بررسی موافقت نامه ژنو و تاثیر آن بر مناسبات ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس

نشست پنج شنبه 26 دی ماه 1392 گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با  موضوع "بررسی موافقت نامه ژنو و تاثیر آن بر مناسبات ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس" با سخنرانی دکتر اردشیر سنائی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و با حضور پژوهشگران میهمان و مقیم پژوهشکده و جمعی از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری برگزار شد.

در ابتدا، دکتر سنائی با اشاره به در جریان بودن مذاکرات  اظهار داشت بررسی این دست موضوعات می تواند تعابیر و تفاسیر مختلفی را شامل شود و صحبت های وی در واقع تحلیلی بر حوادث موجود است. این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود را در سه بخش مختلف پی گرفت. در بخش اول با عنوان بررسی موافقنامه ژنو، سه موضوع را مورد توجه قرار داد؛ نخست، نگاهی به استراتژی و دیپلماسی هسته ای جمهوری اسلامی ایران؛ دوم، پرونده هسته ای ایران در ده سال گذشته و سوم، نگاهی ویژه به موافقت نامه ژنو.

 دکتر سنائی هر یک از قسمت های مطرح شده فوق را به صورت جزئی با ذکر مصادیق تاریخی و عینی مورد بررسی دقیق خود قرار داد. برای مثال، در قسمت سوم که با عنوان نگاهی به موافقت نامه ژنو نامگذاری شده بود، به بررسی شرایط ایران در سال 1392و دستاوردهای طرفین از مذاکرات پرداخت. دستاوردهای ایران از این مذاکرات عبارت بودند از: اذعان تلویحی داشتن حق غنی سازی اورانیوم،  به رسمیت شناختن غنی سازی 5 درصد، متوقف شدن وضع تحریم های جدید علیه ایران، امکان برداشته شدن تدریجی تحریم های گذشته، تعلیق تحریم‌های فلزات گرانبها، پتروشیمی و خودروسازی، فراهم شدن امکان برداشت بخشی از درآمدهای نفتی ایران، تسهیل بازرسی ایمنی و تعمیرات هواپیماهای برخی از خطوط هوایی ایرانی و تسهیل خرید مواد غذایی، دارویی و تاسیسات پزشکی توسط ایران؛ و دستاوردهای گروه 5+1 از این مذاکرات عبارت بودند از: امکان برطرف شدن نگرانی ازفعالیت های مشکوک هسته ای ایران، توقف غنی سازی بالای 5 درصد توسط ایران،  دسترسی آژانس به اطلاعات هسته ای ایران، خنثی‌سازی ذخایر اورانیوم ۲۰ درصد ایران، توقف توسعه برنامه غنی‌سازی شامل: عدم نصب سانتریفیوژ جدید، عدم توسعه فعالیت تاسیسات اراک، نطنز و فردو، عدم آغاز برنامه جدید غنی‌سازی،  اجازه بازرسی‌های بیشتر از جمله بازرسی روزانه از فردو و نطنز، و تعهد ایران مبنی بر پذیرش پروتکل الحاقی در انتهای مسیر.

دکتر سنائی در بخش دوم با عنوان "مناسبات ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس (تا زمان انعقاد موافقت نامه ژنو)" به بررسی روابط ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس پرداخت. وی رابطه ایران و عربستان را متشنج و درگیر در حوزه های مختلف؛ رابطه  ایران و بحرین، متشنج و متاثر از روابط ایران و عربستان؛ رابطه ایران و امارات، نه چندان دوستانه در بعد سیاسی بویژه از زمان طرح ادعای امارات نسبت به جزایر سه گانه و مناسب از بعد اقتصادی؛ رابطه ایران و کویت، نه چندان مناسب به جز در مقطع اشغال کویت توسط عراق؛ رابطه ایران و قطر، تا اواخر قرن 20 نسبتا نزدیک و مناسب و از اوایل قرن 21 به صورت ظریف در تقابل رسانه ای و منطقه ای با ایران؛ و رابطه ایران و عمان، را مناسب و دوستانه تعبیرکرد.

وی در بخش سوم سخنرانی خود با عنوان "تاثیر موافقتنامه ژنو بر مناسبات ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس" به کنکاش زوایای مختلف این مذاکرات بر روابط فی مابین ایران و کشورهای مطرح شده فوق پرداخت. از دید وی این مذاکرات می تواند سطح روابط را به گونه ای ویژه تغییر دهد. پس از مذاکرات ژنو روابط ایران و عمان به سوی مناسبات نزدیک تر و احتمالا در راستای میانجیگری برای بهبود مناسبات ایران و آمریکا پیش خواهد رفت. روابط ایران و کویت، متاثر از شرایط جدید خواهد بود و  کویت با احتیاط از واکنش عربستان به ایران نزدیکتر خواهد شد. روابط ایران و قطر با سیاست هوشمندانه قبلی قطر ادامه خواهد یافت در عین اینکه رقابت با ایران در کنار همکاری در حوزه های منطقه ای و انرژی تداوم خواهد داشت. روابط ایران و امارات متحده عربی، به گونه ای طنرآمیز پیش خواهد رفت. چرا که، امارات از موافقتنامه ژنو استقبال و حتی خواهان رفع سریعتر تحریم های ایران شده است و از سوی دیگر، در جستجوی فرصت مناسب برای گسترش سطح فعالیت های اقتصادی خود با ایران و در کنار آن بحث جزار سه گانه را هراز چندگاهی با جدیت تمام مطرح می کند.

این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین به پایان رسید.

گزارش: سمیه مروتی پژوهشگر مهمان و دبیر گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده.