جایگاه عراق در مجموعه امنیتی خلیج فارس و تاثیر آن بر امنیت این منطقه

نشست 28 آذر ماه 1392 گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با عنوان "جایگاه عراق در مجموعه امنیتی خلیج فارس و تاثیر آن بر امنیت این منطقه" با حضور اعضای پژوهشگران میهمان و مقیم پژوهشکده برگزار شد. در این نشست آقای ایوب فرج زاده، کارشناس ارشد مطالعات منطقه ای از دانشگاه شیراز نکاتی را در خصوص موضوع نشست مطرح کرد.

در ابتدای نشست آقای ایوب زاده به تشریح اوضاع سیاسی و اجتماعی عراق پس از جنگ ایران و عراق پرداخت. حمله عراق به کویت، جنگ اول خلیج فارس، جایگاه عراق در شورای همکاری خلیج فارس، حمله آمریکا به عراق و نگاه کشورهای حوزه های خلیج فارس به عراق از محورهای اصلی این بررسی بودند.

وی در ادامه با تکیه بر شرایط کنونی عراق پس از حمله آمریکا به آن و اوضاع سیاسی، امنیتی منطقه اظهار داشت که کشورهای حوزه خلیج فارس در مقاطع مختلف نگاه متفاوتی را به عراق داشته اند. به  بیانی دیگر ، شرایط و موضوعات، جایگاه عراق را برای آنان مشخص می کند و این کشورها ترجیح شان بر این است که موضوعات امنیتی- سیاسی خود را بدون حضور این کشور پاسخ گویند.

آقای ایوب زاده با بیان این مطلب که، عوامل مختلفی کشورهای حوزه خلیج فارس را به سمت واگرائی سوق می دهد، این عوامل را به منطقه ای و فرامنطقه ای تقسیم کرد. شرایط فرهنگی اجتماعی، سیاسی امنیتی یکی از مهمترین عوامل در جلوگیری از تشکیل اتحاد امنیتی در میان این کشورها است. از سوی دیگر حضور بازیگران بین المللی در برهه های مختلف تاریخی و منافع آن ها باعث تشدید این اختلافات و واگرائی شده است.

آقای ایوب زاده، هفت بازیگر را در منطقه خلیج فارس از یکدیگر تفکیک کردکه آمریکا، عراق، امیرنشین های خلیج فارس، عربستان، ایران و بازیگران بین المللی از آن جمله بودند. وی موضع هر یک از بازیگران را نسبت به آینده منطقه به صورت مجزا مورد بررسی قرار داد. برای مثال، وی گفت، موضع عراق نسبت به ترتیبات منطقه به مؤلفه های زیر بستگی دارد.
وضعیت و مدت حضور نیروهای آمریکایی در عراق، ترکیب دولتی که به قدرت می رسد، میزان استقلال دولت آینده، نظام سیاسی بسیط یا فدرال که ممکن است به تجزیه این کشور منتهی گردد و  سرانجام توافقنامه امنیتی آمریکا و عراق.

وی در نهایت موانع موجود برای شکل گیری ترتیبات امنیتی در منطقه را مقاومت احتمالی دولت های منطقه ای، مخالفت های خارجی، ناامن بودن عراق و مبهم بودن آینده این کشور، حضور نظامی امریکا در عراق و خلیج فارس، وجود منازعات مرزی بین کشورهای منطقه و ذهنیت نامناسب شکل گرفته بر اساس تجربیات گذشته دانست.
این جلسه با پرسش و پاسخ حاضرین به پایان رسید.

 
گزارش: سمیه مروتی پژوهشگر مهمان و دبیر گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده.