يگان هاي مخالف چپ در تركيه در دهه 60 ميلادي از نظر ديني زير نظر فتح الله گولن بودند و هميشه خطر روسيه را بزرگ مي كردند. وي همواره با حكومت ها ارتباط دارد مثلا در مخالفت با اشغال عراق و افغانستان كوچک ترين حرفي نزد. سنتز وي يك اسلام ليبراليستي مورد تاييد آمريكا و غرب است. يكي ازآموزه هاي مهم گولنيست ها ضدیت با مذهب شيعه و تشيع ايرانی است.
 
وی گفت: در قضیه کودتای ارگنه کن که ساخته و پرداخته گولنيست ها بود، عدم صدور اجازه استفاده از خاک تركيه در جنگ عراق بنا به پافشاري برخي نيروهاي ارتش تركيه بود که پس از يك دهه آمريكا با استفاده از گولنيست ها اين افسران را به يك كودتاي دروغين متهم كردند. اردوغان علاقه داشت از كادرهاي گولن استفاده كند. هرچند جماعت گولن ميان مردم كوچه و بازار نفوذي ندارند اما اردوغان پايگاه مردمي داشت ولی كادر آموزش ديده نداشت و به همين دليل از گولنيست ها استفاده مي كرد.
 
عضو شورای مدیریت اسلامی آلمان تصریح کرد: شيوه كار گولنسيت ها نفوذ در طبقات بالاي جامعه است و معتقدند بايد داراي وزن سياسي- اقتصادي باشند تا بتوانند حاكميت كنند. مثلا گولنيست ها در مورد ناوچه مرمره معتقد بودند كه تركيه بايد خود را  با رژيم صهيونيستی هماهنگ می كرد. گولن معتقد است، از حاكم به هر شكل و نوع بايد اطاعت كرد و بسيار حامي ارتش است.
 
برهان الدین داغ در پایان گفت: با توجه به رابطه فتح الله گولن با دستگاه های اطلاعاتی آمریکا، واشنگتن هرگز گولن را به ترکیه استرداد نخواهد کرد.