بررسی مسائل روز خاورمیانه

روز چهار شنبه 18 دی ماه 1392، نشست دیگری از مجموعه نشست های گروه مطالعاتی "خاورمیانه و قدرت های بزرگ" پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با موضوع "بررسی مسائل روز خاورمیانه" با حضور دکتر حسین دهشیار مدیر گروه و همچنین اعضای گروه و برخی دانشجویان مقطع دکتری و کارشناسی ارشد برگزار شد.

نکات مطرح شده در این نشست به شرح ذیل می باشد: در سال­های اخیر پس از بهار عربی، منطقه خاورمیانه شرایطی خاصی را تجربه کرد که چند ویژگی آن را می­توان به شرح ذیل برشمرد: نخست، کشورهایی نظیر عربستان، قطر و ترکیه تبدیل به کنشگر فعال شدند که با اهداف خاص اقدام به تصمیم گیری آگاهانه می نماید. دوم، قطر و عربستان در این میان رقابت بیشتری با یکدیگر داشتند، رقابتی با هدف مشترکی به نام ارتقاء جایگاه و نقش منطقه ای. باید در نظر داشت که هدف عربستان، ایدئولوژیک است و ماهیتی هویتی دارد ولی برعکس، هدف قطر هیچ گونه مبنای ارزشی ندارد بلکه کاملاً منفعتی است .از این رو دریچه دید ریاض به قضایا، ایدئولوژیک و نگاه دوحه، براساس محاسبه سود و زیان می باشد. سوم، ترکیه خواهان جایگاه برجسته در مسائل منطقه است و به حوادث، بیشتر نگاهی منفعتی و مادی دارد. چهارم، آمریکا از سه کشور عربستان، قطر و ترکیه حمایت ضمنی و صریح می نماید؛ چرا که هر سه کشور جزء متحدین منطقه ای امریکا هستند و از این رو افزایش قدرتشان به نفع واشنگتن و به ضرر دشمنان آمریکا می باشد. آمریکا می خواهد با در فشار و انزوا قرار دادن دشمنان خود، آن ها را مجبور به کاهش تنش با خود و تغییر مسیر حرکت پیشینشان نماید. البته هم زمان با فعالیت بیشتر عربستان، قطر و ترکیه و ورود آن ها به حوادث منطقه، شاهد وابستگی بیشتر آن ها به آمریکا در سطح بین الملل و در نتیجه افزایش نفوذ آمریکا در آن ها هستیم که لزوماً نتایج مطلوبی در داخل این کشورها در پی نخواهد داشت.

در خصوص نگاه آمریکا به حضور و افزایش نفوذ و فعالیت جریان سلفی در پی حوادث بهار عربی به خصوص سوریه می توان گفت که با توجه به جغرافیای منطقه منازعه و نوع بازیگران حاضر در آن، آمریکا برد این حوادث افراطی را درسطح منطقه ای خاورمیانه و نه فراتر از آن می داند. در ضمن، از منظر آمریکا، اگر گروه های سلفی تکفیری که پس از حوادث سوریه به شدت فعال شده اند، بر خلاف منافع این کشور در منطقه فعالیت ننمایند، واشنگتن در مواجهه با آن ها اقدامی نخواهد کرد.

گزارش: زهرا محمودی پژوهشگر مهمان و دبیر گروه خاورمیانه و قدرت های بزرگ پژوهشکده.