تبعات منطقه ای توافق هسته ای ایران
روز چهارشنبه 18 دی ماه 1392، دومین جلسه از مجموعه جلسات "کارگاه زبان انگلیسی" پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با موضوع "تبعات منطقه ای توافق هسته ای ایران" برگزار شد. در این جلسه آقای سعید شکوهی پژوهشگر مهمان پژوهشکده در حضور اعضا نکاتی را در خصوص موضوع جلسه مطرح کرد. مدیریت نشست نیز بر عهده دکتر سجاد عابدی پژوهشگر مهمان پژوهشکده بود.
در ابتدای نشست، آقای شکوهی به اهمیت منطقه ای توافق هسته ای موقت ایران با کشورهای 1+5 پرداخته و ضمن اشاره به تغییرات به وجود آمده پس از توافق به دیدگاه ناظران و کارشناسان منطقه ای در این زمینه پرداخت. وی به دیدگاه گراهام فولر، عضو ارشد سابق سیا در این باره اشاره نمود که وی آن را زمین لرزه ژئوپلیتیکی در منطقه خوانده است. چرا که به شدت توازن هسته ای در منطقه را به نفع ایران تغییر خواهد داد. از منظر فولر، اکثر تحولات منطقه ای از جمله تحولات سوریه، عراق، افغانستان، لبنان، آسیای مرکزی و غیره بیشتر از آنکه به خود این کشورها مربوط باشد به ایران مربوط است. ایران در بسیاری از این تحولات نقش پررنگی داشته و فعال است. به همین دلیل اگر ایران و آمریکا بتوانند به تفاهمی دست پیدا کنند موقعیت ژئوپلیتیکی در منطقه به شدت به نفع ایران تغییر خواهد کرد و ایران قطب قدرت اصلی در این منطقه خواهد بود.
سخنران نشست در ادامه مهم ترین تأثیر منطقه ای این توافق را برهم خوردن موازنه قدرت منطقه ای و شکل گیری صف بندی های جدید منطقه ای خواند. وی ابتدا به ایجاد اختلاف در بین اعضای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اشاره کرد. بر اثر حصول این توافق، کشورهای عضو شورا به دو دسته تقسیم شده اند: کشورهایی که به دنبال بهبود روابط و حل و فصل اختلافات ارضی و مرزی خود با ایران در دسته اول قرار دارند و دسته دوم کشورهایی هستند که به شدت با توافق هسته ای ایران مخالفند.
کویت، بحرین و عربستان در دسته ای قرار دارند که توافق هسته ای ایران آن ها را نگران کرده است. عربستان از این توافق احساس خطر بیشتری کرده و به سمت همکاری با اسرائیل و دستیابی به سلاح هسته ای متمایل شده است. چرا که ریاض در پی رهبری منطقه ای است و اقدامات اخیر ایران این هدف را دور از دسترس می سازد.
در طرف دیگر این جبهه گیری، قطر، عمان و امارات متحده قرار دارند. عمان در این بین نقش پررنگی داشته و مذاکرات پنهانی میان ایران و آمریکا قبل از مذاکرات ژنو را میزبانی نموده و میانجیگری کرده است.
قطر نیز پس از روی کار آمدن رهبر جدید در این کشور تغییر سیاست داده و در تلاش است نفوذ و ارتباطات خود در منطقه را به شدت گسترش دهد. امارات متحده نیز این فرصت پیش آمده را زمان مناسبی برای بهبود روابط با ایران، حل و فصل مسائل فی مابین و تبدیل شدن مجدد به دروازه صادراتی و وارداتی ایران در منطقه می داند.
این پژوهشگر مهمان در ادامه به صف بندی جدیدی که در منطقه در حال شکل گیری است اشاره داشت. وی به تحرکات عربستان اشاره نموده و افزود که به دنبال توافق هسته ای ایران، عربستان به سمت اسرائیل تمایل پیدا کرده و اتحاد پشت پردهای را در مخالفت با توافق هسته ای ایران و حتی سناریوی حمله به تأسیسات هسته ای ایران طرح کرده اند. اقدام دیگر عربستان، تلاش برای دستیابی به بمب اتمی برای بازدارندگی و محدود کردن ایران است که برای این هدف، ریاض همکاری گسترده ای را با پاکستان آغاز نموده است.
اسرائیل نیز در منطقه به شدت علیه توافق هسته ای ایران در فعالیت است و مقامات آمریکایی را بارها به تل آویو کشانده تا تضمین ها و امتیازات لازم را از آن ها بگیرد. ضمن اینکه لابی صهیونیستی در آمریکا مخصوصاً در کنگره این کشور به شدت علیه توافق هسته ای در حال فعالیت و رایزنی برای اعمال تحریم های جدید است.
آقای شکوهی در ادامه به کشورهایی اشاره کرد که تمایل دارند همکاری های خود را با ایران گسترش داده و در اجرای توافق حاصل شده با ایران و آمریکا همکاری نمایند. ترکیه، عمان و امارات در این دسته جای دارند که ایران می تواند روابط خود را با کشورهایی چون ترکیه و امارات که مخدوش شده بود مجدداً سر و سامان داده و توازن منطقه ای را به نفع خود شکل دهد.
وی در پایان چنین جمع بندی کرد که با توجه به پتانسیل های مادی و معنوی ایران، اگر توافق هسته ای ایران عملی شود و روابط ایران با غرب و مخصوصاً آمریکا بهبود یابد، توازن قدرت در منطقه خاورمیانه به نفع ایران و دوستانش تغییر زیادی خواهد کرد و عربستان، اسرائیل و کشورهای همراه آنان فشار بیشتری را متحمل خواهند شد.