بررسی اختلافات جریان های اسلامگرا در ترکیه و تاثیر آن بر مسائل داخلی آذربایجان

نشست گروه ترکیه شناسی شنبه 19 بهمن ماه 1392 پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، با حضور دکتر اسدالله اطهری مدیر گروه ترکیه شناسی، دکتر هاکان گونش استاد رشته علوم سیاسی دانشگاه استانبول، برخی کارشناسان مسائل خاورمیانه، اعضای گروه ترکیه شناسی برگزار شد. این نشست که دکتر شعیب بهمن از اعضای گروه، مدیریت آن را بر عهده داشت با موضوع "بررسی اختلافات جریان های اسلامگرا در ترکیه و تأثیر آن بر مسائل داخلی آذربایجان" که توسط آقای فرشید باقری کارشناس مسائل آسیای میانه و قفقاز ارائه گردید، تشکیل شد.
 
در ابتدا آقای بهمن با اشاره به موضوع نشست و طرح مقدمه ای گفت: از گذشته تقسیم بندی ها و جناح بندی هایی میان جریان های اسلامگرا در ترکیه به خاطر اختلافات متعدد وجود داشته اما آنچه اخیراً اتفاق افتاده یعنی بحث فساد مالی و عملیات هفدهم دسامبر این اختلافات را بیش از پیش آشکار نموده است. برجسته ترین این اختلافات میان آقای اردوغان و جریان گولن است. اگر این اختلافات را در کنار شکاف های داخلی ترکیه میان اختلافات سنی ها و علویان اختلافات اسلام گرایان با سکولارها و کمالیست ها قرار بدهیم متوجه تاثیر آن بر فضای داخلی و خارجی ترکیه خواهیم شد. اردوغان را در انتخابات آتی با مشکلاتی مواجه خواهد کرد سیاست خارجی ترکیه متاثر خواهد شد و از طرفی ارزیابی سایر کشورها از ترکیه تغییر خواهد کرد چرا که ترکیه سال ها است در تلاش برای ارائه یک الگوی اسلام میانه رو در منطقه به ویژه در حوزه آسیای میانه و قفقاز است.
 
در ادامه آقای باقریان به ارائه بحث خود پرداخت و گفت: تحولات اخیر ترکیه که ناشی از درگیری جناح های قدرت در نظام اجرایی و دستگاه قضایی آن کشور بود، منجر به بروز ناآرامی ها در لایه های مختلف اجتماعی، سقوط شدید ارزش پول رایج و بی اعتباری بازار سرمایه ترک، بی اعتمادی به نظام عدالتی و قضایی موجود، کندی روند مذاکرات با اتحادیه اروپا و بسیاری تبعات دیگر شد که بر پیکره حکومت ترکیه جراحاتی وارد ساخت.
 
ترکیه با داعیه رهبری جهان ترک و کشور الگو، بعد از تحولات 17 دسامبر، وجهه سیاسی و نقش رهبری مآبانه خود را در قبال جهان ترک به خصوص کشورهای آذربایجان و ترکمنستان و بخشی از جهان عرب مانند مصر و سوریه و ژئوپلیتیک پیچیده شمال عراق را تا میزان قابل توجهی از دست داد و به تبع آن  حزب حاکم را برای به دست آوردن اکثریت آرا در انتخابات پیش رو را دچار مشکل ساخت.
 
علت اصلی تحولات اخیر در این کشور، به بیان حزب عدالت و توسعه , از سوی ترور های شخصیتی و خرابکاری های سیاسی از جانب جماعت فتح الله گولن بوده که از آن به عنوان دولت موازی یاد می گردد حتی رهبری حزب از این هم فراتر رفته و از جماعت به "حشاشین" یا همان ترور به سبک "حسن صباح"  یاد می کند.
 
جبهه دیگر این تحولات، یا فرقه "خدمت" نقش مخرب یاد شده را به طور کلی انکار کرده و تحولات فوق را ناظر به یک حرکت خود جوش و پاسخی بر آمده از وجدان آگاه در بطن نظام سیاسی اداری و مالی ترکیه می داند.
 
آنچه مسلم است هر دو جناح درگیر، همچنان در حال افشاگری و پایین آوردن وقار سیاسی یکدیگر در آستانه انتخابات شوراها و شهرداری ها می باشند که انتظار می رود روند این درگیری در روز های باقی مانده به این واقعه، سرعت بیش تری بدهد.
 
از سوی دیگر جماعت گولن با نفود شدید خود در نظام آموزشی و فرهنگی کشور آذربایجان، چنانچه در تحولات اخیر ترکیه پیروز گردد تاثیر خود و نفود خود را بدون تردید در نظام اداری و سیاسی باکو بالا خواهد برد که در غیر این صورت با پیروزی حزب عدالت و توسعه در این نبرد سیاسی، برای حضور این جماعت در آذربایجان سرنوشتی همانند آن در روسیه و پاکسازی عوامل و کارگرانشان توسط پوتین در سال 2008 انتظار می رود.
 
در پایان این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان یافت.
 
گزارش: سحر تقی پور دبیر گروه ترکیه شناسی پژوهشکده.