اجلاس داووس و جشم انداز وضعیت فلسطین

هفتمین کنفرانس  مجمع جهانی اقتصاد در اردن و وعده کمک 4 میلیارد دلاری آمریکا به فلسطین در این کنفرانس، این مسئله را مطرح کرد که آیا در صورت تحقق این وعده می توان امیدی به بهبود وضعیت فلسطینی ها داشت؟  و آیا پول برای صلح، می تواند صلح پایدار ایجاد کند؟ شاید در وهله نخست این وعده ها امیدوارکننده به نظر آید اما در یک تحلیل کلان تقلیل مسئله فلسطین به یک منازعه اقتصادی بسیار نگران کننده خواهد بود.
 

کنفرانس اخیر اقتصاد جهانی در خاورمیانه و شمال آفریقا که در اردن در تاریخ 27- 25 می 2013 برگزار شد بار دیگر توجهات را به این سو کشاند که حل مسئله فلسطین مستلزم کدام بستر سیاسی اقتصادی و اجتماعی است. نیم نگاه اجلاس داووس به مسئله فلسطین و وعده آمریکا به فلسطین و تلاش برای پیشبرد مذاکرات صلح میان فلسطین و اسراییل از برنامه های مشخص دولت های ایالات متحده بوده است. در این راستا جامعه جهانی و حامیان طرفین درگیر هر یک بنا به منافع و رویکردهای خود برای پایان این منازعه تاریخی راه هایی پیشنهاد داده اند.
 

 مجمع جهانی اقتصاد در هفتمین کنفرانس اقتصادی خود که با عنوان "فراهم سازی شرایط رشد و ثبات اقتصادی" تشکیل گردید به بررسی اوضاع اقتصادی در کشورهای عربی در پرتو تحولات سیاسی جاری در منطقه با تاکید بر رشد و توسعه اقتصادی و تامین فرصت های شغلی برای جوانان در جهان عرب پرداخت.
 

 وعده کمک 4 میلیارد دلاری آمریکا به فلسطین در این نشست بحث ها حول راه های برون رفت از بحران و منازعه فلسطین را بار دیگر مطرح کرد. این وعده ها در وضعیتی داده شده که سازمان ملل به عنوان نهاد مسئول در زمینه کمک رسانی به آوارگان سرزمین های اشغالی علی رغم تلاش های چند دهه خود هر روز با بحران مالی بیشتری مواجه می شود .
 

نهاد امدادرسانی و کار وابسته به سازمان ملل متحد"(ANRWA) بر اساس قطعنامه 302 مجمع عمومی سازمان ملل در دسامبر 1949 تاسیس گردید تا مستقیما به برنامه های سازمان ملل در امور پناهندگان فلسطینی رسیدگی نماید. تلاش های بیش از نیم قرن "آنروا" هرچند همواره قابل دفاع نبوده اما توانسته با جذب کمک های بین المللی بخشی از مشکلات ناشی از آوارگی و اشغال در سرزمین های اشغالی و مناطق استقرار آوارگان را سامان بخشد. ماموریت این نهاد در حال حاضر تا 30 ژوئن 2014 تمدید شده است.
 

اما در ابتدای سال 2013 به دلیل کمبود منابع مالی چندین روز از کمک رسانی به مناطق اشغالی به ویژه نوار غزه ناتوان ماند و هرچند کمک رسانی خود را از سر گرفته اما همچنان با فقدان منابع مالی روبروست. این سازمان کمک‌رسانی وابسته به سازمان ملل، حدود هشتصد هزار تن غذا برای فلسطینی‌ها تامین می‌کند که نزدیک به نیمی از جمعیت فقیر این منطقه را دربرمی‌گیرد. آنروا، همچنین به حدود پنج میلیون فلسطینی پناهنده که در اردن، لبنان، سوریه و منطقه اشغالی کرانه باختری زندگی‌ می‌کنند، کمک می‌کند.این سازمان در گزارش اخیر خود در سال 2013 اعلام کرده است که 106 میلیون دلار صرف اشتغال زایی، 78 میلیون دلار صرف کمک های فوری غذایی، 38 میلیون کمک فوری مالی در میان آوارگان سرزمین های اشغالی پراکنده در اردن، لبنان، سوریه، کرانه غربی رود اردن و نوار غزه کرده است. برنامه کارآفرینی آنروا در سال 2011 نیز برای 50745 پناهنده فرصت های شغلی در آمدزایی داشته است. برنامه های اصلی آنروا در حوزه آموزش، بهداشت، خدمات اجتماعی، ایجاد کسب و کارهای کوچک و ایجاد تاسیسات زیربنایی شهری تفکیک می شود. 
 

