تحلیل اهداف آمریکا از ائتلاف علیه تروریسم در خاورمیانه

نشست شنبه ۲۹ شهریور ۱۳۹۳ گروه ترکیه شناسی با عنوان «تحلیل اهداف آمریکا از ائتلاف علیه تروریسم در خاورمیانه» توسط آقای محمدرضا حاجیان کارشناس مسائل خاورمیانه ارائه گردید. در این نشست که مدیریت آن را دکتر رحمت حاجی مینه  از اعضای گروه ترکیه شناسی بر عهده داشت، دکتر اسداله اطهری مدیر گروه ترکیه شناسی، آقای احمد دستمالچیان سفیر سابق کشورمان در لبنان و اردن، آقای محمد علی مهتدی از پژوهشگران ارشد پژوهشکده، برخی پژوهشگران مهمان  و اعضای گروه ترکیه شناسی حضور داشتند. در ابتدا دکتر حاجی مینه بحث را با بیان مقدمه ای کوتاه در زمینه  این ائتلاف آغاز کرد.
 
در ادامه آقای حاجیان ضمن تشکر از گروه ترکیه شناسی جهت برگزاری این نشست گفت: در ابتدا باید یادآور شوم برخی معتقدند عملکرد اخیر آمریکا در تشکیل ائتلاف ضد داعش از پیش تعیین شده و برنامه ریزی شده است  و البته در زمینه بهار عربی هم چنین تفکراتی وجود دارد، اما به عقیده من بسیاری از تحولاتی که رخ داده از پیش طراحی شده نیست و این فعل و انفعالات میدانی است، بسیاری از عملکردهای دولتها با توجه به بازی سایر بازیگران انجام می شود. نمونه این نوع رفتارها  نحوه دخالت ترکیه و قطر در سوریه است. این دخالت (نظامی کردن اعتراضات مردم ) تحت تاثیر تجربه لیبی انجام گرفت، ترکیه فکر می کرد  که نوع کاری که در لیبی انجام دادند در سوریه هم را به نتیجه مورد نظرشان می رساند اما دچار اشتباه استراتژیک بسیار فاحشی شدند، ساختار اجتماعی و سیاسی سوریه با لیبی کاملا متفاوت است در واقع ترکها با توجه به تجربه لیبی وارد سوریه شدند. به عبارت دیگر تجربه لیبی باعث شد که ترکیه و قطر در سوریه هم به سمت نظامی کردن حرکت اعتراضی مردم بروند. اگر آنها در لیبی با ناکامی مواجهه شده بودند در سوریه به مسلح کردن معترضان دست نمی زدند. نکته دیگر اینکه باید اهداف و انگیزه های  همه بازیگران دخیل در یک موضوع مورد توجه قرار گیرد . گفته می شود داعش ساخته و پرداخته عربستان سعودی و برخی کشورهای دیگر است، ما باید به عنوان پژوهشگر و به شکل علمی به مسائل نگاه کنیم، حرکت های اجتماعی مثل داعش زائیده عوامل متعددی هستند. در خصوص داعش باید مروری داشته باشیم بر جریان اسلام گرایی در منطقه که بیش از صد سال است به وجود آمده است، یکی از عوامل ظهور این جریانات افراطی پیش زمینه های فکری بوده و نمی توان گفت آنها افرادی هستند که فقط در قبال پول این اقدامات تروریستی را انجام می دهند. قطعا ریشه های فکری وجود داشته است.
 
هسته اولیه داعش در عراق تشکیل شد ، حتی سوریه  از طریق بعثی ها برای ضربه زدن به آمریکا برای عناصر تندروی سوری برای پیوستن به داعش تسهیلاتی را ایجاد می کرد و عبورو مرور آنها را به عراق سخت نمی گرفت اما با شروع بحران سوریه داعش عمده کارهای خود را به سوریه انتقال داد. و از این زمان عربستان و قطر حمایت خود را از  آنها افزایش دادند، ترکها ابتدای کار حضور نداشتند چون در آن زمان بر اخوان المسلمین  و گروه های وابسته به آنها متمرکز شده بودند اما امروز بزگترین حامی داعش ترکیه است.
 
