برگزاری جلسه توجیهی سومین دوره برنامه پژوهشگران مهمان پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه در سال تحصیلی 1393 -1392
روز پنجشنبه 30 آبان ماه 1392 جلسه توجیهی سومین دوره برنامه پژوهشگران مهمان پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه در سال تحصیلی 1393 -1392 برگزار شد. این جلسه با حضور تعدادی از اساتید دانشگاه، پژوهشگران مقیم، تعدادی از پژوهشگران مهمان سال تحصیلی 1392-1391 و پژوهشگران مهمان دوره جدید تشکیل شد. در این جلسه که دکتر سید حسین موسوی رئیس مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه حضور داشت، دکتر کیهان برزگر رئیس پژوهشکده، دکتر حمید احمدی قائم مقام پژوهشکده، دکتر قدیر نصری، دکتر ابوالقاسم قاسم زاده و آقای محمدعلی مهتدی از پژوهشگران ارشد پژوهشکده سخنرانی و نکاتی را در مورد اهمیت و اهداف برنامه پژوهشگران مهمان بیان کردند.
در ابتدای جلسه دکتر کیهان برزگر که ریاست جلسه را نیز بر عهده داشت ضمن خوشامدگویی به مهمانان حاضر در جلسه، با اشاره به تجربه موفق برنامه پژوهشگران مهمان در طی دو سال تحصیلی گذشته، به فلسفه شکل گیری این برنامه در دو جهت پرداخت. نخست، پر کردن خلاء موجود در فضای آموزشی و پژوهشی کشور با توجه به اینکه هر نظام آموزشی و پژوهشی باید یک نوع ارتباط ارگانیک با حوزه سیاستگذاری دولت ها داشته باشد. چون به هرحال مجموعه رشته های روابط بین الملل و علوم سیاسی به نوعی با دولت و حکومت سرو کار دارد. از نظر وی این وظیفه وجودی دانشگاه های کشور است که با برگزاری کنفرانس ها و سمینارهای پژوهشی، کارگاه های آموزشی، تبادل دانشجو و استاد، تعامل در سطح بین المللی و غیره زمینه های لازم را برای دانشجویان دکتری در دستیابی به نقطه تعادل خود در رشته های مربوطه در یک نگاه مقایسه ای فراهم کنند. چون روابط بین الملل و سیاست خارجی با رفتار انسانی و فرهنگ ملل ارتباط می یابد. اما متاسفانه نظام آموزشی کشور در این امر موفقیت چندانی نداشته است. با توجه به این موضوع برنامه پژوهشگران مهمان در این پژوهشکده تا حدودی می تواند شرایط را برای تحقق این موارد مهیا کند. فلسفه دوم شکل گیری این برنامه، با تجربه شدن در روند انجام پژوهش و اتصال آن با حوزه سیاستگذاری خارجی است که مجموعه ای از تخصص، تجربه و تعامل را شامل می شود. بر این اساس دکتر برزگر اهداف شکل گیری این برنامه را در دو مورد خلاصه کرد. نخست، تقویت نسل جدیدی از پژوهشگران که به استاندارهای حرفه ای و بین المللی پژوهش نزدیک شوند، در چارچوب منافع ملی سعی در تولید پژوهش های مبتنی بر ویژگی های بومی کشور کنند و به گونه ای فاصله موجود بین حوزه روشنفکری و دولت را کم کنند. دوم، پرکردن خلأ و فاصله میان جنبه های تئوریک و عملی حوزه سیاست خارجی است که از طریق تعامل با هیئت های خارجی، افراد و مقامات اجرایی و هئیت های دانشگاهی خارجی صورت می گیرد که به طور معمول از پژوهشکده دیدار می کنند.
رئیس پژوهشکده سپس به راه های دستیابی به این هدف اشاره کرد. نخست، ایجاد یک روح جمعی پژوهشی -روشنفکری که با تمرکز بر یک منطقه خاص مثل خاورمیانه بدست می آید. این موضوع نقطه اتصال و آزمایش تئوری ها و مفاهیم رشته مطالعات منطقه ای با روابط بین الملل و علوم سیاسی است. به عنوان مثال موضوعاتی چون روابط قدرت های بزرگ، امنیت انرژی، جابجایی سیستم های سیاسی پس از تحولات اخیر عربی، خلع تسلیحات شیمیایی و اتمی، دموکراسی سازی، حکمرانی خوب، حقوق بشر و غیره موضوعاتی خاورمیانه ای هستند که همزمان و بین رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل قرار می گیرند و فهم آن ها نیاز به درجه ای از فهم مبتنی بر واقعیت های سیاسی- اجتماعی و امنیتی از جوامع مختلف منطقه از یک سو و شناخت و تخصص درست از سوی دیگر دارد؛ دوم، مشارکت فعال در گروه های مطالعاتی پژوهشکده از طریق حضور فعال و ارائه طرح های پژوهشی خود در این گروه ها؛ سوم، حضور فعال در نشست های داخلی و بین المللی؛ چهارم، حضور در کارگاه های آموزشی مختص پژوهشگران مهمان که در طول سال برگزار خواهد شد که عمدتاً بر مبنای تقویت متدولوژی، فنون مقاله نویسی، زبان تخصصی و موارد دیگر است؛ پنجم، کمک و مشارکت فعال در اجرای کنفرانس ها و سمینارهای مشترک با هیئت های دانشگاهی، هئیت های دیپلماتیک و انجمن های علمی داخلی و خارجی؛ ششم، نوشتن مقالات بلند علمی- پژوهشی و یادداشت های کوتاه حرفه ای؛ هفتم، عضویت و مشارکت در انجمن های دوستی ایران و کشورهای خاورمیانه و موارد دیگر.
در ادامه جلسه، دکتر حمید احمدی ضمن اشاره به اهمیت مرکز مطالعات خاورمیانه در سطح کشور به عنوان یک مرکز مطالعاتی تخصصی، برنامه پژوهشگران مهمان را فرصتی مناسب برای پژوهشگران جهت فعالیت گسترده و شکوفایی توانایی های خود دانست. قائم مقام پژوهشکده با تأکید اهمیت منطقه خاورمیانه در سطح جهانی به ویژه با تحولات اخیر صورت گرفته در این منطقه بر اهمیت نقش ایران، مصر و ترکیه در خاورمیانه، به هدف پژوهشکده مبنی بر کمک به رشد و گسترش دانش خاورمیانه شناسی اشاره کرد. در نهایت دکتر احمدی با ابراز تأسف از عدم وجود متخصصان، آثار و ادبیات مربوط به خاورمیانه شناسی، نیاز به انجام کارهای پژوهشی و شناخت و تولید ادبیات بومی در کشور را مورد توجه قرار داد و تأکید کرد که این مرکز فضای مناسبی برای پیشرفت و رشد پژوهشگران و محققان علاقه مند مجموعه رشته علوم سیاسی به خصوص مطالعات خاورمیانه است.
دکتر قدیر نصری به عنوان سخنران بعدی جلسه، با اظهار وجود خلأ در بسیاری از موضوعات اساسی خاورمیانه شناسی در جامعه، پژوهشگران را به همکاری و فعالیت در زمینه های مختلف پژوهشی و علمی به ویژه در حوزه تحولات جاری و عینی منطقه و مباحث فکری خاورمیانه در راستای منافع ملی کشور تشویق کرد. مدیر گروه "روندهای فکری" پژوهشکده ضمن معرفی این گروه و نحوه فعالیت گروه روندهای فکری در سال گذشته و برنامه سال جدید تحصیلی، تفحص در فضای ذهنی نخبگان و اندیشمندان منطقه و دوری از فلسفه اندیشی محض را دغدغه گروه روند های فکری پژوهشکده دانست.
در ادامه دکتر ابوالقاسم قاسم زاده نیز به بیان تجربیات اجرایی و پژوهشی خود در حوزه سیاست خارجی و مطالعات خاورمیانه پرداخت. وی وجود پشتوانه علمی و پژوهشی، برداشت صحیح از سیاست منطقه ای و انتخاب مواضع مناسب را لازمه سیاست خارجی قوی یک کشور دانست. وی تأکید کرد که سیاست منطقه ای، ساختاری برای حضور در صحنه بین المللی است و نباید آن را در محدوده منطقه مسدود کرد بلکه بایستی به تأثیرات آن در سطح بین المللی توجه نمود. دکتر قاسم زاده با اشاره به اینکه با تئوری پردازی صرف نمی توان به سیاست خارجی مناسب رسید بر توجه نسل جدید پژوهشگران به کنکاش علمی در تئوری پردازی تأکید کرد.
آقای محمد علی مهتدی آخرین سخنران جلسه بود. وی در ابتدا با اشاره به فعالیت جدی و مهم گروه های مطالعاتی پژوهشکده در سال گذشته تحصیلی، ارتباط و تعاملات جدی و مهم میان مرکز مطالعات خاورمیانه با مراکز تحقیقاتی مهم در جهان عرب و کشورهای منطقه خاورمیانه را مورد توجه قرار داد. همچنین وی با توجه به وجود تحولات و موضوعات مهم در منطقه خاورمیانه، بر انجام پژوهش های جدی در این خصوص تأکید کرد.
در نهایت این جلسه با معرفی پژوهشگران مهمان سال تحصیلی جدید، پرسش و پاسخ حاضرین و همچنین گرفتن عکس گروهی به پایان رسید.
گزارش: زهرا توکلی، پژوهشگر و دستیار برنامه پژوهشگران مهمان