پناهندگان بخش قابل توجهی از جمعیت اراضی اشغالی فلسطین را تشکیل می دهند(حدود 27 درصد ساکنان کرانه غربی و70 درصد ساکنان غزه)  .تعداد قابل توجهی از این پناهندگان برای تأمین نیازهای اولیه خود به کمک های بین المللی بویژه سازمان ملل وابسته اند.  
 

مشکل اصلی وضعیت انسانی در اراضی اشغالی فلسطین بحران تامین امنیت پایدار است که فقدان نظارت های موثر حقوقی بر رعایت حقوق بشردوستانه، حقوق بشر و کرامت انسانی از ویژگی های آن است. محاصره مستمر غزه، تخریب خانه ها، خشونت شهرک نشینان، و محدودیت های رفت و آمد در کرانه غربی همچنان مانع عمده کمک رسانی به شمار می آید.  
 

تحت این شرایط پناهندگان آسیب پذیرترند و از تاثیرات فزاینده فقر و بیکاری رنج بیشتری می برند.اقتصاد و بازارکار در مناطق اشغالی بویژه نوار غزه علی رغم تخریب زیر ساخت های اصلی آن از نیمه دوم سال 2011 کمی بهبود یافت  و کسب و کارهای کوچک با کمک ساماندهی آنروا منبع اشتغال و تولید محصولات و توزیع آن در منطقه شدند . اما این روند در سال 2013 با کاستن از حجم کمک های سازمان ملل کاهش یافت. در طول دوران محاصره دسترسی به خدمات آموزشی، بهداشتی، آب و دفع بهداشتی فاضلاب که آنروا در طول سالیان متمادی تلاش زیادی برای آن کشیده بود با خلل گسترده مواجه شده است.
 

 به رغم تلاش های سازمان ملل برای کمک رسانی به این منطقه اما همچنان در سال های 2011 و 2012 قدرت خرید پناهندگان محدود حدود 25 درصد کمتر از میزان سال 2006، میزان بیکاری بالا، حدود 30 درصد و مشارکت نیروی کار، پایین یعنی حدود 38 درصد بود. نگرانی از عدم حل و فصل مناقشه، ناامنی گسترده روانی نیز برای پناهجویان ایجاد کرده است .
 

در چنین شرایطی بحث از بسته کمک 4 میلیارد دلاری آمریکا به تشکیلات خودگردان فلسطین برای احیای مناطق فلسطینی با کمک سرمایه گذاری های بخش خصوصی شاید در  نگاه اول امیدوارکننده به نظر برسد اما در یک تحلیل کلان تقلیل مسئله فلسطین به یک منازعه اقتصادی نمی تواند امری خوشایند باشد. هرچند بازسازی مناطق تخریب شده و ایجاد تاسیسات زیربنایی از شاخص های امنیت انسانی در این مناطق به شمار می آید اما اقدامات اسراییل در کرانه باختری و شهر ک سازی های مداوم و نیز عدم کمک رسانی نهادمند جامعه جهانی در چهارچوب آنروا نشانه های ناگواری از روند صلح و ثبات در مناطق اشغالی است.
 

 در کنفرانس داووس اردن،  شيمون پرز و محمود عباس نيز حضور داشتند.  پرز پس از طرح کمک مالی آمریکا از اين طرح استقبال کرده و آن را فرصتي استراتژيک و جايگزين استراتژي جنگ دانست. از سوی دیگر محمود عباس تاکید داشت فلسطيني ها راه حل هاي مرحله اي و کشوري با مرزهاي موقت را نمي پذيرند و مردم فلسطين با ديدن اقدامات اسراييل به مرور زمان اميد خود را به تشکيل دو کشور از دست مي دهند.  طرح کمک اقتصادي آمريکا حتی از انتقاد محمود عباس دور نماند که آن را راه حلی مرحله اي و کشوري داراي مرزهاي موقت با شکوفايي اقتصادي بدون پيشبرد در عرصه سياسي دانست که نمی توان آن را پذیرفت .
 

به طور کلی همواره کمک های اقتصادی به تثبیت وضعیت صلح انجامیده است و طرح آن در منطقه ای بحرانی که هنوز مقدمات و گفتگوهای صلح صورت نگرفته و حتی طرفین یکدیگر را به رسمیت نمی شناسند نشان از الگوی نامتقارن توسعه است که همچنان گریبان ملل در حال توسعه و به ویژه ساکنان سرزمین های اشغالی و پناهجویان سرزمین های همسایه اش را گرفته است.