موضوع اساسی دیگر اینکه عربستان امروز داعش را برای خود یک خطر و تهدید اساسی به حساب می آورد . البته این احساس خطر و تهدید قبلا هم وجود داشت اما نکته اساسی در هم مرز شدن داعش با عربستان و اتصال جغرافیایی این گروه با عربستان است . پس از پیشروی های داعش در عراق ،عربستان مرزهای خود با عراق را بشدت تقویت کرد زیرا داعش وقتی در سوریه بود با عربستان اتصال جغرافیایی نداشت اما داعش در عراق است و عراق مرزی طولانی و بیابانی با عربستان دارد که بسیار خطرناک است. عربستان می داند که صدمات حاصله از این جریان سخت خواهد بود و بنابراین اولین دلیل امریکا از این ائتلاف خواست عربستان بوده است و بعد هم حفظ و گسترش منافع خود در منطقه و این به معنی برنامه از پیش طراحی شده نمی تواند باشد.
 
 در پایان بحثم باید بگویم هدف اصلی این ائتلاف ضد داعش عراق است که امریکا در درجه اول به خواست عربستان عهده دار بوده و سوریه هدف ثانویه می باشد .البته امریکایی ها می خواهند از فرصت پیش آمده برای رسیدن به سایر اهداف خود نیز بهره برداری کنند این اهداف می تواند باز سازی اعتماد هم پیمانان امریکا در منطقه و بهره بردای داخلی باشد.
 
 در ادامه ،اقای مهتدی به اظهار نظر پرداخت وتوضیح داد که :  آقای حاجیان  تجربیات میدانی خوبی دارند اما  در این که امور از پیش طراحی نشده با ایشان موافق نیستم. درست است که زمینه های فکری برای پیدایش داعش از پیش وجود داشته اما ایجاد این تشکیلات از سال ۲۰۰۶ از سوی غرب ومتحدانش با هدف سرنگون کردن دولت سوریه  طراحی واجرا شده است .  بعد از اینکه اسرائیل در جنگ۳۳ روزه در لبنان به اهداف خود نرسید، خانم رایس به قاهره رفت و با مسوولان امنیتی پنج کشور مصر ، اردن، عربستان، امارات و قطر جلسه گذاشت و قرار شد که داعش را ایجاد کنند، همان زمان ابوبکر بغدادی در زندان آمریکایی ها در ابو غریب بود و در آن زمان امریکایی ها زندانی آزاد نمی کردند ولی ایشان را با تعداد زیادی که اکنون از رهبران داعش هستند آزاد کردند و قرار شد که داعش را درست کنند این داستان مفصلی است ، سیا اعلام کرد ۳۰۰۰۰ نفر از کشور های مختلف به داعش پیوسته اند؛ از استرالیا، اندونزی و مالزی تا کانادا و همگی می دانیم این ها با چتر در سوریه فرود نیامده اند ،  این یک شبکه جهانی است که اینها را شناسایی می کند و برایشان بلیط هواپیما می خرد آنها رادر استانبول پیاده می کند سپس کمیته ای هست که انها را تحویل می گیرد و داخل کمپ می برد، دو هفته سه هفته یک ماه بعد آنها را به مرز  می برد و اولین دیدار انها با داعش سر مرز سوریه و ترکیه صورت می گیرد ، این یک شبکه جهانی است که ابعاد وپیچیدگی هایی دارد  والبته وقت این جلسه اجازه بحث بیشتر در این باره را نمی دهد. سؤال مهم این است که چرا آنهایی که داعش را ایجاد کرده اند اینک مدعی مبارزه با آن هستند؟ ایا تاریخ مصرف داعش به پایان رسیده؟ یا اینکه از کنترل خارج شده وباید دوباره کنترل شود؟ جالب است که طبق بسیاری گزارش ها، از زمان اعلام استراتژی آقای اوباما برای مقابله با داعش تا کنون تعداد بسیار زیادی از افراد تکفیری از طریق مرز ترکیه به داعش پیوسته اند. آیا ترکیه به عنوان عضوی از ناتو وائتلاف بین المللی خودسرانه عمل می کند یا اینکه با آمریکا هماهنگ است؟ این ها سؤالاتی است که پرداختن بدان نیاز به زمان دارد.
 
در انتها نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان یافت.
 
گزارش: سحر تقی پور، دبیر گروه ترکیه شناسی- طناز ناصری مقدم