ايران و آينده مذاكرات صلح افغانستان
دور سوم مذاكرات چهار جانبه «صلح افغانستان» با حضور افغانستان، پاكستان، آمريكا و چين، روز 6 فوریه 2016 برابر با 17 بهمن 1394 در پاكستان برگزار شد. در صورت تداوم اين مذاكرات با حضور نيروهاي معارض داخلي دولت وحدت ملي افغانستان «طالبان» به عنوان يكي از بازيگران اصلي داخلي اين كشور و همچنين پذيرفتن نقش همسايگان افغانستان به خصوص ايران، در حل بحران ناامني و بيثباتي اين كشور، مي‌توان به آينده اين مذاكرات اميدوار بود. اساساً اشتراك منافع ايران و افغانستان، از وجود ثبات و امنيت در داخل و خارج مرزهاي خود، دليل مهمي بر نقش تأثيرگذار ايران در روند صلح افغانستان است.
مذاكرات چهار جانبه صلح افغانستان، باهدف يافتن «نقشه راه صلح» و بررسي موانع صلح دولت وحدت ملي افغانستان و طالبان، در راستاي ديگر مذاكرات صورت گرفته طي چند سال گذشته، براي برقراري صلح و ثبات در افغانستان برگزار مي‌شود. به رغم سقوط طالبان و حضور نيروهاي ائتلاف در اين كشور، انعقاد پيمان امنيتي- استراتژيك افغانستان با امريكا و تداوم حضور نيروهاي آمريكايي در افغانستان، اين كشور هم‌چنان با بيثباتي و ناامني رو به رو است.
بحران امنيتي در افغانستان در حدي است، كه جان كمپل فرمانده كل نيروهاي ناتو در این کشور، اخيراً مطرح كرد، كه بايد هرچه سريع‌تر براي برقراري صلح در افغانستان اقداماتي جدي صورت گيرد، در غير این صورت، سال 2016 نيز همانند 2015، سال بحراني و خونین خواهد بود.
علاوه براين، فعاليت داعش در افغانستان نيز به معضلات امنيتي اين كشور افزوده است. داعش در ژانویه 2015، تشکیل «ولایت خراسان» را که منطقه‌ای گسترده‌ای شامل افغانستان، پاکستان و بخش‌هایی از خاور میانه و آسیای میانه می‌باشد، اعلام کرد. اين موضوع نگراني هايي جدي در پي داشته است. نگراني عمده در اين خصوص حتي ميان رهبران طالبان، ايجاد تفرقه ميان نيروهاي طالبان و جذب نيروهاي ناراضي طالبان به داعش است. رهبران طالبان مخالف شكل گيري نيروهاي موازي در كنار خود در اين كشور هستند و به داعش در خصوص افزايش نفوذش در منطقه‌ای تحت كنترل خود، هشدار نيز داده اند. فعاليت داعش در افغانستان سبب گسترده شدن ناامني و بي ثباتي در اين كشور و به تبع آن گسترده شدن ناامني و تهديدات تروريستي در منطقه خواهد شد.
بر همين اساس است كه مذاكرات صلح به صورت جدي در حال پيگيري است و در طي يك ماه، سه دور مذاكرات برگزار شده است. دور نخست نشست چهارجانبه صلح افغانستان، 11 ژانویه 2016 در اسلام آباد و دور دوم آن نيز، 18 ژانویه در كابل برگزار شد. دور چهارم اين مذاكرات نيز قرار است كه 23 فوریه در كابل برگزار شود.
اما مسایلی آينده اين مذاكرات را تحت شعاع قرار داده است. نخست، عدم حضور نمايندگان طالبان؛ طي اين سه دور مذاكره، نماينده‌اي از طالبان به عنوان اصلي ترين نيروي معارض داخلي دولت ملي افغانستان و يك سويه اصلي مذاكرات صلح، حضور نداشته است. طالبان شروطي برای ورود جدی به روند مصالحه ملی اعلام كرده است؛ خروج نيروهاي خارجي از افغانستان، خارج شدن آن از لیست گروه های تروریستی سازمان ملل و حذف تحريم هاي رهبران طالبان.
اگر چه بر اساس اظهارات مقامات افغان و پاكستاني، احتمال حضور نمايندگاني از گروه‌هاي مختلف طالبان در نشست سوم وجود داشت، اما اين دور از مذاكرات نيز بدون حضور نماينده‌اي از طالبان برگزار شد. در دور سوم مذاكرات، از طالبان خواسته شد، كه به مذاكرات صلح بپيوندد. در حقيقت یکی از بزرگترین موانع بر سر راه این مذاکرات به گفته يكي از ديپلمات‌هاي حاضر در اين نشست، تعیین این مساله است که کدام گروه‌ها از طالبان درباره توافق صلح در کشور، صادقانه رفتار می‌کنند و کدام یک اصلا مسوولیت پذیری ندارند. در اين راستا، سرتاج عزیز مشاور امنیت ملی و امور خارجی نخست وزیری پاکستان گفته است، که باید تعداد زیادی از گروه‌های طالبان به روند مذاکرات صلح ملحق شوند.
دوم، عدم حضور ايران به عنوان يكي از مهم‌ترين همسايگان افغانستان؛ مطمئناً حضور ايران در اين مذاكرات مي توانست در روند مذاكرات صلح مثبت باشد. بدون ترديد، ايران به عنوان يكي از مهم ترين همسايگان افغانستان كه داراي مرز سرزميني طولاني، اشتراكات فرهنگي- زباني- قومي و مذهبي و تهديدات مشترك است، مي تواند نقش بسيار مهمي در روند صلح و ثبات افغانستان داشته باشد.
ایران در 15 سال اخیر، از روند دولت سازی در افغانستان و رفع بي ثباتي و ناامني در اين كشور حمایت کرده است. در ديدار عبدالله عبدالله رئيس اجرايي دولت افغانستان با مقامات ايراني در 5 و 6 ژانویه 2016 در تهران، مقامات ايراني از روند گفتگوهاي بین الافغانی با رهبری دولت افغانستان حمایت كرده و بر گسترش همکاری های نظامی و امنیتی به منظور مبارزه قاطع با تهدیدات مشترک، تاکید نموده‌اند. در حقيقت، نگراني‌هاي امنيتي ايران، ناشي از افراطي گري‌هاي طالبان در افغانستان و فعاليت داعش در اين كشور از يك سو و حضور نيروهاي خارجي در همسايگي ايران از سوي ديگر است. از نگاه ايران، حضور نيروهاي خارجي در افغانستان، حتی به شکل غیر مستقیم سبب تقویت تنش‌های داخلی و قومی افغانستان، افزایش اقدامات خشونت آمیز و به تبع آن کند شدن روند دولت سازی و در نهایت تداوم بی ثباتی و ناامنی در مرزهای طولانی شرقی ایران، می‌شود.
بدون ترديد، ايران و افغانستان منافع مشتركي از عدم وجود بيثباتي و ناامني در داخل و خارج مرزهاي خود دارند. همين موضوع، دليل مهمي بر نقش تأثيرگذار ايران در روند صلح افغانستان است. به طوري كه مقامات افغانستان نيز نقش ايران در زمينه تحكيم صلح و برقرراي ثبات و امنيت در اين كشور را، مثبت توصيف كرده اند.
نتيجه آن‌كه، برگزاري مذاكرات صلح، اقدام مثبتي جهت برقراري ثبات، امنيت، كاهش خشونت و ايجاد صلح پايدار در افغانستان و به تبع آن در منطقه و جهان است. بي ثباتي و ناامني موجود در افغانستان پس از گذشت 15 سال از سقوط دولت طالبان، لزوم حل مشكل طالبان با دولت از طريق سياسي – مذاكرات وحل اختلافات از طريق تفاهم- را فراهم كرده است. اما دو نكته حائز اهميت در اين خصوص، از يك سو اهمیت بهره مندی و دریافت حمايت ایران به عنوان یکی از همسايگان تأثيرگذار افغانستان در روند صلح و ثبات در اين كشور است. از سوي ديگر، لزوم پيوستن گروه‌هاي مختلف معارض داخلي به اين مذاكرات است. در واقع اين احتمال وجود دارد كه در صورت عدم پيوستن طالبان به روند مذاكرات صلح و همچنين عدم كنترل ناامني در افغانستان، فعاليت داعش در اين كشور گسترده تر شود. همين موضوع تداوم شورش هاو بی‌ثباتی در افغانستان را سبب خواهد شد.
منبع: خبرنامه، 18 بهمن ماه 1394