سیاست توازن هسته ای چین در خلیج فارس با تاکید بر برنامه هسته ای ایران

نشست پنج شنبه هفتم آذرماه 1392 گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با  موضوع " سیاست توازن هسته ای چین در خلیج فارس با تاکید بر برنامه هسته ای ایران" با سخنرانی آقای فریبرز ارغوانی پژوهشگر مهمان پژوهشکده و دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه تهران و با حضور اعضای گروه پژوهشگران حوزه مسائل خلیج فارس برگزار شد.

در این نشست، ابتدا دکتر سید جواد صالحی مدیر گروه مطالعات خلیج فارس درباره نشست ژنو و تبعات منطقه یا آن برای ایران نکاتی را مطرح کرد. در ادامه، آقای ارغوانی به صورت اجمالی به بررسی روابط ایران و چین از منظر تاریخی پرداخت و گفت: دو کشور روابط گسترده تاریخی را از گذشته های دور دنبال کرده اند که این روابط همیشه بر اساس منافع مشترک و همسو دنبال نشده است.

وی در بخش دیگری از صحبت های خود به نحوه ورود چین به مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای 5+1 پرداخت و حضور چین را بسیار با اهمیت دانست. وی ممانعت از انزوای ایران، احیای روابط اقتصادی پیش از تحریم، توازن در روابط ایران و آمریکا و سیاست گسترش هسته ای چین را از دلایل سیاست چین در قبال برنامه هسته ای ایران دانست.

آقای ارغوانی در مورد علت چینش مهره های چین در مذاکرات ژنو و یا چنین مذاکراتی گفت: چینی ها بر اساس آموزه ی مائو سعی دارند در همه حال "چراغ خاموش" حرکت کنند. به این معنا که، فعالیت ها و رفتارهایشان حسیاست برانگیز نباشد و بازیگران دیگر در مورد هدف و قصد آن ها سوء ظن نداشته باشند و در نتیجه روابط شان به سهولت و آسانی هرچه تمام تر دنبال شود. در مورد مذاکرات ژنو نیز، برخی از تحلیل گران اینگونه استدلال می کنند که چین در این مذاکرات بازیگر منفعلی است.

این پژوهشگر مهمان این سؤال کلیدی را مطرح کرد که، امروزه همگان رفتارهای سیاسی چین را در قالب اقتصادی قابل تبیین و تفسیر می دانند، از این رهگذر چگونه می توان تلاش چین در مذاکرات دنباله دار هسته ای ایران را توجیه و تحلیل کرد؟ از این رو، وی مولفه هائی که قابلیت تبیین این سوال را داشتند را ارائه داد:

اول، در صورت انزوای ایران اگرچه در نگاه نخست برد بزرگی نصیب چین خواهد شد، اما حقیقت امر این است که، ایران به عنوان یک نیروی متوازن کننده در خلیج فارس می تواند تا اندازه زیادی آمریکا را در این منطقه آزاد نگذارد.

دوم، با رفع تحریم های ایران، چین می تواند روابط اقتصادی خود را با ایران بسیار بالا ببرد. در دوره تحریم حجم بالائی از منابع مالی ایران حاصل از فروش نفت در نزد بانک های چین به امانت مانده است. با آزاد شدن این پول، دو کشور می توانند در پروژه های مختلف با هم همکاری های بلندمدتی را داشته باشند. از سوی دیگر، چین دورنمای حضور در بخش زیرساخت های نفتی ایران را در نظر دارد.

سوم، بعد از قطع روابط ایران و امریکا پس از انقلاب اسلامی ایران، چین به عنوان نیروی متوازن کننده در کنار ایران و آمریکا نقش آفرین بوده است. در این دوره، چین هم بازار مصرفی آمریکا را مد نظر قرار داد و هم توجه خود را به جایگاه ژئو اکونومیک و منطقه ای ایران مبذول داشت؛ تا از این رهگذر بتواند در زمان مناسب، ابزار های لازم برای چانه زنی در مقابل هریک از بازیگران را دارا باشد.

چهارم، پس از برگزاری کنفرانس پراگ در سال 2009 میلادی و سخنان اوباما درباره اهمیت ایجاد زمینه های اولیه برای تحقق خلع سلاح هسته ای، چین از جمله کشورهائی بود که از این ایده حمایت کرد و با تکیه بر دکترین "عدم استفاده نخست از سلاح های شیمیائی" سعی کرد تا "سیاست گسترش هسته ای" خود را در مقابل چشم جهانیان عرضه کند. چین با اذعان بر این امر که، از لحاظ تکنولوژی هسته ای از کشورهائی نظیر آمریکا و روسیه عقب تر است، سعی کرده ایده "جهان عاری از سلاح های هسته ای" را پیگیری کند تا از طریق آن، به توازن هسته ای آمریکا و روسیه در گام نخست و کاهش کلاهک های هسته ای آنان در گام بعدی نائل آید.

آقای ارغوانی در ادامه به بررسی اجمالی حرکت های کشور چین برای نمایاندن خود به عنوان یک کشور مسئول و متعهد در عرصه بین المللی پرداخت و در این راستا به حضور این کشور در فعالیت های عمرانی و اقتصادی در کشورهای زیرشاخ افریقا اشاره کرد.

این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان گرفت.

گزارش: سمیه مروتی، پژوهشگر مهمان و دبیر گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده.