ضرورت توجه به انرژی های تجدیدپذیر در ایران

مزیت های انرژی های تجدید پذیر و همچنین جهت گیری نظام جمهوری اسلامی ایران در حرکت به سمت اقتصاد بدون نفت، اولویت بخشی به توسعه انرژی های تجدید پذیر را ضروری می سازد. در این میان باید توجه شود ارتقا آگاهی شهروندان در خصوص مزایای انرژی های نو، مسیر توسعه انرژی های پاک در کشور را تسهیل خواهد کرد. 

"ظرفیت ویژه برای توسعه اقتصادی"، "ارتقا عرضه و امنیت انرژی" و "حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی هوا" سه مزیت مهم انرژی های تجدید پذیر هستند. اولین ضرورت برای ارجحیت یافتن انرژی تجدید پذیر پتانسیل قابل توجه این نوع انرژی برای توسعه اقتصادی بویژه در حوزه کسب و کار و اشتغال زایی است. طبق گزارش جهانیِ انرژی های تجدید پذیر در سال 2012،  با استفاده از تکنولوژی انرژی های تجدید پذیر 5 میلیون شغل در کشورهای مختلف ایجاد شده است که سهم چین با ایجاد بیش از یک میلیون و ششصد هزار شغل بیش از دیگر کشور ها بوده است. برزیل با ایجاد هشتصد و نود هزارشغل و هند با ایجاد سیصد و پنجاه هزارشغلِ مرتبط با انرژی های پاک از دیگر کشورهای موفق در این عرصه بوده اند . بنگلادش دیگر نمونه موفق در اشتغال زایی به کمک انرژی های تجدید پذیر بوده است. این کشور در سال 2011 با نصب 1.2 میلیون سیستم انرژی خورشیدی در روستاها موفق به ایجاد شصت هزارشغل گردیده است. بررسی این تجارب موفق موید این موضوع است که توسعه انرژی های تجدید پذیر فرصت های جدید و متنوع شغلی ایجاد خواهد کرد. فرصت هایی  که ایجاد آنها نیاز امروز کشور محسوب می شود .

دلیل دیگر توجه به توسعه انرژی های تجدید پذیر ضرورت تنوع بخشی به سبد انرژی کشور در راستای ارتقای امنیت انرژی است. موضوعی که با توجه به پیش بینی افزایش چشمگیر تقاضای انرژی در سال های آتی یکی از اولیت های بخش انرژی کشور قلمداد می گردد. برآورد می شود در سال 2035، تقاضای نهایی انرژی در ایران به میزان 301 میلیون تن معادل نفت برسد که این رقم دوبرابر تقاضای فعلی انرژی خواهد بود. با این وصف، طبیعی است اتکای صرف به منابع نفت و گاز طبیعی یک خطای راهبردی است و لازم است تنوع بخشی به منابع انرژی در زمره اصلی ترین راهبردهای کشور قرار گیرد .

جایگاه بی بدیل انرژی های نو در کاهش آلودگی هوا و مقابله با تغیرات اقلیمی از دیگر مواردی است که ورود به مباحث انرژی های پاک را ضروری می سازد. بررسی گزارش انستیتوی اقتصاد انرژی ژاپن (IEEJ) نشان می دهد، انتشار دی اکسيد کربن (اصلی ترین گاز گلخانه ای) در خاورمیانه از 1.444میلیون تن در سال 2008 به رقم 2.812 میلیون تن در سال 2035 خواهد رسید که پیش از نیمی از این رشد 100درصدی به دلیل افزایش انتشار دی اکسید کربن در ایران و عربستان  می باشد.

 گفتنی است طبق اعلام آژانس بین المللی انرژی، در سال 2010، ایران همراه با کشورهایی نظیر چین، هند،آمریکا،کانادا، روسیه و انگلیس در زمره 10 کشوری بوده است که بالاترین میزان انتشار دی اکسید کرین را دارا بوده اند. با دقت در این که بخش انرژی بیشترین تاثیر را بر افزایش انتشار دی اکسید کرین دارد، ضرورت توسعه  انرژی های تجدید پذیر برای کاهش خطرات ناشی از تغییرات اب و هوایی اهمیت دو چندان می یابد. در همین راستا برنامه ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ (UNEP) براورد کرده است در صورتی که تا سال 2050 سهم انرژی های تجدید پذیر به میزان  45 درصد افزایش یابد، انتشار گاز دی اکسید کربن 60درصد کمتر خواهد شد.

معضل الودگی هوا در کشور نیز که در سالیان اخیر در صدر اخبار و نگرانی های شهروندان بوده است با توسعه انرژی های پاک قابل کنترل خواهد بود. نقش انرژی های تجدید پذیر در رفع خطرات زیست محیطی کشور بویژه الودگی هوا مورد اشاره رئيس بنياد جهاني انرژي نیز قرارگرفته است. ولف گانگ نئومن در سفری که در اواخر سال 1390 به ایران داشت تاکید کرد: هر گونه تاخير در حركت به سمت انرژي هاي تجديدپذير باعث بدتر شدن وضعيت و كاهش كيفيت زندگي در ایران است. وی همچنین اشاره کرده بود در صورتي كه بخش حمل و نقل عمومي مورد توجه قرار گرفته و در اين بخش از انرژي هاي تجديدپذير و فن آوري هاي نوين استفاده شود، آلودگي هوا قابل كنترل است.

باید دقت شود در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران در مسیر توسعه انرژی های تجدید پذیر چالش های گوناگونی وجود دارد. یکی از این چالش ها فقدان پذیرش اجتماعی و ضعف آگاهی شهروندان است که در تحقیقات مختلف به عنوان یک مانع جدی مورد تاکید قرار گرفته است. برای مثال، رولف وستنهاگن استاد دانشگاه سنت گالن سویس در پژوهشی با عنوان "پذیرش اجتماعی برای نوآوری در انرژی های تجدیدپذیر" بیان می کند با اینکه نقش پذیرش اجتماعی در اجرای برنامه توسعه انرژی های تجدید پذیر در دهه 1980 میلادی مورد غفلت واقع شده بود، امروزه  فقدان پذیرش اجتماعی به عنوان یک مانع مهم در دستیابی به اهداف انرژی های تجدیدپذیر به طور وسیعی به رسمیت شناخته شده است. گیل ویکنیس نیز در کتاب "انتقال تکنولوژی برای انرژی تجدیدپذیر" تاکید می کند پذیرش اجتماعی برای انرژی تجدید پذیر بسیار اهمیت دارد و فقدان آن یک مانع بسیار جدی برای توسعه این انرژی است . وی همچنین اشاره می کند اگر مردم و مصرف کنندگان نهایی از مزایا و فواید انرژی تجدید پذیر اطلاع نداشته باشند،  تقاضایی برای آن نیز نخواهند داشت که این امر خود سبب بروز موانع اقتصادی نیزخواهد شد. از این رو تلاش برای ارتقا آگاهی های عمومی در این زمینه نیز ضرورت دارد.

توجه به این نکته ضروری است که توجه به توسعه انرژی های تجدید پذیر کاملا منطبق بر جهت گیری های کلی و برنامه های بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران در خصوص انرژی می باشد. برای نمونه مطابق سند چشم انداز تا سال 1404، ده درصد از برق مورد نياز کشور باید از منابع تجديدپذير تامين شود. سیاست‌های کلی نظام در بخش انرژی که توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب و پس از تأیید رهبری ابلاغ شده است نیز حداقل در دو مورد مستقیما به توسعه انرژی های تجدید پذیر اشاره دارد. در برنامه پنجم توسعه کشور نیز استفاده از انرژی های تجدید پذیر بمیزان 5000 مگا وات هدف گذاری شده است.

لازم به ذکر است جهت گیری سندهای بالادستی نظام به توسعه انرژی های تجدید پذیر همگام با رشد چشمگیر جهانی این انرژی در سال های اخیر بوده است. گزارش جهانی  انرژی های تجدید پذیر در سال 2012، نشان می دهد سرمایه گذاری جهانی در این حوزه با رشدی 17 درصدی نسبت به سال 2010 به رقم 257 میلیارد دلار در سال 2011 رسیده است که از این مقدار 89 میلیارد دلار آن توسط کشورهای در حال توسعه سرمایه گذاری گردیده شده است. این گزارش همچنین بیان می کند تا سال 2011، 118کشور که بیش از نیمی از آن ها کشورهای در حال توسعه هستند برای انرژی های تجدید پذیر اهداف راهبردی تدوین کرده اند. برای نمونه مصر تامین 20 درصد از انرژی خود توسط انرژی های تجدید پذیر را تا سال 2020 هدف گذاری کرده است. این هدف گذاری در همین بازه زمانی برای اردن  7 درصد، مراکش 10 درصد، الجزایر  40 درصد، اندونزی 25 درصد، اسراییل 25 درصد، لیبی 10 درصد، تایلند 20 درصد و مالزی 11 درصد است.

در مجموع می توان عنوان کرد که در راستای جهت گیری نظام جمهوری اسلامی ایران در حوره انرژی و با توجه به مزیت های گوناگون انرژی های تجدید پذیر، اولویت دادن به توسعه انرژی های تجدید پذیر بستر مناسبی برای توسعه این انرژی های پاک که دارای منافع گوناگون اقتصادی و زیست محیطی می باشند فراهم می کند.