روسیه و حمله احتمالی آمریکا به سوریه

در فرآیند بحران سوریه، روسیه نگاه و مواضع متفاوتی با آمریکا  و غرب  نسبت به آن کشور داشته است، به طوری که  سوریه میدان مبارزه و تقابل روسیه با غرب شده است. اما انجام حمله شیمیایی در اطرف دمشق و تهدید آمریکا به حمله نظامی به این کشور و مخالفت روسیه با این اقدام، مسئله سوریه را وارد مرحله فرا بحران و تنش زا بین آمریکا و روسیه کرده است. اساساً مخالفت روسیه با حمله نظامی به سوریه حاکی از تقابل غیر مستقیم روسیه در مقابل غرب به ویژه آمریکا است.

در حدود یک سال گذشته آمریکا استفاده و جابجایی سلاح های شیمیایی در سوریه را خط قرمز خود  اعلام کرده، و اکنون با استناد به استفاده از سلاح شیمیایی قصد استفاده از نیروی نظامی  محدود در برخورد با دولت بشار اسد را دارد. اگر چه آمریکا با توجه به تجربه افغانستان و عراق به هیج وجه مایل نیست وارد یک درگیری و مداخله نظامی شود،اما آمریکا همچنان به دنبال ائتلافی بین المللی در اقدام علیه سوریه است.

آمریکا عدم واکنش در مورد سوریه را نیز نوعی تهدید علیه پرستیژ و اعتبار آمریکا در نظام بین الملل متصور است که متعاقباً نوعی شکست سیاسی و روانی را برای آن کشور در پی دارد. بر مبنای همین و  وضعیت تنگنای استراتژیک است که وزیر امور خارجه آمریکا "جان کری" در واکنش به بکار گیری سلاح شیمیایی منتسب به دولت سوریه "ریسک بی عملی را بیشتر از ریسک عمل" و "حمله به سوریه”  اجتناب ناپذیر دانسته است. اگر چه این حمله نه در راستای حل بحران و برکناری بشار اسد بلکه درصدد تضعیف و تنبیه بشار اسد  طراحی شده است. 

اما روسیه به عنوان یکی از حامیان استراتژیک دولت سوریه در واکنش به این اقدام و سیاست امریکا، ضمن بیان شرط  مجوز شورای امنیت برای حمایت از عملیات نظامی حمله به سوریه را منوط به ارائه "مدارک محکم" مبنی بر دخالت سوریه در بکار گیری سلاح شیمیایی، نموده و تهدید کرده است که احنمال دارد ارسال شبکه موشکی اس 300 را به نقاط حساس جهان از سر بگیرد.

 با تجربه لیبی و همراهی با غرب، روسیه منافع و حوزه بازیگری خود را به تدریج محدود دیده است. سوریه یکی از بازماندگان منافع و میدان نفوذ روسیه است. از آنجا که روسیه به مدیترانه با اهداف بلند مدت نظر دارد و سوریه به دلیل داشتن یک ضلع استراتژیک قدرت و نفوذ در مدیترانه، همواره روسیه  نگاهی راهبردی و استراتژیک به آن کشور داشته است. زیرا سوریه می تواند در موازنه قوای منطقه ای روسیه نقش مهمی داشته باشد و هر زمانی که روسیه بخواهد در توازن و بحران های خاورمیانه نقش ایفا کند همزمان با بالا گرفتن امکان حمله نظامی محدود آمریکا به سوریه، روسیه چند ناو جنگی خود را  به سوی شرق دریای مدیترانه روانه کرده است. اما با توجه به گذشته روابط آمریکا و روسیه، یکی از گزینه های  تقابل بین دو کشور همواره استفاده از اهرم و امتیاز تسلیحات نظامی است. بنابراین از معدود گزینه های روسیه در واکنش به عملیات نظامی غرب به رهبری آمریکا علیه حکومت سوریه استفاده از امکانات تجارت تسلیحاتی از جمله فروش و تحویل تسلیحات پیشرفته به سوریه و سایر کشورهای مخالف آمریکا است. هر چند چنین اقدامی می تواند واکنش متقابل آمریکا همچون گسترش سپر دفاعی موشکی به کشورهای واقع در "حوزه نفوذ روسیه " را به دنبال داشته باشد.

 روسیه به عنوان عضو دائمی شورای امنیت دارای حق وتو است و تاکنون از تصویب هر قطعنامه و اقدام نظامی علیه دولت سوریه جلو گیری کرده است. از این رو روسیه درصدد است از یک سو با اهرم شورای امنیت از نظر عملی تا حدی مخالفت نشان دهد تا مواضع امریکا تعدیل شود. از سوی  دیگر درصدد است این شدت تقابل و تنش بین خود و آمریکا در مورد بحران سوریه را به مجاری و مجامع بین المللی بکشاند و زمینه قانونی و بین المللی به آن دهد که، در صورت امتناع آمریکا نوعی شکست سیاسی و بی اعتباری برای آن کشور در سطح نظام بین الملل به دنبال داشته باشد. 

بر این اساس می توان گفت، اگر تا قبل از طرح اقدام نظامی محدود آمریکا علیه سوریه رویکرد روسیه به بحران سوریه تا حد زیادی به مسائل داخلی  سوریه بستگی داشت، با طرح  حمله نظامی، رویکرد آتی روسیه به سوریه و فرایند بحران در آن کشور تا حدی به مناسبات با کشورهای فرامنطقه ای به ویژه آمریکا بستگی خواهد داشت. به عنوان نمونه می توان به اجلاس کشورهای "گروه 20"  مبنی بر راهکارهایی برای حل مشکلات اقتصاد جهانی در سن پترزبورگ در 6 سپتامبر2013 اشاره داشت. به طوری که تقابل و اختلاف نظر بر سر چگونگی برخورد با استفاده سلاح شیمیایی در سوریه به موضوع اصلی اجلاس گروه 20 تبدیل شد و حل مشکلات اقتصادی و مالی به حاشیه رانده شد. 

بنابراین مساله سوریه برای روسیه مهم و استراتژیک است و اگر آمریکا بر مواضع حمله نظامی- محدود خود پافشاری کند، و بدون رضایت روسیه دخالت آمریکا در سوریه رخ دهد، تقابل و تنش ها در روابط آمریکا و روسیه بیشتر و گسترده تر خواهد شد. با این حال اگر اتحادیه اروپا و آمریکا بر سر حمله نظامی به سوریه به توافق برسند، همچون مورد کوزوو و حمله ناتو  به آن، بعید است روسیه واکنش چندانی نشان دهد و عکس العملی آن چنان که ادعا می کند به انجام نرسد.